Deze huisarts vertelt hoe euthanasie verloopt als iemand het leven voltooid vindt

Op 30 januari verschijnt een langverwacht rapport: over de legalisatie van hulp bij zelfdoding wanneer mensen hun leven als voltooid ervaren. Huisarts Marianne Dees vertelt hoe zij mensen bij hun euthanasieverzoek helpt.

"Het zijn over het algemeen mensen die al een levenstestament hebben opgesteld, die gesteld zijn op hun autonomie. Zij willen euthanasie of hulp bij zelfdoding, en als ze voldoen aan de criteria van de wet dan help ik hen." Marianne Dees is als huisarts geregeld bij euthanasie-processen betrokken, ook voor mensen die hun leven voltooid vinden.

Fysiek en psychisch

Volgens Dees is euthanasie bij een voltooid leven mogelijk binnen de grenzen van de wet. "Ik hoef niet te bepalen of het leven voltooid is. Ik hoef alleen naar de euthanasiewet te kijken." Een arts mag iemand die ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, fysiek of psychisch, helpen met euthanasie. "Ondraaglijk lijden is een ervaring, dat is voor een deel medisch: mensen gaan slechter zien, slechter horen of worden incontinent. Dat leidt dan weer tot moeilijker sociale contacten. Daarmee begint het lijden."

"En het is ook eenzaamheid: op hoge leeftijd hebben zij mensen verloren", vertelt Dees. "Dat leidt mensen tot de gedachte: mijn leven is voltooid. Je kunt als arts, als iemand een verzoek doet om niet verder te leven, niet anders doen dan onderzoeken of die persoon inderdaad ondraaglijk en uitzichtloos lijdt."

Problemen in kaart

Hoe beoordeelt Marianne Dees een verzoek om euthanasie bij voltooid leven? "Ik ga in gesprek, ik doe nooit beloftes en als ze voldoen aan de zorgvuldigheidscriteria dan help ik hen." Dees vertelt over een patient die ze onlangs onderzocht. "Ik wandel als het ware met haar mee, kijk wat voor persoon het is en breng in kaart wat de problemen zijn."

"Na lichamelijke achteruitgang volgt het verlies van de betekenis die je hebt voor anderen, of voor je eigen leven. Ik stel vast dat er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, dan mag ik die mevrouw helpen binnen de bestaande euthanasiewet."

Richtlijn en begeleiding

"Als je als dokter niet overtuigd bent van het lijden dan kun je dit niet doen." Dees vindt het proces ook spannend. "Uiteindelijk word ik beoordeeld: is het wel echt binnen de grens van de wet? Ik weet zeker van wel, maar binnen mijn professie ga ik langs die grens. Ik ben al eens bij de toetsingscommissie geroepen, en heb het uitgelegd en gezegd dat ik vind dat alle dokters het zo zouden moeten doen."

"Wat goed zou zijn, is als dokters worden begeleid door de KNMG. Laat er 24/7 een team zijn om dokters die zo'n proces ingaan bij te staan."

Wereld te winnen

"Het wordt nooit gewoon om dit te doen, en dat is ook belangrijk." Dees vindt dat de beroepsgroep 30 jaar achterloopt. "Wij moeten hier echt mee aan de slag." Het is volgens haar voor dokters vaak ingewikkeld om een verzoek om euthanasie bij voltooid leven te beoordelen.

Sommige dokters hebben niet genoeg kennis of komen er niet uit. "Ik denk dat er nog een wereld te winnen is, het zijn ingewikkelde situaties en het is moeilijk om daar helemaal alleen in te staan. Ik denk dat we daar als artsen en ook de artsenvereniging KNMG, elkaar veel meer in mogen steunen. Je zou bijvoorbeeld ervaren collega's kunnen regelen die mee willen kijken met collega's die het te complex vinden."

Wie zijn de mensen achter 'voltooid leven'?

In de serie 'Oud en weer gelukkig' kwamen ouderen aan het woord die vertelden waarom het leven voor hen betekenis verloor. Ze vonden het een periode lang 'mooi geweest' maar kregen door min of meer toevallige omstandigheden de zin in het leven weer terug. Theo van Duin (102 jaar) verwoordde het zo: "Ik was een keer bij de dokter en hij zei: Toen je 90 was had je het aan je nieren, toen je 100 was ook en nu je 101 bent is dat nog steeds zo. Het is stabiel bij jou, als je zo doorgaat kun je wel 110 worden."

Van dat vooruitzicht schrok Theo. "Ik wil helemaal geen 110 worden. De dokter zei: wil je dood dan? Ja, zei ik. Ik geloof wel dat ik dood wil, want het leven is zinloos, zoals het nu is. Niet alleen je vrienden en tijdgenoten zijn dood, maar er zijn zoveel andere dingen die verlangen naar de dood. Ik sta op en ik doe alles wat een eenzame man kan doen, maar het is zinloos." Nadat Theo het verzoek kreeg mee te werken aan een Alzheimer-onderzoek en zijn hersens te doneren aan de wetenschap kreeg het leven voor hem weer meer zin. Dat geldt niet voor alle mensen, sommigen blijven een stervenswens hebben.