In Nederland zijn 1774 moordzaken na intensief en vaak langdurig onderzoek nog altijd onopgelost. Dat laat diepe sporen na in het leven van de nabestaanden.

Vandaag wordt in Almere een stille tocht georganiseerd voor de slachtoffers van onopgeloste moorden. Met de tocht willen nabestaanden aandacht vragen voor de cold cases: moorden waarvan de dader nog steeds onbekend is. Vier vrouwen vertellen wat het met je doet als je geliefde slachtoffer is van een onopgeloste moord.

'De dader heeft niet alleen mijn oma vermoord, maar ook onze familie kapot gemaakt'

• Nabestaande: Sandra Bindi
• Op 9 juni 2005 wordt haar oma, Ger van der Steeg-Bindi (93), uit Utrecht gevonden in haar woning in Utrecht, ze is vermoord
• Zaak: onopgelost

"Wie heeft het gedaan? En waarom? Op een gegeven moment ga je iedereen verdenken. In onze familie heeft heeft dat tot een onlijmbare breuk geleid. Mensen verdenken elkaar, vinden van elkaar dat ze de dader in de verkeerde richting zoeken. Onze familie is hierdoor echt kapot gemaakt", vertelt Sandra Bindi, de kleindochter van Ger.

Bron: EenVandaag

"Ik zie ook niet in dat het nog goed kan komen. Ik wil zo graag dat deze zaak wordt opgelost. Zodat ik het idee kan hebben dat de familiebanden die zo sterk waren voordat mijn oma vermoord werd geen schijn was, dat het echt was. De dader heeft niet alleen de moord op mijn oma op zijn geweten, maar heeft ook onze familie moedwillig kapot gemaakt. En laat dit na 14 jaar nog altijd voortduren."

'Ik heb nu levenslang'

• Nabestaande: Wendy Kerssens
• Op 6 juli 2003 wordt haar broer Mark (28) op het Waagplein in Alkmaar neergeschoten. Hij stierf twee dagen later aan zijn verwondingen
• Zaak: onopgelost

"Het verdriet en het gemis is er elke dag. Ik sta er mee op en ga er mee naar bed. Het is altijd bij me. Wat er gebeurd is, was zo heftig, die herinnering gaat nooit meer weg. Mijn broer was mijn beste vriend. Waar hij ook was, ik zocht hem op. Vlak voor hij stierf heb ik hem nog gezien in het ziekenhuis. Toen ik mij realiseerde dat ik zonder hem zou weggaan, begon de ellende. Toen kregen wij levenslang", vertelt Wendy Kerssens over de dood van haar broer Mark.

Bron: EenVandaag

"7 jaar therapie heb ik gehad om hiermee om te kunnen gaan. Ergens hoop ik dat de dader nog wordt gevonden, maar aan de andere kant maakt het me ook geen meer moer meer uit. Er is dan geen genoegdoening. Ik zal daar geen rust in vinden."

'We leven al 29 jaar met de vraag: Waarom moest hij dood?'

• Nabestaande: Coby de Niet
• Op 21 mei 1990 wordt haar broer Jan (30) in het Haagse Bos gevonden. Het blijkt door messteken om het leven te zijn gebracht
• Zaak: onopgelost

"Mijn vader was net overleden, toen we hoorden dat mijn broer vermoord was. We leefden in een hel. Echt een hel. En nog altijd is het een wond die nooit zal helen. Jan was een lieve zorgzame man. De recherche heeft ook nooit iemand kunnen vinden die een hekel aan hem had. We zijn er wel achtergekomen dat Jan een dubbelleven leidde. Hij had gevoelens voor jongens. Dat had hij nooit verteld. Misschien was hij in het Haagse bos iemand tegen gekomen die ook niet wilde dat iemand daar achter kwam? We weten het niet", vertelt Coby de Niet, Jans zus.

Bron: EenVandaag

"En nu vragen we ons al 29 jaar af: waarom? Die vraagt beïnvloedt eigenlijk je hele leven. Ik was in het begin ook bang dat ik en mijn familie gevaar liepen. Er kwam ruzie in de familie. Er werd gedacht dat mijn moeder wist wie de dader was, maar er niets over wilde zeggen. Sinds kort is de zaak weer geopend. Maar ik vraag me af of we hier mee door moeten gaan. Ik zie welk effect het op mijn moeder heeft. Alles wordt weer opgerakeld. Ze gaat er weer helemaal aan onderdoor."

'Ik weet wie mijn dochter vermoord heeft'

• Nabestaande: Suus Joosten
• Op 30 april 2017 wordt het stoffelijke overschot van haar dochter Esther Paul (43) in het Veluwemeer teruggevonden
• Zaak: onopgelost

"Ik weet wie het gedaan heeft. Ik kwam hem van de week nog tegen. Ik was in een keer stuk geslagen. Ik wist ook niet meer wat ik moest doen. Het is de ex van mijn dochter. Ze waren 12 jaar samen geweest. De recherche heeft wel een motief voor de moord, maar geen bewijs. We krijgen maar weinig informatie, in het belang van het onderzoek. Maar ik wil zo graag weten wat er gebeurd is. Waaraan is ze overleden? Als ik weet wat de waarheid is, kan ik dat gaan verwerken", zegt Suus Joosten, Esthers moeder.

Bron: EenVandaag

"Nu bedenk ik elk mogelijk scenario. Ik krijg er nachtmerries van en hallucinaties. Van mij hoeft de dader niet levenslang te krijgen. Maar een bekentenis betekent voor mij erkenning. Dan heb ik rust en mijn dochter ook. Zo voel ik dat. Dan kan ik ook verder met het rouwproces. Nu staat dat stil, omdat ik nog zo met de zaak bezig ben."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.