Door toenemende geopolitieke spanningen wil defensie uitbreiden. Daarbij kijkt de organisatie met nadruk naar vrouwen, want die zijn zwaar ondervertegenwoordigd in het leger. Waarom is dat zo, en hoe maak je defensie aantrekkelijker voor vrouwen?

Er werken 75.000 mensen bij Defensie, maar dat is niet genoeg. Nu Europa niet meer automatisch kan rekenen op de Verenigde Staten, wil het kabinet opschalen in materieel en mankracht.

Aantal vrouwen blijft achter

Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman heeft al aangekondigd op korte termijn te willen groeien naar 100.000 mensen. Om dat te bereiken moet Defensie het onderbenutte vrouwelijk potentieel aanboren, zegt luitenant-generaal Elanor Boekholt-O' Sullivan.

Zij is zelf de hoogste vrouw binnen Defensie. "We hebben zowel meer mannen als vrouwen nodig. En we weten dat het percentage vrouwen achterblijft."

Behoefte aan meer informatie

Defensie streeft al jaren naar 30 procent vrouwen in het personeelsbestand, maar op dit moment is dat maar 18 procent. Als je de ondersteundende functies niet meetelt, is dat percentage nog lager: slechts 12 procent.

Defensie sprak met vrouwen die aangeven niet bij het leger te willen werken over hun beweegredenen. Volgens Boekholt-O'Sullivan bleek dat vrouwen een grotere informatiebehoefte hebben.

Mooie plaatjes

Wervende spotjes van Defensie laten vooral mooie plaatjes zien, ziet ze. Je kunt er vliegen, varen of rijden in een stoere pantserwagen. En dat is voor mannen vaak voldoende om zich aan te melden.

"Maar bij vrouwen ligt dat anders", zegt de luitenant-generaal. "De vrouwen die wij gesproken hebben willen weten: waar vlieg ik dan naartoe? Waar rij ik naartoe? En wat kan ik na die eerste baan gaan doen?"

Defensie wil meer vrouwen werven tegen personeelstekort, maar hoe?

Nieuwe wervingscampagne

Mede op basis van deze bevindingen werkt Defensie aan een nieuwe wervingscampagne, die voor de zomer van start moet gaan. Meer dan voorheen richten ze zich op specifieke doelgroepen zoals vrouwen, zegt Boekholt-O'Sullivan.

"Onze slogan is: wij beschermen wat ons dierbaar is. Maar je zult dat moeten uitdiepen. Wat bedoel je dan? Hoe draag je daaraan bij? En hoe verhoudt zich dat tot de waarden en normen die we in Nederland hebben? Die diepgang moet er meer in."

'Minder bereid om te vechten'

Meer vrouwen bij Defensie krijgen is niet eenvoudig. Aan leden van het EenVandaag Opiniepanel werd gevraagd in welke mate ze bereid zijn te vechten. Ongeveer 20 procent van de panelleden tussen de 18 en 45 jaar geeft dat ze daartoe bereid zijn.

Maar in de uitslag valt op dat veel meer mannen dan vrouwen bereid zijn te vechten: 25 procent van de mannen, tegenover 9 procent van de vrouwen.

Dreiging dichterbij

Boekholt-O'Sullivan wijst erop dat veel internationale onderzoeken uitwijzen dat vrouwen ook bereid zijn te vechten als de dreiging dichtbij komt. "Ik geloof dat als de dreiging als het ware je straat in rijdt, iedereen gaat beschermen wat hem of haar dierbaar is. Dat zien we in alle conflictgebieden en ik geloof niet dat dat in Nederland anders zou zijn."

Er liggen volgens de uitslag van het panelonderzoek wel kansen voor Defensie. 38 procent van de vrouwelijke panelleden geeft aan wel in ondersteunende functies te willen werken.

Niet vechten, wel ondersteunen

Er zijn altijd meer mensen nodig om te ondersteunen dan om te vechten, zegt Boekholt-O'Sullivan. Het maakt haar niet uit of vrouwelijke kandidaten willen vechten of dat ze onderdeel willen worden van de inlichtingendienst, de logistiek of ander personeel.

"Het gaat ons erom dat we alle vacatures gevuld krijgen, want je hebt alles nodig. Maar we hopen natuurlijk wel dat er ook vrouwen zijn die zich aangetrokken voelen tot de stoerdere masculiene functies, omdat het goed is voor eenheden om een diverse samenstelling te hebben."

Machocultuur werkt vrouwen tegen

Gwenda Nielen werd als pelotonscommandant uitgezonden naar Irak en Afghanistan en had er de tijd van haar leven. Toch stopte ze in 2020 bij Defensie, onder meer vanwege het seksisme waar ze mee te maken kreeg. Zo zei een instructeur tijdens een instructie dat hij geen les kon geven als Gwenda een banaan at.

Het ging vaak over een 'grapje', en als je niet lachte had je geen humor, zegt Nielen. Toen ze het probleem aansneed, kreeg ze veel mails, appjes en berichten van vrouwelijke collega's die soortgelijke dingen meemaakten. Defensie sprak van incidenten, maar volgens Nielen is het een structureel probleem.

'Moeilijk bespreekbaar te maken'

"Het was moeilijk bespreekbaar te maken dat er sprake was ís van een structureel probleem. Bij Defensie domineert het beeld van de witte jonge masculiene man. En als je niet in dat succespak past, dan val je er eigenlijk buiten", zegt Nielen.

"En daardoor is het voor vrouwen, maar ook homoseksuelen of mensen van kleur veel moeilijker om mee te mogen doen, ondanks dat ze misschien wel het talent of de expertise hebben."

Ongewenst gedrag minimaliseren

O'Sullivan betreurt de verhalen en wil het probleem niet bagatelliseren, maar vindt het jammer dat vaak alleen de negatieve geluiden naar buiten komen. Natuurlijk is het niet goed als seksistisch gedrag plaatsvindt, zegt ze, maar veel vrouwen hebben juist alleen positieve ervaringen. En als ze een negatieve ervaring hebben meegemaakt, dan is daar vaak adequaat op gereageerd.

"We gaan nooit een situatie creëeren waarin dit gedrag nooit meer gebeurt. Iedere organisatie heeft hier mee te maken. Maar we kunnen wel een cultuur stimuleren waarin dit niet gebeurt. Waar wij behoefte aan hebben is een type leiderschap dat daar onmiddellijk op acteert en bespreekbaar maakt binnen de eenheden. Onze commandanten bij de landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee hanteren een zerotolerancebeleid op ongewenst gedrag."

Dit jaar vierde de koning zijn verjaardag in Doetinchem in de Achterhoek. Een streek waar 'lokaal, eerlijk en lekker eten' centraal straat, volgens de burgemeester. Stadsboerin Ellen Willems serveerde een Achterhoeks maal aan de koninklijke familie.

Met de dood van de door velen geliefde paus Franciscus kwam een einde aan een tijdperk. Wie volgt hem op en wat betekent die wisseling van de wacht voor de toekomst van de Katholieke Kerk? "De nieuwe paus mag zeker behoudender zijn."

Vandaag neemt de wereld afscheid van paus Franciscus. Met de uitvaart komt er niet alleen een einde aan zijn pontificaat van bijna 12 jaar, ook begint de zoektocht naar zijn opvolger.

'Kerk heeft diplomatieke paus nodig'

Franciscus heeft de Rooms-Katholieke Kerk veranderd. Hij brak met tradities en liet een laagdrempelige en menselijke kant van de kerk zien. Hij bleef bewust bij zijn eenvoudige levensstijl en pleitte voor meer rechtvaardigheid in de wereld. Voor het beschermen van aarde en klimaat. De vraag is nu of die koers wordt voortgezet.

Hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van Geest verwacht inderdaad dat een nieuwe paus de naar buiten gerichte koers van Franciscus zal aanhouden: "De kerk kan niet om het charisma en om de richting heen, die hij is ingeslagen. We krijgen nu niet opeens een naar binnen gekeerde paus."

Grotere onrust in de wereld

Maar, vervolgt hij: "Gezien de veranderingen in de wereld, de grotere onrust, zou het goed zijn dat de nieuwe paus diplomatiek sterk is op politiek vlak."

"Een stuk diplomatieker dan Franciscus in ieder geval."

Niet iedereen blij met koers

Franciscus probeerde de kerk menselijker en toegankelijker te maken, maar dat leidde soms ook tot spanningen met conservatieve stromingen binnen de kerk.

Want niet iedereen binnen de Katholieke Kerk was blij met de koers van de overleden paus. Zijn open houding tegenover homoseksuelen en gescheiden gelovigen, en zijn plannen om het Vaticaan te hervormen, vielen in conservatieve kringen behoorlijk slecht.

'Nieuwe paus mag wat meer een theoloog zijn'

Veel jonge gelovigen staan achter vernieuwing, maar dat geldt niet voor iedereen: "De nieuwe paus mag van mij wel wat meer een theoloog worden, die de klassieke leer naar buiten brengt", zegt Nino Hoffmans, die samen met andere jonge katholieken naar de uitvaart kijkt. "Conservatiever? Nou, ik zou zeggen: zeker behoudender."

Medegelovige Chris van der Voort hoopt op een jonger iemand: "Een persoon die vol in het leven staat en kracht heeft om te strijden, want de nieuwe paus gaat geen makkelijke tijd tegemoet. Ik hoop dat het iemand is die op dezelfde lijn staat en het werk van Franciscus kan voortzetten. Liefde voor mensen, naastenliefde, dat is belangrijk in deze tijd."

'Sede Vacante'

Nu het Vaticaan officieel 'Sede Vacante' is, wat betekent dat de pauselijke zetel leeg is, bereiden de kardinalen zich voor op het conclaaf. De komende periode zullen zij achter gesloten deuren stemmen over wie de nieuwe leider van de Katholieke Kerk moet worden.

Wordt het iemand die de koers van Franciscus voortzet? Of kiest men voor een meer traditionele paus die de teugels weer strakker aantrekt? De gesprekken zijn in ieder geval al begonnen

'Er wordt al flink genetwerkt'

"Er zijn nu al veel van de 135 kardinalen in Rome, en de meesten blijven ook hangen om over de nieuwe Paus te praten", vertelt Paul van Geest.

"De vergaderingen zijn al begonnen, er wordt stevig genetwerkt. Zo'n conclaaf is best heel prozaïsch, er worden al veel verkennende gesprekken gevoerd en gekeken of men het eens kan worden over een kandidaat."