Defensie wil meer vrouwen werven tegen personeelstekort, maar hoe? 'Rijden, vliegen, vechten is niet genoeg'

Door toenemende geopolitieke spanningen wil defensie uitbreiden. Daarbij kijkt de organisatie met nadruk naar vrouwen, want die zijn zwaar ondervertegenwoordigd in het leger. Waarom is dat zo, en hoe maak je defensie aantrekkelijker voor vrouwen?

Er werken 75.000 mensen bij Defensie, maar dat is niet genoeg. Nu Europa niet meer automatisch kan rekenen op de Verenigde Staten, wil het kabinet opschalen in materieel en mankracht.

Aantal vrouwen blijft achter

Staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman heeft al aangekondigd op korte termijn te willen groeien naar 100.000 mensen. Om dat te bereiken moet Defensie het onderbenutte vrouwelijk potentieel aanboren, zegt luitenant-generaal Elanor Boekholt-O' Sullivan.

Zij is zelf de hoogste vrouw binnen Defensie. "We hebben zowel meer mannen als vrouwen nodig. En we weten dat het percentage vrouwen achterblijft."

Behoefte aan meer informatie

Defensie streeft al jaren naar 30 procent vrouwen in het personeelsbestand, maar op dit moment is dat maar 18 procent. Als je de ondersteundende functies niet meetelt, is dat percentage nog lager: slechts 12 procent.

Defensie sprak met vrouwen die aangeven niet bij het leger te willen werken over hun beweegredenen. Volgens Boekholt-O'Sullivan bleek dat vrouwen een grotere informatiebehoefte hebben.

Mooie plaatjes

Wervende spotjes van Defensie laten vooral mooie plaatjes zien, ziet ze. Je kunt er vliegen, varen of rijden in een stoere pantserwagen. En dat is voor mannen vaak voldoende om zich aan te melden.

"Maar bij vrouwen ligt dat anders", zegt de luitenant-generaal. "De vrouwen die wij gesproken hebben willen weten: waar vlieg ik dan naartoe? Waar rij ik naartoe? En wat kan ik na die eerste baan gaan doen?"

Defensie wil meer vrouwen werven tegen personeelstekort, maar hoe?

Nieuwe wervingscampagne

Mede op basis van deze bevindingen werkt Defensie aan een nieuwe wervingscampagne, die voor de zomer van start moet gaan. Meer dan voorheen richten ze zich op specifieke doelgroepen zoals vrouwen, zegt Boekholt-O'Sullivan.

"Onze slogan is: wij beschermen wat ons dierbaar is. Maar je zult dat moeten uitdiepen. Wat bedoel je dan? Hoe draag je daaraan bij? En hoe verhoudt zich dat tot de waarden en normen die we in Nederland hebben? Die diepgang moet er meer in."

'Minder bereid om te vechten'

Meer vrouwen bij Defensie krijgen is niet eenvoudig. Aan leden van het EenVandaag Opiniepanel werd gevraagd in welke mate ze bereid zijn te vechten. Ongeveer 20 procent van de panelleden tussen de 18 en 45 jaar geeft dat ze daartoe bereid zijn.

Maar in de uitslag valt op dat veel meer mannen dan vrouwen bereid zijn te vechten: 25 procent van de mannen, tegenover 9 procent van de vrouwen.

Dreiging dichterbij

Boekholt-O'Sullivan wijst erop dat veel internationale onderzoeken uitwijzen dat vrouwen ook bereid zijn te vechten als de dreiging dichtbij komt. "Ik geloof dat als de dreiging als het ware je straat in rijdt, iedereen gaat beschermen wat hem of haar dierbaar is. Dat zien we in alle conflictgebieden en ik geloof niet dat dat in Nederland anders zou zijn."

Er liggen volgens de uitslag van het panelonderzoek wel kansen voor Defensie. 38 procent van de vrouwelijke panelleden geeft aan wel in ondersteunende functies te willen werken.

Niet vechten, wel ondersteunen

Er zijn altijd meer mensen nodig om te ondersteunen dan om te vechten, zegt Boekholt-O'Sullivan. Het maakt haar niet uit of vrouwelijke kandidaten willen vechten of dat ze onderdeel willen worden van de inlichtingendienst, de logistiek of ander personeel.

"Het gaat ons erom dat we alle vacatures gevuld krijgen, want je hebt alles nodig. Maar we hopen natuurlijk wel dat er ook vrouwen zijn die zich aangetrokken voelen tot de stoerdere masculiene functies, omdat het goed is voor eenheden om een diverse samenstelling te hebben."

Machocultuur werkt vrouwen tegen

Gwenda Nielen werd als pelotonscommandant uitgezonden naar Irak en Afghanistan en had er de tijd van haar leven. Toch stopte ze in 2020 bij Defensie, onder meer vanwege het seksisme waar ze mee te maken kreeg. Zo zei een instructeur tijdens een instructie dat hij geen les kon geven als Gwenda een banaan at.

Het ging vaak over een 'grapje', en als je niet lachte had je geen humor, zegt Nielen. Toen ze het probleem aansneed, kreeg ze veel mails, appjes en berichten van vrouwelijke collega's die soortgelijke dingen meemaakten. Defensie sprak van incidenten, maar volgens Nielen is het een structureel probleem.

'Moeilijk bespreekbaar te maken'

"Het was moeilijk bespreekbaar te maken dat er sprake was ís van een structureel probleem. Bij Defensie domineert het beeld van de witte jonge masculiene man. En als je niet in dat succespak past, dan val je er eigenlijk buiten", zegt Nielen.

"En daardoor is het voor vrouwen, maar ook homoseksuelen of mensen van kleur veel moeilijker om mee te mogen doen, ondanks dat ze misschien wel het talent of de expertise hebben."

Ongewenst gedrag minimaliseren

O'Sullivan betreurt de verhalen en wil het probleem niet bagatelliseren, maar vindt het jammer dat vaak alleen de negatieve geluiden naar buiten komen. Natuurlijk is het niet goed als seksistisch gedrag plaatsvindt, zegt ze, maar veel vrouwen hebben juist alleen positieve ervaringen. En als ze een negatieve ervaring hebben meegemaakt, dan is daar vaak adequaat op gereageerd.

"We gaan nooit een situatie creëeren waarin dit gedrag nooit meer gebeurt. Iedere organisatie heeft hier mee te maken. Maar we kunnen wel een cultuur stimuleren waarin dit niet gebeurt. Waar wij behoefte aan hebben is een type leiderschap dat daar onmiddellijk op acteert en bespreekbaar maakt binnen de eenheden. Onze commandanten bij de landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee hanteren een zerotolerancebeleid op ongewenst gedrag."