Duizenden geslaagde leerlingen vieren deze dagen feest, maar een kleine groep moet weer aan de bak voor het herexamen. Om zich daar op voor te bereiden, doen steeds meer jongeren examentraining. Niet alleen de zakkers doen examentraining. Ook leerlingen die goed presteren doen dat steeds vaker. Onderzoekers maken zich zorgen over onbedoelde bijkomstigheden van zulk schaduwonderwijs.

Michelle van Dijk, docent Nederlands, is kritisch over de examentrainingen. Schaduwonderwijs zorgt voor leerlingen die niet meedoen in de les. Het ontbreekt ze aan interne motivatie, ze zijn minder zelfstandigheid en, uiteindelijk, leidt het zelfs tot onderwijsongelijkheid. “Leerlingen vertrouwen niet op het groepsproces of de docent. Ze denken dat doen we wel tijdens de bijles", zegt Van Dijk. "Scholen hebben bevoegde en ervaren docenten, maar die hebben niet zoveel tijd als mensen die buiten schooltijd in kleine groepjes uitleg geven.”

Toename van uitgaven aan trainingen

Wie er wel enthousiast zijn over examentrainingen, zijn ouders en leerlingen. Ze geven er veel geld aan uit. De uitgaven van huishoudens aan huiswerkbegeleiding, bijles en examentrainingen steeg in tien jaar van 46 miljoen in 2005 naar 157 miljoen in 2015.

Herkenbaar, zegt Wieger Maris van Erasmus Examentrainingen: “We zien dit jaar een toename van ongeveer 29 of 30 procent van het aantal leerlingen dat we mogen helpen, vorig jaar ging dat om een vergelijkbaar percentage.”

‘Sommige leerlingen blijven vrijwillig zitten’

Het zijn niet alleen meer de ongelukkige zakkers die herkansen. Ook jongeren die hoog scoren doen examens opnieuw, bijvoorbeeld om meer kans te maken bij studies met een loting.

Louise Elffers doet onderzoek naar examentrainingen en ziet de laatste jaren een verandering: “De concurrentie voor vervolgopleidingen wordt steeds moordender, omdat er meer aan de poort geselecteerd wordt. Scholieren willen zeker zijn van hun positie. Je ziet dat leerlingen bijvoorbeeld vrijwillig blijven zitten in 5VWO, omdat sommige opleidingen ook die cijfers meenemen in hun selectie.”

Dat is echt anders dan vroeger, stelt Elffers, toen examentrainingen bedoeld waren voor de leerlingen met een dikke vier voor een vak.

Diep in de nacht leren

Elffers maakt zich zorgen over de invloed die examentrainingen krijgen. “Niet iedereen kan het betalen. En je cijfers zijn ook afhankelijk van de scores van anderen. Je wordt met elkaar vergeleken. Dus leerlingen die geen trainingen volgen lopen achterstanden op.”

Elffers stelt dat daarnaast ook het risico is dat leerlingen hele lange dagen maken. Ze moeten eeerst naar school, dan naar bijles en dan nog diep in de nacht leren. 

Leerlingen uit armere gezinnen

In Rotterdam wordt wel ingespeeld op samenwerkingen met scholen voor de trainingen, juist ook om leerlingen uit armere gezinnen te helpen. “Wij leggen een deel in en de school legt een deel in, zodat die leerlingen tegen gereduceerd tarief kunnen meedoen aan trainingen. Daar stellen we een aantal plekken voor beschikbaar”, vertelt Maris.

“Wij hebben daarin niet veel te verliezen. We hebben altijd een aantal leerlingen per docent. Die trainingen zitten nooit helemaal vol, dus er is altijd een plekje vrij dat we op die manier kunnen opvullen.”

Maatwerk

Van Dijk vindt het niet goed dat scholen en aanbieders van scholen steeds dikker met elkaar worden. Dat geeft volgens haar het verkeerde signaal af. “Kleinschalig onderwijs is niet per se beter. Samen met docenten, ouders en leerlingen moet gekeken worden hoe je een goed aanbod kunt neerzetten, ook rondom de examens.”

Elffers kent scholen waar dat al succesvol gedaan wordt: “Daar bieden scholen zelf trainingen aan en wordt alles op school aangeboden en begeleid. Het is zo ingericht dat leerlingen hun persoonlijke vragen veel meer kwijt kunnen bij docenten en er maatwerk en individuele begeleiding is.”

Na de afgelaste verkiezingscampagne van vorig jaar wegens corruptie, manipulatie en mogelijk Russische inmenging, gaan de Roemenen morgen opnieuw naar de stembus. "Ik maak me zorgen over de toekomst van mijn land. Mensen zijn makkelijk te manipuleren."

"Niet iedereen heeft door hoe belangrijk deze verkiezingen zijn voor ons land", zegt de 22-jarige Lavinia Duman. "De internationale banden, economie en democratie staan onder druk. Ik maak me grote zorgen; mensen in mijn land zijn makkelijk te manipuleren."

Verkiezingen afgelast wegens misleiding

Afgelopen jaar werden de verkiezingen in Roemenië afgelast nadat de radicaal-rechtse politicus Calin Georgescu tot ieders verrassing de eerste verkiezingsronde won. Volgens het Constitutionele hof was er sprake van corruptie en manipulatie. Zo zou de pro-Russische politicus geprofiteerd hebben van een wijdverspreide campagne op TikTok.

"Iedereen was in shock dat Georgescu de eerste ronde had gewonnen", vertelt Lavinia, die sinds 2021 studeert aan de Universiteit van Amsterdam. "Mensen kenden hem alleen via TikTok, niemand wist hoe hij er uitzag. Op de app plaatsten mensen hoe geweldig hij was, en dat hij zou zorgen voor verandering. Ik ben nog nooit zo bang geweest voor de toekomst van mijn land. Het was één grote manipulatie."

Populaire vanwege armoede

De reden dat de radicaal-rechtse Georgescu populair is in Roemenië, heeft volgens Lavinia te maken met financiële problemen. "Veel mensen leven in armoede, zijn laag geschoold en hebben moeite eten op de tafel te krijgen", vertelt Lavinia. "Mensen zijn klaar met rijke politici en willen wat anders. Georgescu vulde dit gat."

"Georgescu wilde uit de Europese Unie stappen en nauwere banden aangaan met Rusland, en beloofde dat daardoor alles beter zou worden. Volgens hem zou Rusland ons kunnen 'redden'", vertelt Lavinia. "Door jarenlange corruptie, kunnen mensen in Roemenië niet juist van het onjuist onderscheiden. Men geloofde hem."

Radicaal-rechts opnieuw op de loer

In de aankomende verkiezingen is Georgescu uitgesloten van deelname, vanwege het overtreden van de democratische regels. Desondanks ligt de ruk naar extreem-rechts opnieuw op de loer. Politicus George Simion staat op de eerste plek in de peilingen.

"Simion is minder extreem dan Georgescu, maar ook hij streeft naar een conservatief beleid. Simion is tegen abortus, wil de Europese Unie verlaten en streeft naar hechtere banden met Rusland. Het zou het slechtste scenario zijn als Simion wint", gaat de student verder. "Ik wil er niet over nadenken."

Extra maatregelen

Campagnevoering via TikTok is in Roemenië van groot belang. Zo telt de Chinese app 9 miljoen gebruikers, in een land met 19 miljoen inwoners. Volgens strategisch analist bij The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) Laura Jasper telt dit zwaar, gezien maar 30 procent van de inwoners de traditionele nieuwsoutlets vertrouwt.

Om tijdens de verkiezingen desinformatie te bestrijden zijn extra maatregelen genomen. De app heeft, onder leiding van de Europese Commissie, al meer dan 27.000 nepaccounts verwijderd. Ook zijn extra mensen aangenomen om de content te controleren. Toch blijft campagnevoering via TikTok populair, ziet ook Lavinia.

Invloed TikTok

"In deze TikTok zegt politicus Simion dat mensen niet naar de pers moeten luisteren en dat de pers onbetrouwbaar is", zegt de student, terwijl ze op haar iPad door TikTok scrollt. "Ook zegt Simion dat hij er alles aan doet om Georgescu terug aan de macht te krijgen, aangezien hij de échte winnaar is van de verkiezingen. Maar dat klopt niet."

Volgens de 22-jarige student is deze manier van campagnevoeren effectief. "Mensen in Roemenië zijn boos dat ze opnieuw naar de stembus moeten", zegt Lavinia. "Ook is er veel onduidelijkheid. Simion speelt hier handig op in."

Hoop voor Roemenië

Maar toch heeft de Roemeense student hoop. "Roemenië is een prachtig land en heeft veel potentie", vertelt ze trots. "Ik ben blij dat er nieuwe verkiezingen zijn, en dat er een goede kanshebber is. Nicuşor Dan pleit voor democratie en een Europees beleid."

Toch sluit Lavinia niet uit ooit het heft in eigen handen te nemen. "Vanwege deze chaos wil ik zelf de politiek in. Ik denk dat ik het beter kan", zegt Lavinia tot slot. "In plaats van de corrupte politici die Roemenië alleen maar schade aanrichten."