‘Maar nu u toch belt…toevallig vond ik bij het opruimen van mijn bureau oude 16 mm en super-8 filmtape. Al dertig jaar bewaard. Ik denk dat er beelden van de wetenschappelijke experimenten uit de jaren zeventig op staan. Ik wilde ze al bijna weggooien, maargoed, als u er een onderwerp over maakt, dan zouden we ze nog wel een keer kunnen bekijken.’

Zo verliep ongeveer één van mijn telefoongesprekken met de recent gepensioneerde dierenarts en verdovingsexpert Reinder Hoenderken. Hoenderken is een expert op het gebied van het verdoven van dieren zoals kippen en varkens. Hij heeft in de jaren zeventig en tachtig veel onderzoek gedaan naar methoden om dieren uit de bio-industrie op een zo humaan mogelijke manier te verdoven voordat ze geslacht worden. Zo bedacht en ontwierp hij samen met machinefabrikant Nijhuis een machine voor het automatisch electrisch bedwelmen van slachtvarken, waarvan er ruim 200 installaties wereldwijd verkocht zijn. Ook ontwierp hij samen met machinefabrikant STORK installaties waarmee miljoenen kippen wereldwijd door middel van een gasmengsel van kooldioxide (CO2) en zuurstof (O2) op een pijnloze manier aan hun eind komen. Zodat u ze zonder schuldgevoel in cellofaan verpakt in de supermarkt kunt kopen.

Hoenderken maakte het zijn missie om de wettelijke richtlijnen aangaande het doden van dieren te vertalen in de praktijk. Oftewel, zoals beschreven in artikel 5 van het Besluit Doden Dieren: verdoof de dieren met een bedwelmingsmethode die ‘zonder onaanvaardbare opwinding of pijn’ leidt tot bewusteloosheid.

Probleem is nu, dat een groot deel onze bio-industrie varkens niet verdoofd worden met een gasmengsel zoals bij de kippen, maar met pure CO2. Dat is nu eenmaal door Europa toegestaan tien jaar terug. Maar pure CO2 geeft volgens sommige wetenschappers, zoals Hoenderken, nare bijwerkingen. Varkens moeten eerst een strijd leveren op leven en dood voordat ze het bijltje erbij neer mogen gooien. Op deze manier komen dagelijks 11.000 varkens in de grootste slachterij in Europa (het Brabantse Boxtel) aan hun eind, dag in dag uit. Zo heeft de wetgever het niet bedoeld, meent Hoenderken.

Grootste manco: er zijn geen beelden om aan te tonen of hier illegale praktijken plaatsvinden. Niemand mag in de slachterij komen kijken als de varkens in een gondel in pure kooldioxide afdalen naar beneden. Wat er gebeurt in de anderhalve minuut dat ze afzakken in de kelder: een groot geheim.

Januari dit jaar duiken er wel Zwitserse beelden op, boven tafel gehaald door Hoenderken zelf (die indertijd in Zwiterland deze proeven bijwoonde), van biggen en varkens die verdoofd worden met CO2. Maar de concentratie CO2 is lager dan gebruikelijk in een slachterij en in geen enkel experiment gaat het om beelden van varkens die de volle anderhalve minuut in kooldioxide verblijven. Duidelijk is wel dat de beesten willen vluchten, angstig zijn en lijken te stikken zodra ze het gas ruiken. De video’s leiden tot kamervragen.

Maar een echt inkijkje in de ‘gasgondels’ blijft uit.

Tot mijn telefoongesprek met Reinder Hoenderken. Na het omzetten van de 16 mm en super-8 filmtape blijkt hier veel materiaal op te staan dat Hoenderken deels vergeten was. Wat wil je ook, na dertig jaar. De belangrijkste beelden die we terugzien zijn van een wetenschappelijk experiment uit 1979, waarin uitgebreid is gedocumenteerd en, naar nu blijkt, gefilmd wat een slachtvarken van 120 kilo doet als hij in een bak met CO2 wordt gezet. Hersenactiviteit werd gemeten. De hele goegemeente, inclusief ministerie van Landbouw en de Rijksdienst voor Vee en Vlees, mocht komen kijken. Al snel hadden de heren genoeg gezien. Binnen een jaar was het verboden om in Nederland varkens met pure CO2 te verdoven.

En dat bleef zo, twintig jaar lang. De 16 mm en super-8 filmbeelden die Hoenderken gemaakt had raakten in vergetelheid. De wetenschappelijke proef was geslaagd en had zijn werk gedaan: namelijk aangetoond dat het op deze manier niet kon. Tot Europa in 2000 op aandringen van Denemarken besloot het gebruik van pure kooldioxide toe te staan.

En zo werd de 16 mm filmtape weer actueel.

Ik bekijk de beelden samen met Hoenderken, die verbaasd is wat er allemaal blijkt op te staan. Hij heeft de beelden nooit meer gezien na 1979. Vijf keer zie ik een varken in totale paniek zijn kop heen en weer slaan tegen de wand van de bak. Zijn voorpoten zitten vastgebonden om ervoor te zorgen dat de elektroden op zijn hoofd, die de hersenactiviteit moeten meten, er niet afvliegen. Maar anders waren er echt ongelukken gebeurt, met zo’n beest van 120 kilo. Hij probeert echt alles om eruit te komen, tevergeefs. Als leek denk ik: dit is toch wel ‘onaanvaardbare pijn en opwinding’.

U zegt misschien: het zijn dertig jaar oude beelden. Tegelijkertijd: het gas is niet veranderd, de dieren zijn niet veranderd, de methode is niet veranderd. Alles gaat zoals het toen ging.

En dus kunnen we dankzij de boven water gehaalde filmbeelden ons na dertig jaar weer afvragen: lijden onze varkens?

Oordeelt u zelf: hier kunt u de uitzending bekijken die collega Simone Timmer en ik erover maakten.

'Een historisch kantelpunt.' Zo noemt hoogleraar Rob de Wijk de uit de hand gelopen ontmoeting tussen president Zelensky en president Trump. Europa moet volgens hem nu snel handelen om de eigen veiligheid te garanderen.

De Wijk keek met verbazing naar het overleg in het Witte Huis. "Het leken wel maffiabazen", zo schetst de hoogleraar internationale betrekkingen de ontmoeting, waar eigenlijk een akkoord had moeten komen over een grondstoffendeal tussen de VS en Oekraïne.

'Nederlaag voor Trump'

Vice-president JD Vance speelde volgens De Wijk een cruciale rol in het laten ontsporen van die deal. "De escalatie begon toen Vance opmerkingen maakte over 'meer dankbaarheid tonen', waarna Trump oude kwesties oprakelde, zoals de Hunter Biden-affaire."

Dat het overleg met Zelensky mislukte, ziet de hoogleraar als een grote nederlaag voor Trump. "Hij wilde een diplomatiek succes en een grondstoffenovereenkomst sluiten, maar kreeg het niet voor elkaar. Dat Trump geen deal wist te maken, is een teken van zwakte."

De NAVO-top afzeggen

De kans dat Amerika snel de stekker uit Europa trekt, is volgens de geopolitiek expert van The Hague Centre for Strategic Studies groot. "We moeten nu snel onze eigen veiligheid en geopolitieke positie versterken. Het is nu of nooit."

Een goed signaal van Europa zou volgens hem zijn om aan te kondigen dat de NAVO-top, gepland in mei in Den Haag, niet doorgaat. Tenzij Trump een nadrukkelijk signaal afgeeft dat hij de NAVO wél belangrijk vindt en artikel 5 wil eerbiedigen. "Als wij nu niet pro-actief handelen, gaat Trump ons chanteren. Bijvoorbeeld door te zeggen: 'Ik pak Groenland en in ruil daarvoor blijf ik bij de NAVO.'"

Oekraïne als partner

Zondag voert de EU al topoverleg in Londen over de Europese defensiestrategie. Een uitgelezen moment om te dreigen met het afzeggen van de NAVO-top, zegt De Wijk.

Daarnaast moeten we volgens hem kijken naar partners die de gaten kunnen vullen die Amerika achterlaat. "En weet je wie daarvoor uitermate geschikt is? Oekraïne. Tot nu toe realiseert bijna niemand zich dit. Oekraïne is eigenlijk onze ideale partner."

Een speciale alliantie

"Zij hebben langeafstandswapens en kunnen het Delta-communicatiesysteem leveren, wat erg belangrijk is voor Europa. Daarnaast kunnen ze helpen met productiecapaciteit."

De Wijk pleit voor een strategische alliantie van Europese landen met Oekraïne. Daarvoor moet de discussie over lidmaatschap van de NAVO voor Oekraïne volgens hem wel in de ijskast. "Net als het lidmaatschap van de Europese Unie." Ook moeten we ophouden met een discussie over een Europees leger, vindt hij.

Geen tijd te verliezen

De landen die de alliantie zouden moeten trekken, vormen de zogenaamde Weimar-groep. "De kern daarvan wordt gevormd door de Fransen, de Britten, de Polen en de Duitsers. Met daaromheen de Italianen en de Spanjaarden, de Baltische Staten en de Scandinavische landen."

"Als je dat gaat doen, dan ben je in staat om die defensie in Europa zodanig vorm te geven. Maar je moet het wel heel snel doen. Je moet bij wijze van spreken morgen al besluiten nemen, tijdens de top in Londen."

In de war

Welke rol Nederland hierin zou moeten spelen, is volgens De Wijk nog onduidelijk. "We zitten nu met een kabinet dat gewoon niet echt functioneert en met een partij die eigenlijk in zijn hart pro-Russisch is, net zoals heel veel andere rechts-radicale partijen in Europa." De Wijk doelt daarmee op de PVV.

"Dit soort partijen waren ook pro-Trump. Dat hebben we natuurlijk ook met Wilders gezien. Maar nu zien ze dat Trump de veiligheid van Europa op het spel zet merk je dat ze in verwarring zijn.

'Laat Trump en Poetin vallen'

"Ze weten eigenlijk niet meer precies hoe ze hiermee om moeten gaan. Als je voor jezelf kiest en je eigen veiligheid, betekent dit dat je Trump moet laten vallen, en dus ook Poetin."

Ook moeten we 'als de sodemieter' een eigen oorlogsindustrie opbouwen, zegt De Wijk. "Dat is noodzakelijk om Rusland af te schrikken en militaire slagkracht te garanderen. Daar hebben we wel even de tijd voor, omdat Rusland nu te zwak is om direct aan te vallen."

Financieel haalbaar

De financiering van een eigen onafhankelijke Europese defensie is volgens De Wijk geen al te grote hobbel. "We gaan hier echt niet aan failliet. Het gaat om 3,5 procent van ons BBP. Ursula von der Leyen heeft al aangegeven dat de begrotingsregels kunnen worden verruimd. Er wordt nu ook gesproken over gezamenlijke leningen."

"Bondskanselier Metz en president Macron werken al aan een speciaal defensiefonds van bijvoorbeeld 200 miljard euro om de Europese militaire industrie te versterken. Het gaat uiteindelijk niet om gigantische bedragen."