Ons land moet haast maken met maatregelen tegen extremere weersomstandigheden en de zeespiegelstijging. Dat en de snellere opwarming van het oceaanwater vraagt volgens deskundigen om een drastische aanpak in Nederland.

Klimaatwetenschappers kijken met verbazing en afschuw naar verschijnselen in de oceanen die mogelijk duiden op een versnelling van de klimaatverandering. Zo lag er in de winter nog nooit zo weinig zeeijs voor de kust van Antarctica als nu. Volgens milieuwetenschapper van kennisinstituut Deltares Marjolijn Haasnoot is dat een zorglijke ontwikkeling.

Smeltend zee-ijs Antarctica

Zeeijs beschermt het landijs van het koude continent tegen het smelten. Bij weinig zeeijs, smelt er dus meer landijs. En dan kan de stijging van de zeespiegel versnellen en uiteindelijk veel hoger uitpakken dan lange tijd is gedacht. Op dit moment is de aarde gemiddeld 1,1 graden warmer dan in 1990. "En dit is nog maar het begin", zegt Haasnoot.

Wanneer het smelten van zeeijs in Antarctica zo doorgaat, kan dit grote gevolgen hebben voor kustgebieden van Nederland en andere rivierdelta's. "We moeten hier veel meer onderzoek naar doen, met name naar de snelheid van het afsmelten van het landijs. Hoe sneller het in Antarctica gaat, des te minder tijd we hebben in Nederland om ons aan te passen aan een veel hogere zeespiegel dan gedacht."

Zeespiegelstijging als sluipmoordenaar

Tot nu toe vallen de merkbare gevolgen van klimaatverandering nog mee in Nederland. Soms is het langere tijd droog en soms valt er flink veel regen. Maar extreme droogte of het overstromen van complete steden hebben we In Nederland nog niet meegemaakt.

"Wat dit betreft zijn de directe gevolgen van klimaatverandering voor ons nog ver weg", zegt Haasnoot. "Daarmee is zeespiegelstijging een soort van sluipmoordenaar. Het gaat heel langzaam en we merken er niets van, tot er bijvoorbeeld een noordwesterstorm opsteekt en al het zeewater opstuwt richting zeedijk en duin."

'Niet achterover leunen'

Door extreme regenval in Duitsland kan de waterafvoer van de Nederlandse rivieren op het zelfde moment ook extreem zijn, vervolgt Haasnoot. "In een dergelijke situatie is het ook in Nederland belangrijk dat alle dijken hoog genoeg zijn. En er voldoende ruimte is voor de overvolle rivieren."

De komende tijd is in Nederland nog wel veilig, volgens Haasnoot. "Maar dit betekent absoluut niet dat we in Nederland voorlopig achterover kunnen leunen. Het kost veel tijd om aanpassingen te doen en Nederland bestendig te maken tegen zeespiegelstijging en droogte." Andere plekken op de wereld, zoals Maui en New York dit jaar, merken de impact van klimaatverandering al.

Bron: EenVandaag

Warmere oceaan

Het is niet alleen de zeespiegelstijging die grote gevolgen kan hebben. Ook de oplopende temperatuur van de oceanen is een risico. Bij het Nederlands zee-onderzoeksintituut NIOZ zien ze dit terug in hun onderzoeksresultaten. "Elke seconde neemt de oceaantemperatuur toe met een hoeveelheid energie van 5 atoombommen", vertelt maritiem geoloog Gert-Jan Reichart.

Het grootste gedeelte van de stijgende temperatuur wordt opgenomen in onze oceanen. Hierdoor blijft de temperatuur bij ons op aarde leefbaar.

Effect op zeestromingen

Maar dit heeft wel negatieve gevolgen voor het zeeleven. Door de stijgende temperaturen in het water, komt er minder zuurstof in het water en gaat het water verzuren. Hierdoor krijgt het zeeleven het erg zwaar, zoals bijvoorbeeld koraalriffen die wit worden en afsterven.

Bovendien heeft de opwarmende zee effect op de stromingen in het zeewater. Het zou volgens sommige wetenschappers kunnen dat de Noord-Atlantische golfstroom, die loopt vanaf de Golf van Mexico naar de westkust van Europa, tot stilstand komt. Deze snelle en krachtige stroming zorgt vanuit het zuiden in Europa voor een warme zeestroom.

Meer stormen en droogte

"En dat heeft vergaande gevolgen voor het klimaat in West-Europa", zegt maritiem geoloog Gert-Jan Reichart. Wanneer deze golfstroom tot stilstand komt, heeft dit verschillende effecten op het klimaat.

De warmte die normaalgesproken wordt afgevoerd naar het noorden, zal blijven hangen in de tropen. Hierdoor zal het orkaanseizoen daar mogelijk veel heftiger zijn. Voor Europa kan het betekenen dat we te maken krijgen met meer stormen en periode van droogte.

Waterhuishouding

Haasnoot doet onderzoek naar op welke manieren Nederland zich het beste kan aanpassen aan al deze veranderende omstandigheden. Het is afhankelijk van hoe snel en in welke mate de aarde gaat opwarmen. "We moeten dit beter leren begrijpen, zodat we ons ook beter kunnen voorbereiden."

Bij het onderzoek 'Rethinking The Delta's' kijkt ze met collega's hoe we om moeten gaan met onze waterhuishouding. Daarbij worden verschillende scenario's geschetst over hoe we onze waterhuishouding moeten regelen in verschillende scenario's van klimaatverandering.

'Belangrijk te kunnen versnellen en bijsturen'

Eén scenario is ruim onder de 2 graden opwarming blijven, die in het Parijsakkoord zijn afgesproken. Maar andere scenario's worden steeds meer realistisch, dus er worden ook plannen geschetst voor het moment dat de wereldwijde opwarming hoger wordt dan 2 graden.

Bij elk van deze scenario's hoort een andere aanpak om het water in Nederland te controleren, wat het een complexe bundel aan plannen maakt. "Je moet overal rekening mee houden. Daarbij is het belangrijk dat je maatregelen kan versnellen en bijsturen wanneer dat in de toekomst nodig is", vertelt Haasnoot.

Meer ruimte nodig voor water

Wat in ieder geval duidelijk is: de waterhuishouding in Nederland zal moeten veranderen. We moeten volgens Haasnoot veel zuiniger worden met ons grondwater en het moet beter worden verdeeld. "En op sommige plekken zal er weer meer ruimte moeten worden gemaakt voor ons water."

"Al het extra water dat terecht komt in Nederland zal ergens moeten worden opgeslagen. Bijvoorbeeld onder de Veluwe en in Zeeland en de Utrechtse Heuvelrug."

Bouwen in uiterwaarden

Ook wordt het een steeds groter risico om huizen te bouwen in uiterwaarden van rivieren. Verschillende gemeentes bouwden woningen in de uiterwaarden, omdat er een grote vraag was naar woningen. "Recent is er een uitspraak over gedaan om niet meer te bouwen in de uiterwaarden, dus als dat verder wordt uitgewerkt, dan bereiden we ons beter voor op de toekomst."

Drijvend bouwen is volgens Haasnoot een andere maatregel om te voorkomen dat huizen getroffen worden door het water.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."