'De relatie tussen Rutte en Kaag is gewoon niet goed genoeg', zegt Joost Vullings over formatie die vastloopt

Ruim vijf maanden na de Tweede Kamerverkiezingen zit de formatie van een nieuw kabinet muurvast. De onderhandelingen moeten 'langs de lijnen van de inhoud' gaan, zo klinkt het aan het Binnenhof. Maar tot nu toe blijft het steken op: wie met wie?

En daar zit het probleem: verschillende partijen hebben niet voldoende vertrouwen in elkaar om nu echt aan onderhandelingen over een regeerakkoord te beginnen.

Geen grote inhoudelijke barrières

VVD en D66, de winnaars van de verkiezingen hebben in de zomer gewerkt aan een document dat een aanzet tot een regeerakkoord moet vormen. Potentiële coalitiepartijen hebben dat stuk gelezen en aangegeven of ze aanknopingspunten zien voor verdere onderhandelingen.

CDA, PvdA en GroenLinks zijn positief; de ChristenUnie heeft grote reserves. Inhoudelijk lijken er dus geen grote barrières te zijn om de onderhandelingen te starten.

'Politieke onwil'

Het obstakel zit hem nu vooral in welke partijen willen onderhandelen met elkaar. D66 wil per se PvdA en GroenLinks aan tafel hebben en de CU buiten boord houden. VVD en CDA willen juist wél met de CU en hooguit met één linkse partij. De 'handreiking' van de leiders van PvdA en GroenLinks, Lilianne Ploumen en Jesse Klaver, om met één formatieteam de onderhandelingen in te gaan, heeft VVD en CDA niet van gedachten doen veranderen.

Politiek commentator van EenVandaag Joost Vullings over de ontstane impasse: "Het zit vast op politieke onwil. Partijen houden vast aan hun eigen voorkeurscoalitie en zijn dus niet bereid en durven niet over hun eigen schaduw heen te springen. Zodoende draaien ze al maanden in cirkeltjes. Iedereen probeert wel het proces los te wrikken, maar echt bewegen doen ze niet."

Gebrek aan echt vertrouwen

Volgens Vullings is een van de hoofdoorzaken van deze langdurige formatie het gebrek aan echt vertrouwen tussen de hoofdrolspelers. "In de Nederlandse politiek is dat altijd van groot belang. Het maakt het een stuk makkelijker om concessies te doen als er groot vertrouwen is tussen de leiders van de politieke partijen. Dat ontbreekt op dit moment totaal."

Ook speelt de kwestie-Omtzigt op de achtergrond nog steeds een grote rol, zegt Vullings. "D66-leider Kaag diende een motie van afkeuring in tegen Rutte, en zei 'hier scheiden onze wegen'. De relatie tussen Kaag en Rutte, de twee die de formatie moeten leiden, is gewoon niet goed genoeg. Die is zakelijk te noemen."

Omtzigt blijft rol spelen

Ook met CDA-leider Hoekstra gaat het moeizaam. "Hij wordt gezien als een loden deur, iemand die totaal niet beweegt. En links wordt door VVD en CDA verweten dat ze elkaar vasthouden en dat vinden die partijen een gruwel."

Dat informateur Mariëtte Hamer nog deze week met haar eindverslag komt, lijkt uitgesloten. Woensdagavond stuurde ze een korte brief naar de voorzitter van de Tweede Kamer waarin ze meldde dat de gesprekken nog gaande zijn 'en de door de fractievoorzitters van de VVD en D66 geformuleerde bouwstenen voor een mogelijk regeerakkoord op basis daarvan nog in beweging zijn'.

Ledenraadplegingen

De verwachting is dat Hamer de ledenraadplegingen afwacht, die PvdA en GroenLinks zaterdag houden. De leden van GroenLinks worden slechts bijgepraat over de formatie, maar de PvdA-leden mogen stemmen over verschillende moties, waaronder een oproep om de onderhandelingen te laten voor wat ze zijn en te kiezen voor de oppositie.

"Het stoort de indieners dat Rutte hen blijft afwijzen", zegt Vullings, "En ze zijn sowieso wel een beetje klaar met hem. Het is onduidelijk of de motie het haalt, maar de PvdA is een echte debatpartij en het is logisch dat hier discussie over is."