Zeven Joodse Rotterdammers overleefden de oorlog door zich achter het orgel van een kerk te verstoppen. Pas in 2006 werden de twee zolders waar ze zich 34 maanden verstopten, ontdekt.

Op 29 mei 1942 klopten Maurice Kool en Rebecca Andriessen aan bij de koster van de Breepleinkerk in Rotterdam Zuid. Nadat ze allebei een brief hadden gekregen van de bezetter waarin ze werd gezegd zich te melden voor 'tewerkstelling in Duitsland', besloten ze onder te duiken.

'Als het orgel werd bespeeld, kon er herrie gemaakt worden'

Rebecca was 17, Maurice 24. Een dag ervoor waren ze in allerijl getrouwd. Het jonge echtpaar vond onderdak op de zolder van de kerk, achter het orgel. Drie weken later meldden de ouders van Maurice zich. Ook zij hadden een brief gekregen en wilden onderduiken. Kort daarop werden de apotheker De Zoete en zijn vrouw op de tweede zolder achter het orgel verstopt. Het werd hun schuilplaats voor maar liefst 34 maanden.

Bron: Orgelzolders

1/3Emanuel Andriessen

"Het orgel was dan wel oorverdovend, maar als het werd bespeeld kon er ook eindelijk even herrie gemaakt worden. Alleen op zondagmorgen, op andere dagen moest het muisstil zijn", vertelt de 86-jarige Henk Den Haan, ontdekker van de orgelzolders.

Onderduikers in de kerk

Den Haan was 6 jaar toen de oorlog begon. Aan de hand van zijn ouders kwam hij elke week in de Breepleinkerk. "Die kerk betekent mijn hele leven al veel voor mij. Ik ben er gedoopt, ik ben er getrouwd, mijn ouders zijn er uit gedragen, ik kom er al mijn hele leven." En zolang als hij zich kan herinneren, gingen er verhalen over onderduikers die in de kerk hadden gezeten.

"Misschien in de toren, er zou zelfs een baby zijn geboren, maar niermand wist werkelijk hoe het zat", zegt Den Haan. In 2006 besloot hij dat het tijd was de waarheid te achterhalen. Hij plaatste een advertentie in de 'Oud Rotterdammer' en kreeg al snel reactie.

'Er was nooit iemand geweest'

De krant kwam op dinsdagmorgen uit, en op dinsdagavond ging de telefoon. Den Haan kreeg Rebecca Andriessen aan de lijn, ze zei: "Ik heb 34 maanden achter dat orgel gezeten, en ik heb er een baby gekregen, en nu wil ik eindelijk wel eens alles vertellen."

"We zijn op haar aanwijzingen gaan zoeken in de kerk. Toen vonden we die zolders. Er lagen nog allemaal spullen. In al die tijd was er nooit iemand geweest. Die mensen zijn in mei 1945 de deur uit gelopen en nooit meer teruggekomen", vertelt Den Haan.

Baby geboren op de orgelzolder

Theologe Anja Matser onderzocht de geschiedenis van de orgelzolders 3 jaar lang. Ze schreef er het boek De Orgelzolders over en geeft nu rondleidingen in het Breepleinkerk. "Het apothekersechtpaar De Zoete werd gescheiden van hun drie dochters. De jongste, Hansje, konden ze soms door een kiertje over straat zien lopen, op weg naar school. En op zondag als Hansje met haar 'onderduikouders' op bezoek kwam in de tuin van de dominee. konden ze haar bekijken vanaf het balkon van de kerk. Hartverscheurend, ik kan me dat als moeder zelf nauwelijks voorstellen", zegt Matser.

Rebecca Andriessen raakte zwanger in 1943. "Eerst was het feest op zolder", vertelt Matsers. "Iedereen dacht dat de oorlog zeker geen 9 maanden meer ging duren. Maar in januari 1944 werd Emile geboren. En de oorlog was nog lang niet voorbij." De baby wordt ondergebracht bij de koster van de kerk. Om dat niet te veel te laten opvallen, komt zijn volwassen dochter met haar pasgeboren baby bij hem wonen. Zo zou een huilende baby geen aandacht trekken.

'Rotterdammers praten niet over de oorlog'

Jarenlang bleven de orgelzolders onontdekt. Burgemeester Ahmed Aboutaleb vindt ze van groot belang voor zijn stad. Het liefst zou hij zien dat er financiering kwam om de kerk echt als een museum in te richten. "Dit is het Rotterdamse Anne Frank Huis. Maar met één groot verschil: iedereen heeft de oorlog overleefd."

Aboutaleb vroeg aan het begin van zijn periode als burgemeester van Rotterdam aan zijn staf wie zich eigenlijk met de oorlog bezig hield. "Ze keken me aan en zeiden: 'U'. Toen ben ik erover gaan lezen. Ik kwam erachter dat er maar weinig over gesproken wordt in Rotterdam. De grote razzia van november 1944 was weggestopt, terwijl zoveel mensen daar slachtoffer van waren. Dat wordt pas sinds een paar jaar herdacht. Dat Rotterdammers niet over de oorlog praten, is werkelijk een fenomeen", vertelt Aboutaleb. Mede daarom vindt hij het zo belangrijk, dat de orgelzolders intact blijven.

Een spuitje hier en daar, want dan ziet je gezicht er net iets perfecter uit. Steeds meer jonge vrouwen én mannen stappen met die gedachte naar een cosmetisch arts. Maar die verkopen soms ook 'nee': "Dat zijn lastige gesprekken, maar het is mijn taak."

De 24-jarige Julia* wil fillers in haar jukbeenderen, maar ze werd door drie verschillende cosmetische artsen afgewezen in het consult. "Ze zeiden dat ik het niet nodig had en dat ze het niet gingen doen", vertelt ze. "Maar ik wil iets knapper worden, dus dat heb ik toen uitgelegd. En dan zeggen ze: 'Maar dat ben je al, je gaat er nu alleen maar lelijker op worden als je het wel doet.'"

'Al mijn vriendinnen doen het'

Julia doet modellenwerk en is omringd door jonge vrouwen die regelmatig een cosmetische kliniek bezoeken. "Al mijn vriendinnen doen het, en je groeit mee met je vrienden. De een laat vet uit haar buik wegzuigen, de ander doet haar borsten. Als je daarmee omgaat, dan denk je op een gegeven moment: oh, ik wil eigenlijk ook wel iets proberen."

De jonge vrouw weet naar eigen zeggen dat ze het 'niet nodig heeft'. "Maar ik vind het mooi", zegt ze over haar wens om toch fillers in haar gezicht te laten spuiten. "Het klinkt misschien stom, maar ik wil het gewoon proberen. En ik zou nooit té ver gaan."

Moet 'gewoon' kunnen?

Uit eerder onderzoek van 3Vraagt onder leden van het EenVandaag Opiniepanel bleek in 2022 dat 1 op de 3 jongeren (30 procent) serieus overwoog om iets aan zichzelf te laten sleutelen. Ongeveer de helft van de ondervraagden tussen de 16 tot 34 jaar vond dat onder het mes gaan, alleen om er 'mooier' uit te zien, moet kunnen.

In dat jaar ondergingen in Nederland 560.000 mensen behandeling met botox en 300.000 mensen kregen fillers, laat de Nederlandse Vereniging van Cosmetische Geneeskunde (NVCG) weten. Deze twee ingrepen zijn vooral onder jonge vrouwen populair, bleek eerder uit ons panelonderzoek: van deze groep overwoog meer dan de helft om fillers of botox te nemen.

Deskundig advies geven

Terwijl de behandelcijfers elk jaar verder lijken te stijgen, zijn er dus ook artsen en klinieken die mensen weigeren. "Een goed gespecialiseerde arts moet niet alleen de juiste technieken beheersen, maar ook deskundig advies kunnen geven", legt cosmetisch arts Leanne Wong uit.

Als zo'n gespecialiseerd arts spreekt ze dagelijks mensen die hun uiterlijk willen veranderen. Dat jongeren behandelingen willen die ze eigenlijk niet nodig hebben, is volgens haar een groeiend probleem. "Het is een kwetsbare groep die juist goed advies nodig heeft, maar ik zie tegenwoordig ook veel klinieken die reclame maken met stuntprijzen en aanbiedingen, wat ethisch onverantwoord is."

'Slecht voor arts en patiënt'

De 'stuntaanbiedingen' die Wong soms voorbij ziet komen, worden makkelijk verkocht aan mensen die eigenlijk beter geholpen zouden zijn met goed advies, weet de cosmetisch arts. Bovendien komen jongeren die een kliniek via social media vinden vaak terecht bij artsen die niet geregistreerd zijn.

En deze behandelaren lijken sneller bereid om behandelingen uit te voeren zonder daarvoor een grondig advies te geven aan de cliënt, vertelt Wong. "Dat schaadt niet alleen de reputatie van het vak, maar ook de patiënt zelf", waarschuwt ze.

Over 10 jaar terug komen

Julia ging wel langs bij een cosmetisch arts en werd na een grondig gesprek dus afgewezen voor een behandeling met fillers en botox. "Ik was met een vriendin naar een privékliniek en bij haar deden ze botox in haar neus en fillers in haar kaak en lip. Ik dacht dus: nou, dan gaan ze mij ook wel helpen."

Toen Julia eenmaal aan de beurt was - of tenminste, dat dacht ze - zei de specialist: 'Dat ga ik niet doen.' Julia wilde weten waarom niet. "Toen zei de specialist dat mijn vriendin 'veel stress in haar gezicht had zitten'. Dat was blijkbaar iets wat je kon zien. Ze vond mij te jong en zei dat ik over 10 jaar maar weer eens terug moest komen."

Bij andere klinieken proberen

De jonge vrouw was het daar niet mee eens en besloot het er niet bij te laten zitten. Ze klopte daarom aan bij een andere kliniek. "Ik wilde gewoon een heel klein beetje, echt minimaal. Het moest gewoon natuurlijk zijn."

"De kliniek die ik had gevonden, daar had ik echt onderzoek naar gedaan. Zij waren mijn laatste hoop", blikt Julia terug. "Maar ze wilden het niet doen. En ik wil alleen naar een echte kliniek, met echte dokters. Geen reclameding zoals je op Instagram ziet."

Regels niet zwart op wit

Maar hoe besluit een cosmetisch arts dan om iemand wel of niet te behandelen? Dat mogen klinieken grotendeels zelf bepalen, antwoordt Wong. Er zijn volgens haar geen duidelijke regels voor. "Wel leggen artsen een eed af en werken ze volgens ethische normen, maar er zijn geen strikte regels die zwart op wit staan."

Verder hoort een goede arts ook altijd te beoordelen of een hulpvraag terecht is, benadrukt ze. "Als iemand bijvoorbeeld meer jukbeenfillers wil, wordt er gekeken naar de anatomie, huidstructuur en het esthetische effect. Het doel is om een natuurlijk resultaat te behouden en geen overmatige of schadelijke ingrepen te doen."

'Eerlijk en transparant zijn'

"Stel: iemand wil met slechts 1 milliliter filler de wangen liften, terwijl ik weet dat dit onvoldoende resultaat zal geven. Dan zeg ik van tevoren 'nee'", gaat Wong verder. "Ik vind het belangrijk om eerlijk en transparant te zijn." Zo'n behandeling zou volgens de arts namelijk weinig tot geen effect hebben.

Ook komt het volgens haar voor dat cliënten gewend raken aan hun fillers en denken dat ze 'weg' zijn, terwijl dat niet het geval is. "Sommige mensen willen hun lippen opnieuw laten opvullen, terwijl ik duidelijk zie dat er nog voldoende filler aanwezig is. Dan weiger ik, omdat het niet nodig is."

Lastige gesprekken

Na zo'n consult blijft Wong altijd achter haar advies staan en legt ze aan de cliënt uit waarom een cosmetische behandeling in dat geval niet nodig of effectief is. "Soms begrijpen mensen het direct, soms zijn ze teleurgesteld."

Ze ziet dat vooral terug bij jonge vrouwen van rond de 20 jaar. "Die kunnen impulsief iets willen laten doen, terwijl ze al bloedmooi zijn en zich slechts storen aan iets minimaals. Dat zijn lastige gesprekken, maar het is mijn taak om hen daarin te begeleiden."

'Natuurlijke' botox

En wat is Julia nu van plan? Ze wil nog steeds fillers in haar junkbeenderen. "Ik laat de zoektocht naar een kliniek voor nu even rusten en ga me focussen op een natuurlijke botox. Dat doe ik met mijn voeding", vertelt ze. "Ik ben nu bezig met een sapjeskuur en wil daarna over op alleen nog maar plantaardig en onbewerkte producten."

Ze hoopt dat zo'n voedingspatroon kan helpen bij een gladde en stralende huid. De reden waarom ze ook een nieuw ochtendritueel heeft: "Elke ochtend pak ik een koude lepel uit de vriezer om m'n gezicht mee te masseren, voor een natuurlijk 'botox- en filler-effect'. En dan doe ik wellicht over een tijdje weer een poging bij een echte kliniek", zegt Julia tot slot.

*Julia is een verzonnen naam, haar echte naam is bekend bij de redactie.

Normaal gesproken zijn er jaarlijks oefeningen onder de vlag van de NAVO waar de VS en Europa gezamenlijk aan meedoen. Maar volgens een bron uit het netwerk van hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk wil Amerika hier per direct mee stoppen.

"Het is echt één voor twaalf voor Europa", waarschuwt De Wijk in EenVandaag. "We staan er compleet alleen voor en moeten nu héél snel gaan handelen", zegt hij over de verdere terugtrekkende beweging van de Amerikanen.

Oefening zonder Amerikanen?

Op 31 maart staat er een NAVO-oefening gepland, maar de kans is dus groot dat daar geen Amerikaanse troepen aan zullen meedoen. Volgens De Wijk is er vandaag vanuit Amerika een aanwijzing gekomen richting de NAVO dat het land niet meer zal meedoen aan oefeningen in NAVO-verband.

"Dit zegt veel over hoe Amerika denkt over Europa en over de bijdrage die Amerika zou kunnen leveren aan de verdediging van Europa", reageert hij. "Amerika geeft als reden aan: we gaan bezuinigen en dat gaat ten koste van Europa, onze prioriteit ligt niet bij Europa."

'Trump schrijft ons af'

Het lijkt een nieuwe stap in de verwijdering tussen de Verenigde Staten en Europa, die in een stroomversnelling is gekomen sinds het aantreden van Donald Trump als president eind januari. Dit laat volgens De Wijk opnieuw zien dat we in Europa op onszelf zijn aangewezen.

"Het geeft aan dat we niet langer moeten denken dat het wel goed komt met onze band met Amerika binnen de NAVO", benadrukt de hoogleraar. "Trump schrijft ons af."

'NAVO niet meer levensvatbaar'

Dat de Amerikanen niet meer samen met de Europeanen willen oefenen is echt een relevant signaal, gaat De Wijk verder. "Kijk naar de daden van Trump, dan moet je inzien dat de NAVO met hem niet meer levensvatbaar is."

"Want als hij zegt dat zijn troepen niet meer naar Europa gaan om te oefenen, dan hoef je de NAVO niet eens op te heffen, dan functioneert de NAVO al niet meer", legt hij uit.

Kan Rutte nog iets doen?

De Wijk heeft niet het idee dat de secretaris-generaal van de NAVO, sinds oktober vorig jaar oud-premier Mark Rutte, nog iets kan doen om een breuk binnen het militaire bondgenootschap tussen de Verenigde Staten en de Europese lidstaten te voorkomen.

"Nee, dan had hij allang succes gehad", zegt de hoogleraar daarover. "De continue neiging om Trump te pleasen en om met hem in gesprek te gaan op zijn voorwaarden lijkt verspilde moeite", stelt De Wijk somber vast.