De orgelzolders zijn het Achterhuis van Rotterdam: drie Joodse gezinnen zaten bijna 3 jaar achter het orgel ondergedoken

Zeven Joodse Rotterdammers overleefden de oorlog door zich achter het orgel van een kerk te verstoppen. Pas in 2006 werden de twee zolders waar ze zich 34 maanden verstopten, ontdekt.

Op 29 mei 1942 klopten Maurice Kool en Rebecca Andriessen aan bij de koster van de Breepleinkerk in Rotterdam Zuid. Nadat ze allebei een brief hadden gekregen van de bezetter waarin ze werd gezegd zich te melden voor 'tewerkstelling in Duitsland', besloten ze onder te duiken.

'Als het orgel werd bespeeld, kon er herrie gemaakt worden'

Rebecca was 17, Maurice 24. Een dag ervoor waren ze in allerijl getrouwd. Het jonge echtpaar vond onderdak op de zolder van de kerk, achter het orgel. Drie weken later meldden de ouders van Maurice zich. Ook zij hadden een brief gekregen en wilden onderduiken. Kort daarop werden de apotheker De Zoete en zijn vrouw op de tweede zolder achter het orgel verstopt. Het werd hun schuilplaats voor maar liefst 34 maanden.

"Het orgel was dan wel oorverdovend, maar als het werd bespeeld kon er ook eindelijk even herrie gemaakt worden. Alleen op zondagmorgen, op andere dagen moest het muisstil zijn", vertelt de 86-jarige Henk Den Haan, ontdekker van de orgelzolders.

Onderduikers in de kerk

Den Haan was 6 jaar toen de oorlog begon. Aan de hand van zijn ouders kwam hij elke week in de Breepleinkerk. "Die kerk betekent mijn hele leven al veel voor mij. Ik ben er gedoopt, ik ben er getrouwd, mijn ouders zijn er uit gedragen, ik kom er al mijn hele leven." En zolang als hij zich kan herinneren, gingen er verhalen over onderduikers die in de kerk hadden gezeten.

"Misschien in de toren, er zou zelfs een baby zijn geboren, maar niermand wist werkelijk hoe het zat", zegt Den Haan. In 2006 besloot hij dat het tijd was de waarheid te achterhalen. Hij plaatste een advertentie in de 'Oud Rotterdammer' en kreeg al snel reactie.

'Er was nooit iemand geweest'

De krant kwam op dinsdagmorgen uit, en op dinsdagavond ging de telefoon. Den Haan kreeg Rebecca Andriessen aan de lijn, ze zei: "Ik heb 34 maanden achter dat orgel gezeten, en ik heb er een baby gekregen, en nu wil ik eindelijk wel eens alles vertellen."

"We zijn op haar aanwijzingen gaan zoeken in de kerk. Toen vonden we die zolders. Er lagen nog allemaal spullen. In al die tijd was er nooit iemand geweest. Die mensen zijn in mei 1945 de deur uit gelopen en nooit meer teruggekomen", vertelt Den Haan.

Baby geboren op de orgelzolder

Theologe Anja Matser onderzocht de geschiedenis van de orgelzolders 3 jaar lang. Ze schreef er het boek De Orgelzolders over en geeft nu rondleidingen in het Breepleinkerk. "Het apothekersechtpaar De Zoete werd gescheiden van hun drie dochters. De jongste, Hansje, konden ze soms door een kiertje over straat zien lopen, op weg naar school. En op zondag als Hansje met haar 'onderduikouders' op bezoek kwam in de tuin van de dominee. konden ze haar bekijken vanaf het balkon van de kerk. Hartverscheurend, ik kan me dat als moeder zelf nauwelijks voorstellen", zegt Matser.

Rebecca Andriessen raakte zwanger in 1943. "Eerst was het feest op zolder", vertelt Matsers. "Iedereen dacht dat de oorlog zeker geen 9 maanden meer ging duren. Maar in januari 1944 werd Emile geboren. En de oorlog was nog lang niet voorbij." De baby wordt ondergebracht bij de koster van de kerk. Om dat niet te veel te laten opvallen, komt zijn volwassen dochter met haar pasgeboren baby bij hem wonen. Zo zou een huilende baby geen aandacht trekken.

'Rotterdammers praten niet over de oorlog'

Jarenlang bleven de orgelzolders onontdekt. Burgemeester Ahmed Aboutaleb vindt ze van groot belang voor zijn stad. Het liefst zou hij zien dat er financiering kwam om de kerk echt als een museum in te richten. "Dit is het Rotterdamse Anne Frank Huis. Maar met één groot verschil: iedereen heeft de oorlog overleefd."

Aboutaleb vroeg aan het begin van zijn periode als burgemeester van Rotterdam aan zijn staf wie zich eigenlijk met de oorlog bezig hield. "Ze keken me aan en zeiden: 'U'. Toen ben ik erover gaan lezen. Ik kwam erachter dat er maar weinig over gesproken wordt in Rotterdam. De grote razzia van november 1944 was weggestopt, terwijl zoveel mensen daar slachtoffer van waren. Dat wordt pas sinds een paar jaar herdacht. Dat Rotterdammers niet over de oorlog praten, is werkelijk een fenomeen", vertelt Aboutaleb. Mede daarom vindt hij het zo belangrijk, dat de orgelzolders intact blijven.