In het tv-programma Khalid & Sophie beweerde muzikant en vogelkenner Ruben Hein dat de meeste vogels 's nachts op trektocht gaan. Dat blijkt te kloppen, zeker als je het alleen over de kleine soorten hebt.

Het hangt af van wat je onder 'de meeste vogels' verstaat, zegt vogelkenner en vogelbeschermer Nico de Haan. "Kijk je naar de aantallen, dan kom je inderdaad een heel eind 's nachts. Maar kijk je naar 'soorten vogels', dan vliegen de meeste soorten overdag", zegt hij. Trekvogels vertrekken meestal in de herfst naar warmere plekken.

Veiligheid

Vogelspotter en bioloog Luc Hoogenstein zegt dat in aantallen zeker de meeste vogels 's nachts vliegen. "De luchtmacht doet onderzoek naar vogelbewegingen in Nederland met radars. En daaruit blijkt dat de bulk van de vogels 's nachts vliegt. Maar het verschilt inderdaad per soort", zegt hij.

's Nachts is het namelijk veel veiliger om te vliegen voor kleine vogels, zegt Hoogenstein. "Omdat 's nachts de roofvogels ze niet kunnen zien. En het is ook koeler, waardoor de kans op uitdroging veel minder groot is." Op een goeie nacht in oktober kunnen er wel 25 miljoen vogels over Nederland heen vliegen. "Zoveel ga je er overdag echt niet zien", zegt hij.

Koperwieken

Op dit moment kun je 's avonds laat en 's nachts zelf ook nog trekvogels zien, zegt Nico de Haan. Want kijk je vannacht goed naar buiten dan zul je de koperwieken kunnen spotten.

"Die stromen nu volop het land in. Het zijn lijsterachtige vogels met een hoog streepje en een koperachtige flank-kleur. Je hoort dan een hoog 'spriee spriee'-geluid. Als je om een uur of tien naar buiten gaat vanavond, dan zul je dat horen."

Op warme lucht vliegen

Maar er zijn ook veel vogels die overdag trekken, zegt De Haan. "Grote vogels sowieso. Zoals kraanvogels, ooievaars en roofvogels. Die vogels hebben thermiek nodig", zegt hij. Dat betekent dat ze warme lucht nodig hebben om op te vliegen. "En grote vogels hebben ook goed zicht nodig en oriënteren zich op de landsgrenzen.

Ooievaars overwinteren bijvoorbeeld vooral in Zuid-Europa en West-Afrika. "En dan heb je nog de spreeuwen en vinken die bijvoorbeeld ook overdag trekken. Als je 's morgens vroeg met het krieken van de dag op de duintoppen staat, dan zul je je grote groepen vogels voorbij zien komen."

Slimme slechtvalk

Kleine vogels vliegen dus 's nachts voor de veiligheid, maar hoe veilig zijn ze nog? Een van de roofvogels, de slechtvalk, is erachter gekomen dat kleine vogels 's nachts veel doortrekken, zegt bioloog en vogelspotter Hoogenstein. "Daar zijn we ook met behulp van de luchtmacht achtergekomen. Ze zaten op een toren van de luchtmacht en we zagen dat die slechtvalken 's nachts boven de stad gaan vliegen. Daar is het goed verlicht en kan hij op kleine vogels jagen. Dat is dus superslim."

Nederland is heel aantrekkelijk voor veel soorten vogels. Hoogenstein woont in Utrecht en heeft dit jaar al 113 soorten vogels rondom zijn huis gezien. "Dat is best wel veel. Dus het gaat relatief goed."

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."