Vandaag verschijnt de documentaire 'Yezidi Girls', het verhaal van de Jezidi-vrouwen waaraan EenVandaag aandacht besteedt. Wie zijn de Jezidi's en wat gebeurde er in de zomer in 2014 in Irak?

De Jezidi’s zijn een religieuze etnisch Koerdische minderheid. Ze leven voornamelijk in de provincie Ninevé in Irak, maar ook in Syrië, Rusland en Europa bestaan er gemeenschappen. Geschat wordt dat er tussen de 500.000 en 2 miljoen Jezidi’s zijn. Ze leven geïsoleerd: zo zijn huwelijken buiten het geloof verboden. 

Hun religie combineert elementen uit onder andere de islam, het christendom en religies uit het oude Perzië. Jezidi’s aanbidden de Pauw-Engel. Maar deze engel wordt door moslims gezien als duivel. Hierdoor en vanwege hun geïsoleerde bestaan en afwijkende rituelen, worden ze door sommige moslims gezien als duivelaanbidders. De Jezidi’s zijn mede hierom in de geschiedenis ook veelvuldig vervolgd, verjaagd of ze kregen extra belastingen opgelegd. Dat gebeurde al in het Ottomaanse rijk, maar ook onder Saddam Hoessein en na zijn bewind.

Sinjar-gebergte

In de zomer van 2014 komen de Jezidi’s plotseling bij iedereen op de radar. Tijdens hun opmars in Noord-Irak verovert IS gebieden waar de Jezidi’s wonen. De terreurgroep ziet hen als duivelaanbidders en ketters die nog minderwaardiger zijn dan ook door IS gehate joden en christenen. In de dorpen die het verovert stelt IS de Jezidi’s daarom voor een keuze: bekering tot de islam of de dood.

Tienduizenden Jezidi’s slaan op de vlucht. Velen worden gedood. De Iraakse regering en de Koerden vinden later verschillende massagraven. Een Iraakse minister zegt dat zelfs vrouwen en kinderen levend zijn begraven.

Op de vlucht voor IS zoeken tienduizenden Jezidi’s hun toevlucht in de bergen bij de stad Sinjar. IS omsingelt het gebergte en de vluchtelingen raken zwaar in de problemen. Het is bloedheet in het gebied en er is een tekort aan voedsel en water. De beelden van wanhopige Jezidi’s die vast zitten in de bergen gaan heel de wereld over.

De VS beginnen met het droppen van water en voedselpakketen om de Jezidi’s te helpen. Maar ook vallen ze IS aan. Na Amerikaanse bombardementen begin augustus lukt het Koerdische strijders om een bres te slaan in de linie van IS. Nu hebben de Jezidi’s een doorgang om te vluchten uit het belegerde gebied. Anderen worden met helikopters gered. Maar na de redding blijft de toestand voor de Jezidi’s in Noord-Irak erbarmelijk, zo is te zien in een reportage van EenVandaag.

Ook blijven nog duizenden vluchtelingen in het gebied achter. Pas als de Koerden het Sinjar-gebergte zuiveren van IS-strijders, eind 2014, worden ook zij gered.

Jezidi’s die niet gevlucht zijn moeten zich bekeren. Maar ook worden er mensen vermoord, vrouwen en meisjes worden verkracht of verkocht als (seks)slaaf. IS maakt er geen geheim van dat er slaven worden verhandeld. De terreurgroep heeft een systeem van slavenmarkten ontwikkeld, waarbij de eigenaren een eigendomsbewijs krijgen. Ook komt IS met een religieuze rechtvaardiging van de praktijken. Het zou volgens de regels van de Sharia zijn. Sommigen vrouwen moeten gedwongen trouwen met IS-strijders. Anderen koken en maken schoon voor hun eigenaren. 

Volgens cijfers van The New York Times worden in 2014 meer dan 5.000 Jezidi’s ontvoerd. De Verenigde Naties melden begint dit jaar dat 3.500 vrouwen en kinderen door IS als slaaf worden gehouden, vooral Jezidi’s. Sommige Jezidi-vrouwen weten te ontsnappen. Via de media worden hun gruwelverhalen bekend.

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."