De aanleg van de Noord-Zuidlijn viel miljarden duurder uit dan begroot en werd door alle tegenslag bijna stopgezet. Maar nu is de lijn bijna klaar. EenVandaag mocht alvast meereizen en pikte onderweg de wethouder van Verkeer en Vervoer Pieter Litjens, oud-hoofdboorder Paul Janssen, huidig Vijzelgrachtbewoner Wout Vroom en oud-wethouder Geert Dales op voor een eerste proefrit.

De Noord-Zuidlijn is 10 kilometer lang, acht haltes ver, en verbindt Amsterdam-Noord met  Amsterdam-Zuid. Op 22 juli wordt metrolijn 52 officieel in gebruik genomen.Voor die tijd kunnen belangstellenden wel alvast een groot aantal stations bekijken. Sommige stations zijn opgeluisterd door kunstwerken, zoals een groot portret van Ramses Shaffy in Station Vijzelgracht. Binnenkort gaan de laatste testritten van start.

Bouw regelmatig stilgelegd

De bouw van de verbinding tussen het noorden en zuiden van Amsterdam duurde 15 jaar en kwam met grote regelmaat negatief in het nieuws. Zo was het een van de duurste en langstlopende bouwprojecten ooit in Nederland. Elk jaar leek de aanleg nog langer te duren en nog weer duurder te worden. De bouw werd een aantal keer stilgelegd en decennia lang hadden bestuurders er een hoofdpijndossier aan. Het grootste pijnpunt: de kosten. En duur werd het. Met 3,1 miljard euro viel de lijn twee keer duurder uit dan begroot.

‘Het boren gaat door’

De hobbels die genomen moesten worden waren enorm. Zo waren daar bijvoorbeeld de beroemde wevershuisjes op de Vijzelgracht die in 2008 door lekkende damwanden scheef gingen staan. De woede en verontwaardiging onder bewoners was groot, maar iedereen werd uiteindelijk gecompenseerd. Toch liep de commotie daarna hoog op: een commissie onder leiding van oud-minister Veerman moest gaan beslissen of er überhaupt nog wel een Noord-Zuidlijn moest komen. Uiteindelijk luidde het oordeel: het boren gaat door.

Aanstelling van een scheurambtenaar

In april 2011 ging de derde grondboor met de naam Molly de grond in. Naar goed gebruik werd deze boor gezegend in naam van de heilige Sint Barbara, de beschermheilige van de werkers. Ook de twee andere boren, Gravin en Noortje, maar ook de boorders zelf kregen allemaal de zegen van Sint Barbara. Intussen heerste in Amsterdam de angst dat de boormachines de stad tot een krater zouden reduceren. Gevreesd werd voor het lot van de Bijenkorf, de Munttoren, de Beurs van Berlage en zelfs het Okura Hotel. Er werd zelfs een zogenaamde ‘scheurambtenaar‘ zijn aangesteld. Achteraf blijkt het boorteam de Bijenkorf juist te hebben gestut en is de fundering een paar centimeter gelift. Hoofdboorder Paul Janssen grapte zelfs dat hij de enige Nederlander was die de Bijenkorf heeft getild. De gevreesde verzakkingen bleven uiteindelijk overigens uit in Amsterdam.

Steeds meer gemeenten bouwen ze: speciale containerwoningen voor huurders die overal overlast veroorzaken. Maar buurtbewoners komen hier volop tegen in protest. "We weten niet wat deze mensen op hun kerfstok hebben."

Het is een wat afgelegen plek, aan de rand van Hilversum Zuid. Gelegen aan de rand van een industrieterrein staan de zes containerwoningen van Keerpunt Zuid: speciale woningen voor daklozen met een drank- of drugsverslaving. Het gaat om mensen die op straat kwamen te staan, omdat ze in hun huurwoning voortdurend overlast veroorzaakten in de buurt.

'Het is een fijne plek'

Dit geldt ook voor Hennie. Jarenlang ging ze van kliniek naar kliniek en belandde ze uiteindelijk weer op straat. 9 jaar geleden kwam ze hier wonen.

Hennie: "Het is een fijne plek. Er komen ook geen mensen meer langs. Die heb ik er allemaal uitgeflikkerd. Als je niemand binnen laat, is het een hele fijne plek."

Bewoners mogen drinken en gebruiken

Een poging om van de drank en drugs af te komen, doet Hennie niet meer, vertelt ze terwijl ze een slokje bier neemt. "Ik lig een beetje op de bank. Ik drink en gebruik ook af en toe. Maar soms ook een paar dagen niet. Ik doe wat ik wil."

En dat is precies de kern van wat dit project volgens initiatiefnemer Harrie Koeleman - manager van Kwintes - tot een succes maakt. "De bewoners mogen hier gewoon de hele dag drinken en gebruiken. Hiervoor gingen ze steeds de afkickkliniek in en uit. En hier mag je gewoon zijn wie je bent. Verslaving is een ernstige ziekte en we accepteren dat ze drinken en gebruiken. En dan zie je dat er een soort rust ontstaat bij deze bewoners."

Regel: geen overlast veroorzaken

De bewoners moeten zich wel aan een paar basisregels houden. Ze moeten accepteren dat ze onder bewindvoering worden geplaatst, en ze moeten een paar uur begeleiding per week accepteren.

En tot slot het belangrijkste: ze mogen geen overlast in de buurt veroorzaken. En daar is Koeleman heel streng op: "Deze afspraken zijn heel duidelijk, en die worden er ook echt in geramd. Je krijgt deze kans, maar dan moet je je wel aan de voorwaarden houden. En dat blijkt goed te werken. De bewoners zien dit ook echt als een laatste kans, want ze zijn overal uitgegooid. Dus ze weten waar ze het voor doen."

Onrust en protest

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat steeds meer gemeenten heil zien in deze onorthodoxe aanpak. In tientallen gemeenten zijn ze bezig met plannen om dit soort speciale container-woningen voor overlastgevers uit de grond te stampen.

Maar alleen de aankondiging van deze speciale woningen, leidt in bijna iedere gemeente al tot onrust en protest onder buurtbewoners.

'Hoe gevaarlijk zijn deze mensen?'

Zo ook in Amersfoort. Het gemeentebestuur heeft besloten dat in de wijk Vathorst ook containers moeten komen voor overlastgevende huurders. Iets waar de buurt volgens Jacco de Feijter, voorzitter van de bewonersvereniging Belang van Vathorst, bepaald niet blij mee is.

De Feijter: "Het zijn mensen die veel drinken en gebruiken. Die soms verzamelwoede hebben. Het is niet zo dat wij als buurt vinden dat deze mensen geen woning moeten krijgen, maar er wonen hier veel gezinnen met jonge kinderen. En om wat voor mensen gaat het eigenlijk? Zitten er ook bewoners tussen die gevaarlijk kunnen zijn? We krijgen amper informatie van de gemeente hierover. En daardoor ontstaat onrust."

Geen duidelijke communicatie

Wat de Feijter ook stoort is dat gemeente vanaf het begin in zijn ogen niet eerlijk hierover heeft gecommuniceerd. "We kregen in eerste instantie een brief van de gemeente. Daarin stond dat het om mensen gaat die rust nodig hebben en ruimte. Dan denk je in eerste instantie: dat klinkt goed en dat is een nobel streven."

Hij gaat verder: "Maar dan blijkt het om huurders te gaan die in hun eigen buurt vanwege overlast niet meer te handhaven waren. Dan wordt het wel een totaal ander plaatje."

'Laat je niet afschrikken'

Koeleman - die veel gemeenten adviseert op dit terrein - erkent dat het heel belangrijk is dat gemeenten open en eerlijk communiceren met burgers. En dat het ook 'moed en lef'-bestuurders vergt.

Koeleman: "Je moet er als gemeentebestuur echt voor gaan staan. En alles goed uitleggen. En je krijgt in het begin alles en iedereen over je heen. Maar daar moet je je niet door laten afschrikken, want dan kom je nergens."

Minder overlast

In Hilversum merkte hij dat er ook veel onrust was toen de plannen werden aangekondigd, maar dat dit protest snel verdween.

Koeleman: "Zes van de negen mensen die hier nu wonen op dit terrein, waren goed voor 150 meldingen van overlast bij de politie per jaar. Nu zijn er amper meldingen. Nu is er weinig overlast en dat scheelt een hoop ellende hier in Hilversum. En dat beeld zie ik ook in andere gemeenten."

'Heb eindelijk rust gevonden'

Hij begrijpt de bezorgde buurtbewoners ook, vertelt hij. "Ik snap heel goed dat het spannend is, mensen in je buurt hebben die verslaafd zijn. Die wil je niet in je achtertuin. Maar mijn ervaring is ook dat het weinig problemen in de buurt geeft. Sterker, dat het rustiger wordt in de buurt."

Hennie woont inmiddels al 9 jaar in haar containerwoning en denkt er voorlopig nog niet aan om weg te gaan. Hennie: "Ik heb het fijn hier, samen met mijn hondje. Ik ga hier niet meer weg. Ik heb eindelijk rust gevonden."

Na een urenlang spoedoverleg tussen de coalitiepartijen en premier Dick Schoof gisterenavond, gingen de overleggen vandaag verder. En daarbij worden de ergernissen tussen de partijen steeds groter, ziet ook politiek commentator Joost Vullings.