De duistere kant van reality-tv

Er is eigenlijk niets in het leven van Samantha de Jong, beter bekend als Barbie, dat de afgelopen jaren niet werd vastgelegd door televisiecamera’s: van haar bruiloft tot de bevalling van haar kinderen tot aan de echtscheiding toe, alles was in geuren en kleuren te volgen in een van de twaalf reallifesoaps waar ze sinds 2010 in te zien was. Precies een week geleden stort ze in. De reality-ster wordt buiten bewustzijn aangetroffen in haar woning nadat ze een overdosis drugs tot zich had genomen.

Het nieuws maakt veel los. Op sociale media stromen de steunbetuigingen binnen, maar er worden ook vraagtekens gezet bij de rol van RTL. Zo schrijft AD-columniste Angela de Jong hierover: “Is Samantha genoeg begeleid, is er genoeg nazorg geboden? Is ze niet over de spreekwoordelijke rand geduwd? Had de zender haar niet wat meer tegen zichzelf en de wolven in de buitenwereld moeten beschermen?” Nog geen twee maanden geleden gaf Barbie zelf in interviews aan zich misbruikt en uitgebuit te voelen door RTL en productiemaatschappij Warner Bros.

Kwetsbaarheid

Het genre reality-tv heeft zich de afgelopen twintig jaar razendsnel ontwikkeld en is haast niet meer weg te denken uit het huidige tv-landschap. Maar de situatie rondom Barbie zorgt dat de kritiek op reality-tv en de rol van de programmamakers de afgelopen week flink toe. Waar stopt de verantwoordelijkheid van de programmamaker en begint die van de deelnemer en andersom? En hoe kwetsbaar is een deelnemer van reality-tv eigenlijk? 

Volgens psycholoog Najla Edriouch kun je als deelnemer continu een druk ervaren om te presenteren en goed voor de dag te komen. “Er spelen meerdere dingen mee: je doet niet alleen mee aan een reality-serie maar je bent waarschijnlijk ook op social media actief. Zoals in het geval van Barbie, zij had honderdduizenden volgers en je krijgt positieve reacties maar ook een enorme bak ellende en kritiek over je heen. Je moet sterk in je schoenen staan om dat te overleven.”

Impact 

Volgens TV-producent Nathalie Pieters, onder andere verantwoordelijk voor de realityserie rondom Roy Donders, is begeleiding van de kandidaten ontzettend belangrijk en begint dat al aan de voorkant. “Voordat je daadwerkelijk gaat opnemen probeer je zo iemand al voor te bereiden op wat er komen gaat. Maar wat er met Roy gebeurde uiteindelijk, daar kun je je eigenlijk niet op voorbereiden. Het explodeerde qua aandacht. Wat dat voor impact heeft, dat kun je niet uitleggen. Als maker begeef je je altijd in een bepaald spanningsveld. Ik wil dat het echt is: en daar horen dus ook de dieptepunten bij. Maar het gaat natuurlijk wel over zijn leven.”

Melisa Schaufeli heeft flink wat reality-ervaring, zo deed ze onder andere mee aan Paradise Hotel, Jouw Vrouw/Mijn Vrouw en heeft ze tegenwoordig op SBS haar eigen reallifesoap Andy&Melisa. Ze leeft dan ook mee met Barbie en stelt dat goede begeleiding heel belangrijk is, omdat je vaak geen idee waar je als deelnemer aan begint. "TV is voor even leuk, maar je moet zorgen dat je je eigen leven ernaast houdt,” zo luidt haar advies aan iedereen die overweegt om in een real-life programma te stappen.  

Discussie 'noodzakelijk'

RTL zegt tegen EenVandaag de discussie over reality-tv en de verantwoordelijkheid "terecht en noodzakelijk" te vinden. "Niet alleen nu, maar altijd. Wij zien het als onze taak om zorgvuldig om te gaan met de mensen die meewerken aan onze programma’s. Dat is een wisselwerking tussen de kandidaten, de producent en ons. Daar worden veelvuldig gesprekken over gevoerd met alle betrokkenen."

De commerciële zender zegt "erg geschrokken" te zijn van de situatie rond Barbie. "We hebben onlangs nog een goed gesprek gehad met Samantha over haar welzijn. We hebben op dit moment contact met de familie en hebben hen onze hulp aangeboden."