radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Chips of een appel? Tijdens de voedsel-les leren kinderen hoe gezond te leven: 'Leidt tot betere leerprestaties'

Chips of een appel? Tijdens de voedsel-les leren kinderen hoe gezond te leven: 'Leidt tot betere leerprestaties'
Kinderen van groep 5 krijgen les over gezonde voeding
Bron: EenVandaag

Vaak weten kinderen niet wat gezond voedsel is, waar het vandaan komt en hoe lekker het kan zijn. Voedselonderwijs op basisscholen moet hier verandering in brengen. "Op een creatieve manier leren kinderen bewustere voedingskeuzes maken."

Als je kinderen vraagt wat ze het liefst eten, is de kans groot dat ze pizza, pannenkoeken of patat noemen. Ze kiezen op smaak en wat ze kennen, maar als ze ontdekken hoe lekker gezond eten kan zijn, heeft dat een positief effect op hun gezondheid en welzijn.

Gezond eten en veel bewegen

Kinderen op een leuke en interactieve manier laten ontdekken wat gezond voedsel is. Dat is volgens hoogleraar preventieve geneeskunde Onno van Schayck de beste vorm van voedselonderwijs. "Ze kunnen bijvoorbeeld in schooltuintjes zelf groenten kweken en proeven. Zo leren ze waar eten vandaan komt en ontwikkelen ze bewustere voedingskeuzes."

Naast voeding legt Van Schayck ook de nadruk op beweging. "Schoolpleinen met heuvels en boompjes zorgen ervoor dat de kinderen uit zichzelf ook meer gaan bewegen, omdat ze het leuk vinden. Daarmee kun je het kinderen makkelijk maken en ze uitdagen om op een gezonde manier te leven."

Positieve effecten

Het is volgens de hoogleraar wenselijk om kinderen van jongs af aan op een creatieve manier te leren hoe ze gezond moeten leven. In de eerste plaats om overgewicht te voorkomen. Maar uit onderzoek van de Universiteit Maastricht kwamen ook andere positieve effecten van voedselonderwijs naar voren.

"We zagen dat kinderen niet alleen minder buikvet hadden, maar ook een verlaagd risico op hart- en vaatziekten en diabetes. Daarnaast ontdekten we een aantal onverwachte effecten. Zo zagen we minder pestgedrag en een positieve invloed op gezinnen. In de laatste resultaten zien we zelfs dat het een positief effect heeft op de leerprestaties van kinderen, ze gaan er beter door rekenen."

Bekijk ook

Broodtrommels vol ongezond eten

Directeur Suzanne Bisschops van Stichting Kokkerelli ziet ook hoe belangrijk het is dat kinderen leren wat gezond voedsel is. "We keken op een willekeurig moment in de broodtrommels van kinderen en zagen dat 70 procent niet gezond was. Daar zaten croissantjes, chocolade broodjes en koude stukken pizza in."

Het blijkt dus broodnodig om gezond eetgedrag bij kinderen te stimuleren. "In de supermarkten is 85 procent van de aangeboden producten ongezond. Dus we moeten kinderen echt leren wat gezonde voeding is, zodat ze voedselvaardig worden en gezonde keuzes kunnen maken", vertelt Bisschops.

Bezoeken, koken en proeven

Stichting Kokkerelli wil kinderen op verschillende manieren laten ervaren dat gezond eten leuk, goed en lekker is. "Wij hebben de zogenoemde leerstraat waarbij basisschoolleerlingen met hun klas eerst naar de teler toegaan en vervolgens koken met de groenten die ze daarvandaan hebben meegenomen, uiteindelijk proeven ze gezamenlijk het zelfbereide eten."

Het is opvallend dat kinderen in het begin vaak zeggen dat ze bijvoorbeeld geen champignons lusten, maar na een bezoek aan de teler, het koken en proeven, ontdekken ze dat ze het eigenlijk best lekker vinden, zegt de directeur.

Bekijk ook

'Blik op je Eten'

"De groepen komen twee keer per jaar bij ons langs, eigenlijk zou dat vaker moeten. Herhaling van de lessen levert namelijk meer gezondheidswinst op", zegt Bisschops. Een kijkje nemen in de praktijk klinkt natuurlijk als de ideale wereld, maar niet elke school heeft een teler in de buurt.

Daarom heeft de stichting in samenwerking met de Wageningen Universiteit ook een lesmethode genaamd 'Blik op je Eten' ontwikkeld. Hierbij kunnen docenten in de klas aan de hand van activiteitenkaarten het gesprek over gezond eten beginnen. Dit wordt ingezet in combinatie met gezonde groenterijke lunches.

Voedsel-lessen in klas

Op kindcentrum Eikerwijs in Kessel maken ze sinds het begin van dit schooljaar gebruik van deze lesmethode. "We willen als docenten graag een steentje bijdragen aan het gezond opgroeien van onze leerlingen", vertelt leerkracht Lieneke de Beer.

"Het is natuurlijk belangrijk dat kinderen goed leren rekenen, lezen en schrijven, maar ook dat ze kritisch kunnen nadenken over welke voeding ze tot zich nemen. Daarom geven wij vanaf groep 4 deze laagdrempelige voedsel-lessen en krijgen alle klassen een gezonde schoollunch."

'Niet altijd rozengeur en mannenschijn'

"De kleine kinderen raken snel gewend aan de gezonde lunches en lessen. Ze vinden het leuk en zijn enthousiast, maar het is niet altijd rozengeur en mannenschijn. De leerlingen van de bovenbouw vinden het soms lastig dat hen wordt opgelegd wat ze moeten eten. Ze zijn kritisch en we luisteren naar ze. Helaas kunnen we kunnen het niet altijd direct veranderen, maar we nemen het wel mee."

Bovendien is dit niet op elke school gemakkelijk toepasbaar. Het continurooster dat tegenwoordig op veel scholen wordt gehanteerd, zorgt ervoor dat er weinig tot geen tijd overblijft voor voedseleducatie. "Bij ons zijn kinderen twee korte en drie lange dagen op school, waardoor er op de lange dagen tijd is voor de gezonde schoollunch. Wij werken op die dagen samen met onze opvang, Hoera Kindercentra, waardoor het ook mogelijk is om tijd vrij te maken voor gezonde lessen."

Bekijk ook

Curriculum

Momenteel is voedseleducatie niet opgenomen in het curriculum. Dat zou het kindcentrum wel graag zien: "Wij proberen de dialoog ook met ouders en andere scholen in de regio te voeren. Om er uiteindelijk voor te zorgen dat dit voor alle kinderen mogelijk wordt."

Ook Bisschops benadrukt dit: "Wij streven ernaar dat dit uiteindelijk een structurele plek krijgt in het curriculum. School is namelijk de ideale plek om kinderen onder te dompelen in voedseleducatie, omdat je daar kunt werken aan kansengelijkheid, daar zitten immers alle kinderen."

'Verplichten ligt gevoelig'

Toch is het verplichten van voedselonderwijs lastig, legt hoogleraar Van Schayck uit. "In Nederland ligt verplichten gevoelig, omdat het al snel als betutteling wordt gezien. Op dit moment is er ook geen wettelijk kader om dit verplicht op te leggen."

De focus kan volgens hem beter gelegd worden op de bewustwording bij ouders, kinderen en docenten. "Aanvankelijk waren er twijfels over de gezonde schoollunches en beweging, maar uit de praktijk blijkt dat kinderen razend enthousiast reageren. Ouders zijn vaak aarzelend, omdat ze voeding als hun verantwoordelijkheid zien. Toch ontstaat er een bredere steun door ouders als ze de positieve effecten op hun kinderen zien en actief betrokken raken."

Chips of een appel? Tijdens de voedsel-les leren kinderen hoe gezond te leven

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe besmettelijk is tuberculose? En andere vragen over tbc beantwoord

Hoe besmettelijk is tuberculose? En andere vragen over tbc beantwoord
Een dokter in Lima (Peru) bekijkt een röntgenfoto van iemand met tuberculose
Bron: AFP

Tuberculose was ooit een dodelijke ziekte in Nederland. Het is tegenwoordig beter behandelbaar en komt hier minder vaak voor. Laatst was er een uitbraak bij een maaltijdleverancier, met tachtig besmette medewerkers. We vroegen wat jullie wilden weten.

Hoogleraar Immunodiagnostiek van mycobacteriële infectieziekten van het Leids Universitair Medisch Centrum Annemieke Geluk geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wat is tuberculose en hoe raak je besmet?

"Tuberculose (tbc) wordt veroorzaakt door een speciale mycobacterie", begint Geluk. "Het is een bacterie die wordt overgedragen via de luchtwegen van iemand die de besmettelijke vorm (longtuberculose, red.) van de ziekte heeft. Door te hoesten kan de bacterie worden overgedragen." Maar niet iedereen die besmet raakt, wordt ook ziek. "Het grootste deel van de mensen doodt de bacterie met hun immuunsysteem en ontwikkelt geen tuberculose."

Volgens het RIVM krijgt slecht 1 op de 10 mensen die besmet zijn uiteindelijk tuberculose. Dit kan na een paar maanden gebeuren, maar soms pas jaren later. De kans om ziek te worden is het grootst in de eerste 2 jaar na besmetting. Wanneer iemand de bacterie bij zich draagt zonder ziek te worden, heet dat een tuberculose-infectie. In dat geval is die persoon niet besmettelijk voor anderen.

Daarom is het volgens Geluk belangrijk om het onderscheid te maken tussen latente en actieve tuberculose. "Bij latente tuberculose draagt iemand de bacterie bij zich, maar is niet ziek en heeft geen symptomen. Het immuunsysteem houdt de bacterie onder controle. Bij actieve tuberculose is iemand wél ziek en heeft de bacterie zich vermenigvuldigd in het lichaam. Deze mensen kunnen ook besmettelijk zijn."

Annemieke Geluk
Bron: Eigen beeld
Annemieke Geluk

2. Hoe kan het dat tachtig medewerkers van een bedrijf ineens besmet zijn geraakt? Kan dat door Ă©Ă©n besmettelijke bron?

"Ja, dat kan", zegt Geluk. De hoogleraar is niet voldoende op de hoogte van dit specifieke geval om te zeggen wie 'patiënt één' is, maar tuberculose wordt via de luchtwegen overgedragen. Mensen die nauw contact hebben met een besmettelijk persoon lopen risico om besmet te raken. "Dat kunnen huisgenoten zijn, maar ook collega's met wie je intensief samenwerkt in dezelfde ruimte. Dat verklaart waarom het zich binnen een bedrijf heeft kunnen verspreiden."

"Daarnaast speelt het mee dat je na besmetting niet gelijk ziek hoeft te worden. We leven tegenwoordig in een samenleving waarin veel mensen reizen." Zo kan iemand besmet raken en jarenlang zonder klachten rondlopen. Maar door veranderende omstandigheden, zoals een verzwakt immuunsysteem, kan die persoon alsnog actieve tuberculose ontwikkelen en besmettelijk worden. "Patiënt één van deze uitbraak hoeft dus niet in Nederland geïnfecteerd te zijn."

info

Wat zijn de klachten/symptomen bij tuberculose?

  • lange tijd hoesten (bij tuberculose in de longen) en slijm bij het hoesten*
  • 's nachts erg zweten
  • afvallen
  • geen zin in eten
  • moe
  • koorts
  • moeilijker ademhalen

*Iemand die langere tijd tuberculose heeft, kan bloed ophoesten

Bron: RIVM

3. Bij welke groepen komt tuberculose vaker voor?

"Tbc komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem", zegt Geluk. "Bij het grootste deel van de mensen schakelt het lichaam de bacterie zelf uit, zonder ziek te worden. Maar als je afweersysteem minder goed werkt, kan de kans op tuberculose groter zijn." Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen met een HIV-infectie, waarbij bepaalde immuuncellen ontbreken in het lichaam. Net als mensen die medicijnen gebruiken die het immuunsysteem onderdrukken, zoals bij een orgaantransplantatie.

"Mensen met een chronische aandoening hebben, zoals diabetes, en wonen in een gebied waar tuberculose veel voorkomt lijken een iets verhoogd risico te hebben om de ziekte te ontwikkelen. Hoe dat precies werkt, wordt nog onderzocht", voegt Geluk toe.

Tuberculose is een met armoede geassocieerde ziekte "De ziekte komt vooral voor in landen zoals India, Indonesië, gebieden in Zuid-Amerika en Afrika", zegt Geluk. Zo kunnen mensen die jarenlang ondervoed zijn een verzwakte afweer hebben en een grotere kans lopen om ziek te worden.

4. Wordt er in Nederland nog steeds getest op tuberculose, zoals vroeger op scholen?

"Nee, dat gebeurt niet meer", antwoordt Geluk. "Vroeger werd er veel meer getest omdat tuberculose toen vaker voorkwam." Op de website van het Tuberculosefonds staat dat er toen grootschalige röntgenscreenings werden ingevoerd bij onder andere studenten, leerkrachten en zorgpersoneel om de ziekte vroegtijdig op te sporen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd antibiotica beschikbaar waarmee de infectie behandeld kon worden, en dankzij betere gezondheidszorg is tuberculose steeds zeldzamer geworden in Nederland. "Daarom wordt er niet meer standaard getest, behalve bij specifieke uitbraken, zoals nu in bij de maaltijdleverancier", zegt Geluk.

Bekijk ook

5. Is tuberculose te genezen?

"Ja, tuberculose is te genezen", zegt Geluk. "Met antibiotica kan de actieve vorm van tuberculose behandeld worden." Maar ze benadrukt dat dit wel tijd kost. De behandeling duurt een aantal maanden en het is heel belangrijk dat mensen de antibiotica consequent blijven innemen.

"Helaas zien we ook resistente bacteriestammen", legt Geluk uit. "Sommige bacteriën zijn ongevoelig voor één antibioticum, maar er zijn ook multiresistente vormen die tegen meerdere antibiotica bestand zijn." Dit maakt de behandeling lastiger en voor de patiënt zwaarder.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Wordt er in Nederland nog standaard gevaccineerd tegen tuberculose?

"In landen waar tuberculose veel voorkomt, zoals India, Indonesië en delen van Afrika, krijgen pasgeboren baby's de BCG-vaccinatie (het vaccin tegen tuberculose, red.). Vroeger werd men in Nederland ook gevaccineerd tegen tuberculose. Maar nu is dat niet meer standaard."

Het BCG-vaccin biedt vooral bescherming aan jonge kinderen tegen ernstige vormen van tuberculose. Maar als je ouder wordt, neemt de effectiviteit van het vaccin af. Daarom wordt wereldwijd gezocht naar betere alternatieven. "Er lopen al jarenlang onderzoeken naar nieuwe vaccins tegen tuberculose, maar tot nu toe is er geen alternatief dat beter werkt dan BCG. Het vaccin is meer dan 100 jaar oud en biedt onvoldoende bescherming aan volwassenen."

Toch wordt het BCG-vaccin in Nederland nog wel aangeboden aan specifieke groepen. Volgens de GGD krijgen baby's en kinderen jonger dan 12 jaar een gratis vaccinatie als een van hun ouders uit een land komt waar veel tuberculose voorkomt. Ook mensen die voor langere tijd in een risicovol land werken, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, kunnen zich laten vaccineren.

De bescherming van het BCG-vaccin houdt ongeveer 10 tot 15 jaar aan en neemt daarna geleidelijk af, volgens het RIVM.

Bekijk ook

7. Hoe wordt tuberculose vastgesteld?

Om te testen of iemand tuberculose heeft, wordt vaak eerst een zogenaamde Mantoux-test gedaan. "Dit is een diagnostische test in de huid die aangeeft of je besmet bent met de bacterie", zegt Geluk. "Een positieve Mantoux-test betekent niet dat iemand de ziekte tuberculose heeft, maar dat die persoon ooit besmet is geweest met de bacterie. Het immuunsysteem kan de bacterie onder controle houden of opruimen waardoor diegene nooit ziek wordt."

Sterker nog, de Mantoux-test is niet altijd even betrouwbaar. "Mensen die ooit een BCG-vaccinatie hebben gehad, kunnen ook positief testen", zegt Geluk. "Dat noemen we een vals-positieve reactie." Daarom wordt er vaak een aanvullende bloedtest gedaan, die wel specifiek is voor infectie met de tuberculose bacterie.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met Ă©Ă©n van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is Ă©n niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners Ă©cht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant