Brand en losse wielen bij busjes met hulpgoederen voor Oekraïne: toeval of Russische sabotage? 'Moeten opletten'

Een busje dat in brand vliegt en wielbouten die losgedraaid zijn: organisaties die hulp leveren aan Oekraïne denken dat ze gesaboteerd worden door Rusland. Hoe waarschijnlijk is dat? "We moeten blijven opletten."

Jaap Scholten van Protect Ukraine was onderweg naar Oekraïne met een wagen vol defensiematerieel bestemd voor het front, toen het op de snelweg in Polen misging. Hij was vlak daarvoor gestopt bij een tankstation en ruim 100 kilometer per uur op de weg vloog zijn wiel eraf. "We spinden over de snelweg, maar zijn gelukkig niet over de kop gevolgen."

'Was geen redden aan'

Ook bij Maurits Klaver van stichting Samen voor Oekraïne ging het afgelopen week mis met zijn busje waarin hij humanitaire hulpgoederen vervoerd voor het door Rusland aangevallen land.

"We werden 4.00 uur in de nacht wakker door een knal en toen bleek de bus in vuur en vlam te staan", vertelt hij. "We hebben de brandweer en politie gebeld. Die zijn vrij snel gekomen en zijn gaan blussen, maar het was te laat. Er is eigenlijk niks meer. Er was geen redden aan. De bus is volledig uitgebrand en daarmee ligt ons hele humanitaire transport richting Oekraïne gewoon volledig stil."

Vermoedens van sabotage

De politie doet onderzoek naar wie er achter deze brand zit. Zelf heeft Maurits wel een vermoeden: "Mijn gevoel zegt dat dit echt een gerichte actie tegen de stichting is vanwege de steun aan Oekraïne. Je hoort het in Polen en Duitsland. Je hoort het in heel veel landen. Het schrikt natuurlijk heel erg af."

Ook Jaap vermoedt dat het losschietende wiel van zijn busje het werk is van de Russen. "Het lijkt mij duidelijk dat het van het Kremlin komt", zegt hij. "Je hoort het ook van andere hulporganisaties, dat ze problemen hebben met wielen die los gaan. Dat kan gewoon geen toeval zijn."

Moeilijk vast te stellen

Of dit soort acties inderdaad door Rusland worden uitgevoerd, is volgens inlichtingen- en veiligheidsexpert Koen Aartsma van Instituut Clingendael moeilijk vast te stellen. "Maar hier zou sprake kunnen zijn van een sabotage-activiteit."

Op Nederlandse bodem is dit de laatste tijd, voor zover bekend, nog niet gebeurd, zegt hij. "Maar we weten natuurlijk niet wat niet bekend is, maar zo'n brandstichting hebben we wel al op andere plekken op Europees grondgebied gezien."

Onderdeel van de strijd

"Stel Rusland zit hier direct of indirect achter - en ik denk eerder indirect - dan zou het doel kunnen zijn om juist ook de steun aan de oorlog in Oekraïne in bredere zin te doen laten afnemen", legt Aartsma uit. "Want op het moment dat die steun zou verminderen of zou stoppen vanuit het Westen, dan hebben ze een veel makkelijker gevecht uit te vechten."

Volgens hem moeten we daarom blijven opletten. "In de ogen van Rusland zijn wij onderdeel van die strijd in Oekraïne. Wijzelf zien dat deels anders, maar in Rusland wordt dat echt zo beleefd en het is dus belangrijk om daarom waakzaam te zijn voor het feit dat ook Rusland acties uit zou kunnen voeren."

'Met z'n allen rug recht houden'

Om incidenten zoals met de busjes in de toekomst te voorkomen, heeft Jaap zijn veiligheidsprotocol aangepast. "We controleren nu elke keer als we weer ergens vertrekken de wielen en we laten de auto ook niet meer alleen achter." Zijn organisatie rijdt regelmatig met defensiematerieel vanuit Nederland naar Oekraïne.

Jaap is niet van plan hiermee te stoppen. "Ik denk het heel belangrijk is dat we met z'n allen onze rug recht houden en daar absoluut niet voor wijken. Dus wij met Protect Ukraine zullen dat in ieder geval zeker niet doen. Wij gaan door en en ik denk dat iedereen dat moet doen."