Samen een nieuw bestaan opbouwen, met dat doel emigreerden Willem en Inge Nammensma 2 jaar geleden naar Lviv. Maar de oorlog in Oekraïne gooide roet in het eten. Willem woont en werkt er nog steeds, Inge en de kinderen verhuisden terug naar Nederland.

Oekraïne definitief verlaten ziet Willem niet zitten, nog niet in elk geval. Hij voelt zich als manager bij een grote aardappelproducent in het westen van Oekraïne verantwoordelijk voor zijn personeel en de aardappelen. Voor hem zit er op dit moment dus niets anders op dan heen en weer pendelen tussen het gezin in Friesland en het werk in Lviv.

Steeds pessimistischer

Vorige maand nog bracht Willem een paar weken door in Nederland met Inge en de kinderen. "Het was zo prettig om weer bij elkaar te zijn. Ons gezinsleven is erg veranderd sinds we niet meer fulltime samenwonen." Na jarenlang werken in het buitenland, was het juist de bedoeling om in Oekraïne dichter bij elkaar te zijn.

"Maar ik ben blij te zien dat ze hun weg weer vinden in Nederland. Ook zij hadden zich immers ingesteld op een definitieve verhuizing naar Oekraïne." Zo heeft Inge een bedrijf opgezet in hormoon- en voedingsadvies, dat begint te lopen, en vinden de kinderen hun weg op hun nieuwe school. "Al met al zijn er op dit moment mensen die veel meer lijden dan wij", relativeert de nuchtere Fries.

Brokstukken van raketten

Inmiddels zit Willem alweer bijna 3 weken in Lviv. En hoewel Poetins troepen voornamelijk in het oosten schade aanbrengen, zijn de gevolgen van de oorlog ook in het westen merkbaar. "Ik kom hier in de omgeving regelmatig brokstukken tegen van raketten."

Willem merkt bij zichzelf en bij de mensen om hem heen dat het vertrouwen op een snelle afloop van de oorlog steeds verder afneemt. "In het begin dachten we - hoopten we - dat het redelijk snel weer over zou zijn, maar we worden met z'n allen steeds pessimistischer, merk ik. Er wordt nog zo hard gevochten."

Bron: Eigen foto

'Zelfs oorlog went'

Tegelijkertijd gaat in de stad ook het 'gewone' leven door, ziet hij. "Het klinkt gek, maar zelfs oorlog went op een gegeven moment. Ik word bijvoorbeeld niet meer nerveus als het luchtalarm afgaat." Dat was in het begin wel anders, herinnert hij zich.

"En het is ook gewoon zomer, mensen zitten op terrassen, gaan naar het zwembad, doen hun boodschappen. Die laatste worden wel steeds duurder en de koers van de grivna blijft maar zakken."

Moeizaam seizoen

Ook het werk gaat door, al verloopt ook dat stroef. "Onze aardappelen zijn van goede kwaliteit, ze blijven lang goed vergeleken met die van andere producenten. Dat is mooi natuurlijk, maar het betekent ook dat die van ons als laatste worden afgenomen door de fabrieken. Als die al draaien, want dat is negen van de tien keer ook niet zo. Dat maakt dat het seizoen moeizaam verloopt."

Over de financiële situatie van het bedrijf waar hij zelf werkt wil Willem niet uitweiden, maar hij maakt zich grote zorgen over Oekraïense boerenbedrijven in het algemeen. "Dit jaar zijn er nog volop aardappels en andere gewassen aangeplant, maar als de oorlog langer duurt, gaat bij veel bedrijven het licht uit, ben ik bang. Export is alleen mogelijk als de oorlog stopt."

'Weglopen te makkelijk'

Toch gaat Willem door, doet hij wat hij kan om de boel draaiende te houden. "Ondanks alles heb ik een ritme gevonden en de firma is goed voor me. Het voelt te makkelijk om nu weg te lopen."

"En daarnaast: ik zou echt niet weten wat ik nu in Nederland zou moeten. Ik wil weloverwogen keuzes maken over mijn volgende stap, mijn gezin daarbij betrekken. Daar gaat tijd overheen. Maar één ding is duidelijk: op deze manier houden we het geen 5 jaar meer vol."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."