Bodyscan: noodzaak of overbodig?

AVROTROS

Bedrijven in Duitsland adverteren in Nederland volop voor de zogenoemde 'Total Bodyscan'. Met deze scan wordt je hele lichaam doorgelicht en zou je al heel vroeg een ernstige ziekte kunnen ontdekken. In Nederland kun je geen MRI- of CT-scan laten maken zonder klachten. Een uitgebreide screening is dus niet mogelijk. Een wijziging van de regels voor bevolkingsonderzoek kan er voor zorgen dat de Bodyscan ook in Nederland kan worden aangeboden. Maar wat garandeert een Bodyscan nu eigenlijk? En wat zijn de nadelen van zo'n screening?

Een gang in een ziekenhuisBron: ANP
Een gang in een ziekenhuis

Zeker 800.000 mensen kwamen afgelopen jaar niet opdagen voor afspraak in ziekenhuis en dat kost tientallen miljoenen euro's

Lange wachtlijsten, maar toch lege behandelkamers. Vorig jaar werden zeker 800.000 ziekenhuisafspraken gemist. De geschatte schade: vele tientallen miljoenen euro’s, blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder Nederlandse ziekenhuizen.

Het is een probleem waar elk ziekenhuis in meer of mindere mate mee te maken heeft: patiënten die een fysieke of telefonische afspraak missen, te laat komen of zich veel te laat afmelden.

Ruim 800.000 no-shows

Soms hebben mensen een goede reden, zoals familieomstandigheden. Maar veel vaker worden afspraken vergeten, is er sprake van een taalprobleem, gebrek aan computervaardigheden of zeggen patiënten niet te weten dat ze een afspraak hebben. 'No-shows', noemen de ziekenhuizen dit.

De afgelopen 2 jaar gaat het in elk geval jaarlijks om 800.000 geregistreerde no-shows, blijkt uit de gegevens van de ziekenhuisorganisaties die hebben meegedaan aan het onderzoek. Het totaal aantal gemiste afspraken ligt aanzienlijk hoger, omdat meerdere ziekenhuizen aangeven nog niet alle data te hebben en nog eens zo'n dertig ziekenhuisorganisaties geen antwoord hebben gegeven.

Niet komen opdagen heeft gevolgen

De meeste deelnemende ziekenhuizen geven aan de no-shows een belangrijk onderwerp te vinden en er veel last van te hebben. Het niet komen opdagen van een patiënt heeft gevolgen: er blijft een plek leeg in het schema van een arts, medewerkers hebben extra werk met het opnieuw inplannen, de gezondheid van de patiënt kan verder achteruitgaan. De kosten variëren per gemiste afspraak van rond de 50 tot 150 euro.

Kinderarts Paul de Laat van het Rotterdamse Fransiscus Gasthuis: "We zien op de kinderpolikliniek dat tot wel één op de zeven patiënten een no-show is. De ene dag is dat één patiënt, de andere dag zijn het er drie. Soms heb je echt een hele rustige dag omdat mensen niet komen."

Elke gemiste afspraak is één te veel

Kindergeneeskunde, oogheelkunde en dermatologie (huidziekten) komen het vaakst naar voren in het onderzoek als afdelingen waar het vaakst een afspraak wordt gemist.

Bij het UMCG in Groningen is dat op de afdeling oogheelkunde ook aan de orde: "We zien hier zo'n 250 tot 300 patiënten per dag, en gemiddeld missen we er negen tot tien. Dat lijkt weinig, maar elke gemiste afspraak is er één te veel. Zeker nu de wachtlijsten toenemen en de druk op personeel groter wordt", zegt manager Jasper van Rooijen.

Je hebt onze overige cookies (nog) niet geaccepteerd.

Doet dit onderdeel van deze website het niet? Voor een volledig werkende website accepteer je hier de overige cookies.

Computermodellen voorspellen risico's

Ziekenhuizen geven aan dat ze allerlei middelen inzetten om de cijfers naar beneden te krijgen. Naast e-mail, sms en soms ook nog schriftelijke herinneringen, wordt steeds vaker gebruik gemaakt van kunstmatige intelligentie.

"Het AI-model dat we gebruiken, voorspelt welke patiënten het grootste risico hebben om niet te komen opdagen. Die mensen bellen we dan extra. Iedereen bellen is ondoenlijk, we hebben er hier zo'n 700.000 per jaar", vertelt De Laat van het Franciscus Gasthuis.

Boete voor de patiënt

Naast het gebruik van verschillende communicatiemiddelen, wordt er ook gedreigd met sancties. Vier ziekenhuizen zeggen een rekening te sturen naar de patiënt als die geen goede reden geeft voor het missen van de afspraak, nog eens drie ziekenhuizen zijn dat van plan. De bedragen van de 'wegblijfboete' variëren van 35 tot 50 euro.

Sommige ziekenhuizen geven aan dat ze geen kosten in rekening brengen, omdat de administratie van zo'n boete meer kost dan het niet komen opdagen van de patiënt. Enkele ziekenhuizen zeggen patiënten na het veelvuldig missen van een afspraak terug te sturen naar de huisarts. Daar moeten ze dan een nieuwe verwijzing halen. Dat doen ze onder meer in het UMCG in Groningen.

Zo onderzochten we no-shows in ziekenhuizen

Gemiste afspraakkosten 50 tot 150 euro

De kosten van no-shows verschillen per ziekenhuis en per afdeling. Schattingen over kosten per gemiste afspraak variëren van om en nabij de 50 tot 150 euro. Voor de ziekenhuisorganisaties die hebben deelgenomen aan het onderzoek betekent dat dat de totale kosten over 2024 variëren tussen de 40 en 120 miljoen euro.

Bij het UMCG in Groningen schatten ze de extra zorgkosten 3,5 tot 5 miljoen euro. Van Rooijen: "Elke gemiste afspraak betekent extra werk voor de administratie, tijdverlies bij zorgverleners en geen vergoeding voor het ziekenhuis. Dat loopt op. Wij schatten de schade op zo'n 3,5 tot 5 miljoen per jaar."

'Voorkomen dat capaciteit onbenut blijft'

"Het voorkomen van no-shows is belangrijk voor ons allemaal. De druk in de zorg is hoog", reageert voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) Ad Melkert. De NVZ is de belangenbehartiger van alle ziekenhuizen met uitzondering van de academische ziekenhuizen.

"We willen voorkomen dat de schaarse capaciteit in de zorg onbenut wordt gelaten. Om verspilling van zorgtijd en zorggeld tegen te gaan, is het belangrijk dat no-showpercentages in de ziekenhuizen zo laag mogelijk blijven. Wij hebben alle capaciteit nodig om patiënten snel te kunnen behandelen en wachtlijsten tegen te gaan. Ziekenhuizen maken hun patiënten hier dan ook actief van bewust."

'Actief beleid belangrijk'

Wegblijftarieven worden volgens Melkert met een goede reden ingezet. "Dit gebeurt enkel om te voorkomen dat het aantal no-shows te hoog oploopt en kan het bewustzijn bij patiënten verhogen." De NVZ-voorzitter roept de eigen leden op actief werk te maken van oplossingen om het aantal gemiste afspraken terug te dringen.

"Ongeacht de invulling die ziekenhuizen geven aan maatregelen om no-show tegen te gaan, is de NVZ een groot voorstander van het feit dat de ziekenhuizen hierop actief beleid voeren. Dit draagt bij aan een betere benutting van beschikbare zorgcapaciteit, en uiteindelijk aan het behoud van goede, toegankelijke en betaalbare zorg in Nederland."