Bijna 300 gemeenten vinden niet genoeg woningen voor statushouders: 'Druk neemt alleen maar toe'

Meer dan 80 procent van de gemeenten kon in 2023 niet voldoen aan de norm voor de huisvesting van statushouders. Daardoor begint 2024 met een flinke achterstand. "Ik ben hier niet echt verbaasd over", reageert hoogleraar woningbouw Peter Boelhouwer.

"Het eerste half jaar hadden de gemeenten al een enorme achterstand. En het beleid is niet echt veranderd", vertelt Boelhouwer. Slechts 59 gemeenten wisten aan de doelstelling van de overheid te voldoen. Zij boden woonruimte aan het exacte aantal mensen wat hen was toegewezen, of wisten voor meer statushouders plek te maken.

'Taakstelling'

Ieder half jaar bepaalt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de zogenoemde 'taakstelling' voor gemeenten. Daarin berekent het ministerie hoeveel statushouders er naar verwachting bij zullen komen. Vervolgens worden deze verdeeld over alle gemeenten, op basis van het aantal bestaande inwoners.

Daardoor moeten grote gemeenten als Amsterdam en Rotterdam in absolute aantallen veel meer statushouders huisvesten dan kleinere gemeenten als Druten en Renswoude.

Instroom hoger

Dat systeem kan onder druk komen te staan als er meer statushouders bijkomen, of minder woningen beschikbaar zijn. "Je ziet dat ook de laatste 2 jaar weer", zegt Boelhouwer. "De instroom is toegenomen. En ten opzichte van een aantal jaar geleden zijn er aanzienlijk minder sociale huurwoningen beschikbaar."

Het is niet de eerste keer dat er problemen zijn met het vinden van voldoende huisvesting voor statushouders. In 1993 kwamen de tekorten namelijk ook al in het nieuws. Toch is het niet zo dat er niks veranderd is, vertelt Boelhouwer. "De problemen gaan echt met pieken en dalen. Net als de asielinstroom."

Overschot weg

Uit de cijfers van alleen 2023 blijkt dat in dat jaar 283 gemeenten niet voldoen aan de taakstelling. Toch is dat niet voor iedere gemeente een even groot probleem.

In voorgaande jaren hebben sommige gemeenten bijvoorbeeld meer mensen gehuisvest dan noodzakelijk, waardoor ze per saldo een 'overschot' hadden aan de start van 2023. Maar dat is aan het eind van het jaar voor veel gemeenten verdwenen: ongeveer een kwart houdt nog een overschot over in het huidige jaar.

Flinke achterstand

Ondanks dat begint Nederland dit jaar met een grote achterstand. Met 6.353 statushouders in de wacht, begint het jaar met een flinke achterstand. En daar komen nog nieuwe statushouders bij.

Voor de eerste helft van 2024 houdt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties rekening met 18.750 nieuwe statushouders. Dat betekent dat de gemeenten voor 1 juli meer dan 25.000 statushouders moeten huisvesten.

Ander beleid

Om dat te regelen, zal er iets moeten veranderen volgens Boelhouwer. "Denk aan politieke keuzes: hoeveel procent van bestaande woningen wijs je aan statushouders toe? Maar ook het zelf organiseren van flexwoningen."

Toch is dat niet de heilige graal. "Het is wel een moeilijk proces. En het kost veel tijd. De druk neemt alleen maar toe." Wat we echt moeten doen om het te verhelpen? "Nieuwe woningen toevoegen. Gemeenten zullen dat moeten gaan oppakken. En aan de randen van steden of op plekken in de stad waar nog ruimte is, woonvoorzieningen organiseren. Want in de bestaande woningvoorraad is de rek er echt uit."