Kinderen bewust maken van de continue strijd die ons land levert tegen het opkomende water. Dat is het doel van The Battle of the Beach die vandaag plaatsvindt op het strand in Noordwijk.

Een initiatief van de waterschappen. Verslaggever Mischa Blok in gesprek met de eerste watergezant van ons land, Henk Ovink, en de basisschoolleerlingen die een zandkasteel proberen te bouwen dat standhoudt als het vloed wordt.

Het tweede deel van de reportage kunt u hier terugluisteren: 

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."

Voor veel hondeneigenaren betekent in het bos lopen dat het dier niet aan de lijn hoeft. Maar dat mag vanaf morgen in de provincie Utrecht in veel minder gebieden. De reden? De wolf. Bij hondeneigenaren veroorzaakt het vooral onrust.

Van 15 maart tot 15 september moeten hondeneigenaren in bosgebieden rondom de Leusderheide eraan geloven: de hond moet aan de lijn. En niet iedereen is daar blij mee.

'Behoorlijk ingrijpend'

"Het is een behoorlijk ingrijpend besluit voor hondeneigenaren hier in deze omgeving", vertelt een hondeneigenaar die met haar labrador - nu nog los - in het gebied aan het wandelen is.

Haar medewandelaar met hond vindt dat ook. Volgens haar is het voor de gezondheid van het dier nodig om het los te laten lopen. "Op het moment dat je ze aan de lijn houdt, en je komt in het bos allemaal andere honden aan de lijn tegen, dan raken ze gefrustreerd en geïrriteerd. Dan gaan ze ruzie maken. En dat is natuurlijk het laatste wat je wil."

Risico op boete

"Je wilt goed voor je hond zorgen en de hond de bewegingsvrijheid geven die hij nodig heeft", gaat ze verder. "Maar als je dat doet, dan overtreed je vanaf morgen dus een verbod. En loop je dus elke keer dat je dat risico op een boete."

Ze zijn hier niet alleen in. Beiden zitten ze in een WhatsApp-groep met daarin ondertussen meer dan 300 hondenliefhebbers uit de regio. "Iedereen is verontrust, verontwaardigd en maakt zich zorgen. Hoe moet dat nu? Moeten wij dan tegen allerlei regels in onze honden gaan uitlaten? Los, want het mag eigenlijk niet, maar we willen het wel en het moet wel."

Confrontaties tussen hond en wolf

Maar ondanks de bezwaren van hondeneigenaren is het morgen wel zo ver. In voorbereiding daarvan worden er, onder anderen door Rein Zwaan van Staatsbosbeheer, bordjes opgehangen met daarop: 'Let op: wolvenleefgebied. Honden aan de lijn van 15 maart tot 15 september.'

Zwaan zelf heeft niet het gevoel dat er erg veel verandert voor de hondenbaasjes. "Die wolven, die lopen hier natuurlijk al langer. Toen mochten de honden nog wel los, maar toen heb je natuurlijk ook gezien dat er behoorlijk wat confrontaties zijn geweest tussen de wolf en loslopende honden."

Advies van wolvenexperts

Volgens Zwaan is dat ook dé reden voor het besluit. "Dat willen we voorkomen, omdat daar uiteindelijk ook uit kan voortkomen dat de wolf te dicht bij mensen komt. Vandaar dat we nu hebben gezegd: 'We willen dat de honden aan de lijn gaan in deze periode.'"

Dit komt niet alleen vanuit Staatsbosbeheer, maar is besloten met natuurbeheerder Utrechts Landschap, de provincie Utrecht, RUD Utrecht en de gemeente Zeist. Daarbij is ook advies gevraagd van wolvenexperts, die vooral voor deze periode waarschuwen. "Dit is de periode dat ze jongen krijgen en daarmee worden ze extra beschermend. Dan gaan ze uiteindelijk mogelijk ook de confrontatie aan met honden."

Geen alternatief

Zwaan zegt dat er nog genoeg plekken zijn waar je als hondeneigenaar met de hond los kunt lopen. Maar de twee hondeneigenaren in het gebied zien dat toch anders. "Kleine gebiedjes misschien, maar dat gaat denk ik ook uit de hand lopen: honden die elkaar gaan bijten, honden die de weg op rennen, wandelaars die gek worden van al die honden."

"Nu kan het zich juist verspreiden", zegt een van de wandelaars. "Iedereen kan zo rustig zijn gebied zoeken en volgens mij gaat het hartstikke goed."

Besluit heroverwegen

Wat zij het liefst willen? "Het besluit moet heroverwogen worden en we moeten gehoord worden. Het feit dat de hondeneigenaren niet zijn meegenomen in deze besluitvorming en nu in zo'n grote impasse terechtkomen dat ze eigenlijk niet meer goed voor hun honden kunnen zorgen... Het is een heel ingewikkelde situatie geworden."

"Een hele grote groep mensen met hun dieren wordt daar dus iedere dag nu de dupe van", benadrukt ze. "En we weten gewoon even niet hoe het moet."