Bouwonderneming BAM was al twee maanden vóór het instorten van de parkeergarage bij Eindhoven Airport gewaarschuwd voor mogelijke bouwfouten. Onderaannemers zeggen tegen actualiteitenprogramma EenVandaag al in maart hun zorgen over grote scheuren en het doorbuigen van de parkeerdekken aangekaart te hebben. Volgens constructie-expert Jan Font Freide van ingenieursbureau Royal HaskoningDHV hadden de signalen tot verder onderzoek en tot ontruiming van het gebouw moeten leiden. Het bureau bestudeerde op verzoek van EenVandaag de onderzoeksrapporten en foto’s gemaakt tijdens de bouw. Volgens Font Freide waren de scheuren en doorbuigingen duidelijke aanwijzingen dat het gebouw kon gaan bezwijken en hebben bouwvakkers al die tijd grote risico's gelopen.

De parkeergarage bezweek in de vroege avond van zaterdag 27 mei, twee weken voor de oplevering en een paar uur nadat er nog bouwvakkers aan het werk waren. Adviesbureau Hageman en TNO, die in opdracht van respectievelijk BAM en Eindhoven Airport onderzoek deden naar de instorting, presenteerden eind september hun bevindingen. Zij kwamen tot de conclusie dat de garage vrijwel zeker is bezweken door fouten in de vloerplaten. Deze konden de krachten die vrijkwamen door de grote overspanning niet aan. Tijdens een eerste bijeenkomst met alle betrokkenen daags na de instorting verklaarde één van de betrokken constructeurs dat het gebouw niet had 'gewaarschuwd', zo blijkt uit notulen in bezit van EenVandaag. Daarmee wordt bedoeld dat er geen signalen waren dat het gebouw zou instorten. 

Maar diverse werklieden die in de weken voorafgaand aan het bezwijken in de garage aan het werk waren verklaren tegenover EenVandaag dat er wel degelijk signalen waren dat er iets mis was. Ook zeggen ze hun wantrouwen te hebben uitgesproken tegenover BAM. “Wij maakten ons zorgen over die scheuren”, aldus één van hen. “We vroegen ons af of die vloer wel in de haak was. Onze mensen moesten er op werken.” BAM liet daarop weten een constructeur naar de vloer te hebben laten kijken en dat het cosmetisch wegwerken van de scheuren volstond, blijkt uit e-mails. 

Onderschat

Een maand later waarschuwde de desbetreffende onderaannemer opnieuw, maar nu voor plassen op het parkeerdek. “De plassen kunnen er op duiden dat de vloer gebroken was. We hebben BAM gevraagd of er een constructeur naar kon kijken. BAM bevestigde dat een constructeur er naar had gekeken en dat er niets aan de hand was.” Ook een andere onderaannemer zegt geschrokken te zijn van de staat van de parkeerdekken en zijn zorgen bij BAM te hebben gemeld. Volgens ingenieur Font Freide van Royal Haskoning heeft BAM de signalen onderschat. “Het gebouw heeft wel degelijk gewaarschuwd. Tijdens de bouw zijn forse scheuren ontdekt. En er is ontdekt dat de vloeren wel erg veel doorbogen. Dan moet je aan de bel trekken.” 

BAM had verder onderzoek moeten doen en de garage moeten ontruimen, aldus Font Freide. “Het is een geluk bij een ongeluk dat zich geen persoonlijke ongelukken hebben voorgedaan.” BAM erkent in een reactie dat de scheuren op het bovenste parkeerdek, waar de instorting begon, niet zijn onderzocht. Wel zijn scheuren op een lagere verdiepingsvloer onderzocht. Volgens het bouwbedrijf is daarbij vastgesteld dat de scheurwijdte binnen de voorschriften viel. “Het is daarmee beoordeeld als een esthetische kwestie, niet als een constructief probleem.” 

Gebrek aan regie

Gemeenten en gebouweigenaren in heel Nederland moeten in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken nagaan in welke gebouwen een zelfde type vloerconstructie is gebruikt. Door het doorlopen van een stappenplan kunnen ze nagaan of er mogelijke risico’s verbonden zijn aan de vloer. Een aantal gebouwen is uit voorzorg gesloten. Na onderzoek is ook weer een deel is vrijgegeven.

Bij hoeveel gebouwen in totaal de vloeren een risico vormen is niet bekend. Niemand heeft een totaaloverzicht of voert de regie, stelt de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland in EenVandaag. “Dat vind ik zorgelijk”, aldus directeur Wico Ankersmit. “Ik verwacht niet dat morgen een volgend gebouw instort, maar uit onderzoek is wel gebleken dat we een risico hebben en dat moeten we wat mij betreft zo snel mogelijk in beeld hebben.” Volgens Ankersmit is het ministerie van Binnenlandse Zaken de aangewezen partij om regie te voeren, maar die laat dat na. “Als iedere gemeente dit probleem op zijn eigen manier aanpakt gaat het meer onrust veroorzaken dan dat het een oplossing biedt."

Sloop

Eindhoven Airport maakte vandaag bekend dat de ingestorte parkeergarage wordt gesloopt en opnieuw wordt opgebouwd. 

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."