Yanis werd geboren zonder afweersysteem. Een simpele infectie kon al fataal zijn. In het LUMC was net een medisch onderzoek gestart met een nieuwe gentherapie en hij kon meedoen. Nu zijn de genen van Yanis gerepareerd. Hij is de eerste ter wereld.

"Toen de dokter binnenkwam, zag ik aan zijn gezicht dat het niet goed was. Ik wist dat 'ie ziek was", zegt Saliha Lakbich uit Utrecht. Haar zoontje Yanis (1) bleek een zeldzame aangeboren afwijking te hebben: Rag 1-SCID. Daardoor heeft hij geen afweersysteem.

Eerder zoontje verloren

Normaal gesproken zou dat tijdens de hielprik zijn ontdekt, maar Saliha en haar man wisten al dat het in de genen zat. 10 jaar geleden verloren ze een zoontje met dezelfde aandoening.

Yanis werd meteen na zijn geboorte naar een isolatiekamer in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) gebracht. "Dat was heel erg moeilijk en zwaar", vertelt Saliha. "Gelukkig mochten wij als ouders wel bij hem zijn."

Geen geschikte donor

In een ander geval zou Yanis behandeld worden met een stamceltransplantatie, waarbij hij stamcellen zou krijgen van een geschikte donor. Maar er was geen geschikte. De familie had geluk: in het LUMC was net een onderzoek gestart met een nieuwe gentherapie en Yanis kon meedoen. Zijn ouders twijfelden geen moment: "Toen de dokter vertelde over de nieuwe gentherapie hebben we daar meteen mee ingestemd. Ik kan dat gevoel van blijheid niet beschrijven. Ja, een beetje blijheid en ook een beetje angst."

Die blijheid van de ouders bleek niet voorbarig. Het is nu 10 maanden na de behandeling en Yanis heeft inmiddels een goed werkend afweersysteem. "Hij speelt, hij beweegt, als je hem iets vraagt dan geeft hij het aan", zegt vader Aachour vol trots.

Mijlpaal

Minstens zo trots zijn de Leidse onderzoekers Frank Staal en Arjan Lankester. Yanis is de eerste patiënt ter wereld die werd behandeld met hun nieuwe gentherapie. "We hebben er heel lang aan gewerkt, meer dan 15 jaar. En als het dan uiteindelijk in de kliniek komt en blijkt te werken dan is dat heel bijzonder. En daar zijn we ook heel trots op", zegt immunoloog-stamcelbioloog Frank Staal.

Ook collega en hoogleraar kindergeneeskunde en stamceltransplantatie, Arjan Lankester, staat er nog van te glunderen. "Zo'n mijlpaal maak je weinig mee."

Stamcellen gerepareerd

Hij legt uit hoe de nieuwe gentherapie werkt: "Wat we bij Yanis hebben gedaan, is dat we zijn eigen stamcellen in het laboratorium hebben gerepareerd, waardoor het weer gezonde stamcellen zijn geworden", legt hij uit.

"Die stamcellen kunnen vervolgens weer een gezond afweersysteem maken. Dus Yanis is zijn eigen donor geweest en dat blijkt nu heel goed te werken."

Bron: EenVandaag

Reizende cellen

Yanis en zijn ouders moesten vanuit Utrecht naar Leiden reizen voor de gentherapie. Voor patiëntjes uit andere landen is wat bedacht, vertelt Arjan Lankester: "Wij hebben nu gezegd: we willen eigenlijk niet dat de patiënt gaat reizen, maar we willen dat de cellen gaan reizen."

Ze zetten daarom een consortium op, waarbij kinderen in Europa in hun vertrouwde expertisecentrum in bijvoorbeeld Duitsland of Spanje de cellen kunnen laten afnemen door de dokters daar. "Die worden naar ons ziekenhuis in Leiden gestuurd. De groep van Frank en zijn mensen repareren die cellen en de cellen worden weer teruggestuurd naar het ziekenhuis waar de patiënt wordt behandeld."

Genezen, maar wel in de gaten houden

Yanis is op dit moment genezen van de afweerstoornis, maar wordt natuurlijk nog goed in de gaten gehouden, benadrukken de onderzoekers. "Als je dit kind laat beoordelen door een willekeurige dokter of kinderarts en je zegt: 'kijk eens naar het afweersysteem van Yanis', dan zal die dokter zeggen dat het er volkomen normaal uitziet."

"Dat kun je ook bereiken met een traditionele stamceltransplantatie-behandeling, maar die gaat regelmatig gepaard met allerhande complicaties die het gevolg zijn van het feit dat je de cellen van iemand anders gebruikt. En die kunnen nog zo mooi passend zijn, maar het blijven altijd cellen van iemand anders."

Vertrouwen in de toekomst

De komende 1 tot 2 jaar willen Frank Staal en Arjan Lankester bij minstens vijf SCID-patiënten dezelfde behandeling uitvoeren en op basis daarvan concluderen of de behandeling effectief, veilig en daarmee beter is dan de huidige stamceltransplantatie-behandeling.

Saliha en Aachour Lakbich kijken vol vertrouwen naar de toekomst met Yanis. "Ik ben heel blij, blij omdat het goed gaat met Yanis. Hij is genezen. En ik hoop dat dit ook voor andere kinderen in de wereld gaat slagen."

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."