Dat de armoede in Nederland toeneemt, vindt Arie Palmers 'diep triest'. Hij kan de problemen zelf niet oplossen, maar wil wel iets doen en verhuurt daarom zijn vakantiehuisje kosteloos aan arme gezinnen. "Maak iemand anders ergens blij mee", roept hij op.

Arie biedt sinds kort af en toe zijn vakantiehuisje op een camping in Zeeland aan aan mensen die het wat minder breed hebben. Zo konden Judith Honig en haar 6-jarige dochter Rosa uit Den Haag eerder deze zomer er een weekje vakantie vieren.

Geen geld voor vakantie

Judith kan niet werken omdat ze tijdens haar zwangerschap het HELLP-syndroom kreeg. "Dat is een vorm van zwangerschapsvergiftiging waar ik cognitieve problemen aan heb overgehouden. Ik ben snel moe, kan dingen moeilijk onthouden en heb moeite met het verwerken van prikkels", legt ze uit. Daarom ontvangt de Haagse een WIA-uitkering.

"Dan krijg je 70 procent van je laatste loon, in mijn geval een modaal inkomen. Maar dat pakt netto toch een stuk lager uit dan je denkt", vervolgt ze. "Ik vind het altijd een ding om het armoede te noemen. Ik heb een huis, een ziektekostenverzekering en mijn dochter kan naar school. Maar nee, geld voor een vakantie zit er niet in."

Hulp via online platform

Dat Judith en haar dochter deze zomer toch op vakantie konden, was deels dankzij Twitter-platform Armoede Maakt Moedeloos, waar spullen en diensten worden aangeboden voor mensen die een minder brede portemonnee hebben. "Ik had wel vaker contact met ze gehad. Soms heb ik zelf spullen weggegeven, maar ik heb ook een keer musicalkaartjes gekregen. Nu vroegen ze me of wij zin hadden in een weekje Zeeland."

Dat werd aangeboden door Arie uit Bergen op Zoom. Om de week slaapt hij in zijn vakantiehuisje in het Zeeuwse Westkapelle omdat het dichter bij zijn werk is. "Ik dacht dat het misschien een idee zou zijn om mensen daar in de zomer gebruik van te kunnen laten maken", zegt hij. "Je ziet dat sommige mensen het heel moeilijk hebben en dat vind ik schrijnend."

Bron: Privéfoto

'Ik kan kleine dingetjes doen'

Arie maakt zich er zorgen over dat er volgend jaar misschien wel 1 miljoen mensen onder de armoedegrens leven. "En dat in een welvarend land zoals Nederland. Veel van hen kunnen er niks aan doen, dat zijn gewoon werkende armen. Dat vind ik echt triest. Ik kan er vanuit mijn positie niks aan doen, maar ik kan wel dit soort kleine dingetjes doen."

Voor Judith en haar dochter betekende het in ieder geval heel veel: "Arie haalde ons op van het station. Dat vond ik heel fijn, want voor mij is zo'n reis best lastig met alle prikkels. Hij had ook nog de koelkast gevuld met van alles. Vegetarische burgers, melk voor Rosa omdat ze dat zo lekker vindt, en ijsjes in de vriezer."

Dochter genoot van vakantie

"Het voelde voor ons echt alsof we de loterij hadden gewonnen", blikt Judith dankbaar terug. "Het was voor Rosa 'de leukste vakantie ooit', zei ze zelf. We konden naar het strand en zij kon met allemaal andere kinderen spelen. Ze vroeg ook nog of het echt gratis was? Dat vond ze heel bijzonder en lief."

De moeder vindt het ook fijn dat haar dochter nu in haar eerste week op school kon vertellen over de vakantie. "Ze vertellen elkaar dan wat ze hebben gedaan, om zo ook de nieuwe kinderen te leren kennen. Nu heeft ze wel wat te vertellen, omdat ze écht is weggeweest. Dat vind ik heel prettig, dan hoort ze er wat meer bij."

Bron: Privéfoto's

Meer oog voor armoede

Hoogleraar filantropie en duurzame financiering aan de Universiteit van Amsterdam Paul Smeets ziet meer van 'dit soort fantastische initiatieven' op Armoede Maakt Moedeloos. "En dat ze 15.000 volgers hebben, zegt natuurlijk ook iets", vertelt hij. "Het is natuurlijk symptoombestrijding, maar dat is ook zeker belangrijk."

"Daarnaast willen we zoeken naar structurele oplossingen voor armoede." Armoede is de laatste jaren veel zichtbaarder geworden in Nederland, ziet ook Smeets. "Denk aan de Schreefgroei-reeks op televisie van Jeroen Pauw of het boek van Sander Schimmelpenninck (dat over kansenongelijkheid in ons land gaat, red.)", noemt de hoogleraar als voorbeelden.

Kan politiek dit voorkomen?

En ook in de politiek is er volgens hem meer aandacht voor het onderwerp: "Voor de nieuwe partij van Pieter Omtzigt is armoedebestrijding een van de kernpunten. En ook bij veel andere partijen zal dit terugkomen in de verkiezingsprogramma's."

Of de overheid helemaal kan voorkomen dat nu meer mensen in armoede leven, is een ingewikkelde vraag, zegt Smeets. "Aan de ene kant moet er politiek gekeken worden wat we kunnen doen, maar aan de andere kant hebben Nederland en andere landen nog steeds te maken met de gevolgen van twee enorme klappen: corona en oorlog. Dat kan de overheid ook niet volledig opvangen. Voor deze crises nam de armoede juist af."

Hoogte van donaties stabiel

Maar zijn we door die toegenomen zichtbaarheid van armoede ook vrijgever geworden? Dat is volgens de hoogleraar niet te zeggen. "Het grootste issue is dat we dat niet continu meten. Eens in de 2 jaar wordt onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat Nederlanders evenveel blijven doneren, terwijl de inflatie flink is opgelopen."

Smeets vertelt dat het bedrag dat aan goede doelen wordt gegeven 'altijd vrij stabiel' blijft, namelijk recentelijk 5,7 miljard euro per jaar. Maar initiatieven op social media zijn niet in kaart gebracht, benadrukt hij. "Denk aan de energiecompensatie van de overheid afgelopen winter. Velen hebben dat gedoneerd aan mensen in armoede."

'Hoeft niet veel te zijn, maar doe iets'

In het vakantiehuisje van Arie verblijft dit weekend in ieder geval opnieuw een gezin. Hij hoopt dat meer mensen zijn voorbeeld zullen volgen: "Misschien zijn er nu ook wel meer mensen die zoiets kunnen aanbieden. Je hoeft er echt niet veel voor te doen, alleen een weekje weg zijn. Denk er aan hoe je anderen ergens blij mee kunt maken."

"Durf te geven", wil hij anderen dan ook graag meegeven. "Je kunt wel iets op Marktplaats zetten en er geld voor krijgen, maar je kunt het ook weggeven. Maak iemand anders ergens blij mee. Het hoeft niet veel te zijn, maar doe iets."

De herstelactie voor fouten bij het UWV schiet tekort, vinden NSC en GroenLinks-PvdA. Beide partijen presenteren vandaag een uitgebreider plan om de problemen met arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan te pakken.

"De eerste stap is nu gezet, maar dat is voor mij echt onvoldoende", zegt NSC-Tweede Kamerlid Ilse Saris. "Mensen moeten krijgen waar ze recht op hebben. Dat betekent dat gemaakte fouten moeten worden hersteld."

Alle fouten herstellen

En dan niet alleen de administratieve fouten, benadrukt Saris. "Ook de sociaal-medische beoordelingen. Niet alleen over de periode 2020 tot 2024, maar ook fouten van daarvoor." Daarnaast moet volgens haar de schade die mensen hebben geleden, worden gecompenseerd.

De partij is dan ook van plan om deze uitbreiding bij de voorjaarsnota-onderhandelingen te bespreken met de andere coalitiepartijen. "Wij willen hier echt voor strijden." Om hoeveel mensen het gaat en hoeveel extra geld het kost om het plan te realiseren, is onduidelijk, zegt het NSC-Kamerlid.

Snelle compensatie: 5.000 euro

"Wij willen dat mensen nu zo snel mogelijk zekerheid krijgen", zegt Kamerlid voor GroenLinks-PvdA Mariëtte Patijn. "Dat betekent dat er voor mensen die te weinig hebben gekregen een goede compensatieregeling moet komen."

Die compensatieregeling zou volgens haar uit een keuze moeten bestaan: het UWV rekent het hele dossier door, óf iemand kiest voor een snellere optie van 5.000 euro uitbetaling. "En mensen die juist te veel hebben gekregen, moeten de zekerheid hebben dat ze geen terugvordering krijgen."

'Mensen hebben er recht op'

En dat is niet het enige. Ook als iemands uitkering in de toekomst naar beneden wordt bijgesteld, moet volgens GroenLinks-PvdA rekening worden gehouden met de persoonlijke situatie. Daarnaast moeten mensen van voor 2020 aanspraak kunnen maken op de 5.000 euro als er fouten zijn gemaakt.

"Maar we moeten niet beloven dat we voor hen alles in detail gaan uitrekenen. Want dat lukt misschien helemaal niet", zegt Patijn. Wel moeten geconstateerde fouten in de periode van voor 2020 worden rechtgezet. "Dat gaat lang duren, maar mensen hebben er recht op."

Tienduizenden dossiers wachten nog

Met hun plannen pleiten NSC en GroenLinks-PvdA voor een bredere herstelactie die sneller én zorgvuldig wordt afgehandeld. Maar de minister en het UWV lieten eerder weten dat elke uitbreiding ten koste zou gaan van de reguliere werkzaamheden.

Voor de huidige herstelactie worden namelijk al zo'n 43.000 dossiers opnieuw bekeken door een speciaal opgericht team.

Heel veel extra dossiers

Vorige week bleek bovendien uit de bijlagen van een Kamerbrief dat er nog 8.000 dossiers bij zouden kunnen komen van arbeidsongeschikten van wie de uitkering is beëindigd of toegekend tussen 2020 en 2024.

Daarnaast zijn er nog 28.000 dossiers met vastgestelde fouten, bijvoorbeeld bij de indexering, die nog gecorrigeerd moeten worden, blijkt uit hetzelfde document.

'Werkdruk geen excuus'

Maar volgens NSC-Kamerlid Saris is de werkdruk bij het UWV geen excuus om mensen niet te helpen. "De overheid dient zich aan de wet te houden, mensen dienen zich aan de wet te houden en fouten moeten gewoon worden hersteld."

Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn denkt dat haar plan uitvoerbaar is. "Wij denken dat het minder complex is, want je hoeft niet helemaal uit te gaan rekenen wat mensen krijgen. Dit komt in de plaats van wat het UWV nu aan het doen is. En mensen kunnen daardoor sneller geholpen worden en dus uit die onzekerheid komen."

Minister onder druk van eigen partij

De plannen van beide partijen kosten geld, mogelijk heel veel geld. De verantwoordelijk minister Van Hijum is zelf NSC'er en krijgt van zijn eigen partij een stevige opdracht mee. Hij moet op zoek naar het geld om de plannen uit te voeren, maar waar dat vandaan moet komen is onduidelijk.

Wat Saris betreft hoort het bij de gemaakte afspraken dat dit geregeld wordt. "Er moet heel veel gebeuren, maar in het regeerakkoord hebben we afgesproken dat wij het wel willen. En daar houd ik mijn regeringspartijen aan. Ook mijn minister."

Taghi, Holleeder, Razzouki: de gevaarlijkste Nederlandse criminelen verblijven allemaal in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, oftewel de EBI. De inrichting heeft het hoogste beveiligingsniveau. We vroegen wat jullie erover willen weten.

Vlakbij de zwaar beveiligde gevangenis in Vught is afgelopen vrijdag een zittingszaal geopend voor strafzaken. Het is een maatregel om vluchtgevaarlijke gedetineerden minder vaak te hoeven vervoeren, want dat is peperduur en heeft grote risico's voor de veiligheid.

Beveiliging aanscherpen

"Tijdens een verplaatsing is er het risico dat een gedetineerde een ontsnappingsmogelijkheid vindt, meer dan wanneer iemand binnen de gevangenismuren blijft", verklaart woordvoerder Charlotte Hees van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).

De opening van de zittingszaal past in een bredere politieke beweging om de beveiliging rond zware criminelen verder aan te scherpen. Het is onder meer een reactie op incidenten waarbij criminelen ondanks hun detentie vermoedelijk toch contact onderhielden met de buitenwereld.

Is er wel personeel voor een nieuwe EBI?

Tweede EBI in Vlissingen

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat er meer hoogrisico-gedetineerden zijn die hun criminele handelen proberen voort te zetten vanuit hun cel, zegt de woordvoerder van de Dienst Justiële Inrichtingen. Het is ook de reden dat er een extra EBI wordt gerealiseerd op het nieuwe Justitieel Complex in Vlissingen, dat naar verwachting in 2030 klaar is.

Advocaat Geert-Jan Knoops, die vaak in de EBI is geweest, stelt vast: "Er is in de samenleving een toenemende toestroom aan georganiseerde criminaliteit, de aard van het strafrecht is veranderd. Er is daardoor meer behoefte ontstaan aan een tweede EBI."

Druk op capaciteit

Op dit moment is er één EBI in Nederland, in de Penitentiaire Inrichting (PI) in Vught. Die heeft plek voor 24 gedetineerden, verdeeld over verschillende afdelingen. Naast de geplande bouw van een nieuwe EBI in Vlissingen wordt ook de capaciteit in Vught uitgebreid, met twaalf extra cellen.

Er is veel druk op de capaciteit in het gevangeniswezen, zowel wat betreft personeelstekorten als celtekorten, maar op deze groep wordt niet bezuinigd, laat de woordvoerder van de DJI weten.

Wat maakt de EBI anders dan een gewone gevangenis?

Afgezonderd van elkaar

Wat maakt zo'n EBI nu anders dan andere plekken waar gedetineerden verblijven? Het belangrijkste verschil is de doelgroep die erin zit, legt de woordvoerder uit. In de EBI komen vooral gedetineerden terecht die een grote rol speelden in georganiseerde criminaliteit, en die bijvoorbeeld een crimineel netwerk aanstuurden.

"Hierdoor zijn we er in de EBI niet alleen mee bezig dat deze gedetineerden - plat gezegd - achter slot en grendel blijven, maar willen we ook voorkomen dat ze hun criminele netwerk vanuit de gevangenis blijven aansturen."

Volledig afgezonderd

Om dat te voorkomen, is er strenge controle op de gedetineerden. "Het meest essentiële verschil is dat een gedetineerde in de EBI volledig afgezonderd is van andere gedetineerden", vertelt Knoops.

"In gewone gevangenissen mogen gedetineerden met elkaar socialiseren. Bijvoorbeeld gezamenlijk naar de luchtplaats gaan of sporten. Dat is in de EBI vrijwel niet het geval."

Hoe wordt hulp van buitenaf tegengegaan?

Contact met buitenwereld

Woordvoerder Hees legt verder uit dat gedetineerden in de EBI absoluut niet samen in één cel geplaatst worden, zoals dat in andere gevangenissen soms wel gebeurt. De gedetineerden in de EBI kunnen heel soms even samen koken of tegelijkertijd sporten. Maar dan wordt er goed gekeken wie met wie mag, en wie zeker niet.

De afgelopen jaren is er ook meer afstand gekomen in het contact tussen de bewaarders en de gedetineerden. Om bewaarders zelf beter te beschermen.

Controle bij telefoongesprekken

Telefoongesprekken met de buitenwereld zijn bovendien streng geregeld. In andere gevangenissen is er vaak een grotere belzaal en algemenere controle. Maar bij de EBI is die controle één-op-één: om te bellen met een gedetineerde in de EBI, moet de beller onder begeleid toezicht naar een andere gevangenis komen. Zodat nauw in de gaten kan worden gehouden wie met wie belt.

Ook zijn de bezoekregels streng: je kunt niet zomaar even op bezoek bij iemand in de EBI.

'Bizar streng'

Volgens Hees is de EBI 'bizar streng'. Ze zegt: "Niemand wordt een momentje losgelaten. De gedetineerden zijn helemaal in hun eentje. En hoewel het natuurlijk terecht is dat ze daar verblijven, is het een heel naar regime om in te zitten."

In 2023 stelde het anti-foltercomité van de Raad van Europa dat de veiligheidsmaatregelen in de EBI 'buitensporig' streng waren.

Ieder jaar opnieuw beoordeeld

De woordvoerder benadrukt dat goed verantwoord moet blijven waarom maatregelen in de EBI nodig zijn. "Dienst Justitiële Inrichtingen staat ook voor een humaan detentiebeleid. Dus bij zo'n streng regime als in de EBI moet je verantwoorden of het noodzakelijk is dat iemand daar verblijft. En als iemand er al langer verblijft: of het niet afgebouwd kan worden. Soms kunnen gedetineerden naar een iets minder zwaar beveiligde inrichting, de Afdeling Intensief Toezicht (AIT)."

Ieder jaar worden de gedetineerden daarom opnieuw beoordeeld. Dat gebeurt onder meer op basis van adviezen van de gevangenisdirecteur.

Cameratoezicht op advocaten

Dan zijn er nog de advocaten die contact hebben met gedetineerden. Ook op dat contact is het toezicht strenger geregeld dan in andere gevangenissen. "In een gewone gevangenis kun je als advocaat gewoon met je cliënt aan een tafeltje zitten, kun je dossiers over en weer uitwisselen, zodat de gedetineerde kan meelezen", weet Knoops uit eigen ervaring.

"In de EBI wordt een gesprek streng gemonitord", zegt Knoops. "Dat is ook altijd zo geweest, voor zover ik weet. Toen ik ruim 10 jaar geleden iemand in de EBI als cliënt had, was dit ook al zo."

Naar de Eerste Kamer

Onder het vorige kabinet stelde minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) nog scherpere maatregelen in de EBI voor. Hieronder was ook het voorstel om cameratoezicht in te stellen bij gesprekken tussen gedetineerden en advocaten.

In februari 2025 stemde de Tweede Kamer in met de wetswijziging die hiervoor nodig was. Het voorstel moet nu nog langs de Eerste Kamer.

Verdediging moeilijker

Eerder stemde de Tweede Kamer in met wijzigingen die verder gingen dan enkel cameratoezicht, en ook auditief toezicht mogelijk maakte. Na een spoedadvies van de Raad van State werd hiervan afgezien.

"Het scherpe toezicht in de EBI maakt het werk van de verdediging al een stuk moeilijker", zegt Knoops hierover. "Als het toezicht óók nog eens gepaard zou gaan met geluid opnemen en kunnen terugluisteren. Dan zou een advocaat nooit vertrouwelijk informatie kunnen uitwisselen."

'Grenzen van toelaatbare zijn bereikt'

"Dat zou in strijd zijn met het Europese Mensenrechtenverdrag. Zelfs het belang van de veiligheid van de samenleving kan niet opwegen tegen het grote belang dat de wetgever heeft gecreëerd voor ongestoord vrij verkeer tussen advocaat en cliënt", zegt hij.

"Ik denk dat de grenzen van het toelaatbare nu al zijn bereikt met het huidige EBI-regime."

Nog strenger?

De Dienst Justitiële Inrichtingen ziet in principe geen heil in een nog strengere beveiliging in de EBI. "Bij incidenten moet je natuurlijk kijken: hoe wil je dit voorkomen in de toekomst?", zegt de woordvoerder. "En het is goed dat er voor de capaciteit een tweede EBI-vestiging gepland staat. Maar wij zitten niet op de route dat het dagelijks regime van de gedetineerden nu nog strenger moet."

"Het is in de EBI echt al heel streng. Dus de indruk die mensen soms hebben van 'het kan nog wel wat strenger', die klopt niet", zegt ze. "Bovendien moet je ook denken aan wat zo'n extreem streng beleid doet met mensen, wat voor mensen je daarmee maakt. Daar los je niks mee op, zeg maar. Het baat niet."