Archeologen in rep en roer over restauratie van wereldberoemde piramide in Egypte: 'Vorm van geschiedvervalsing'

Verhitte discussies in de wereld van archeologen: de Egyptenaren zijn begonnen aan een renovatie die een van de wereldberoemde piramides van Gizeh in de 'oude staat' met herstellen, maar kan dat eigenlijk wel? "Dit is een puzzel die niet op te lossen is."

Het gaat om een van de Gizeh-piramides die net buiten de Egyptische hoofdstad Caïro staan. De kleinste van de drie, de graftombe van farao Menkaoera, was van buiten bekleed met grote blokken rood graniet. Een Egyptisch-Japans team van archeologen wil die blokken nu weer terugplaatsen.

Hoe zagen de piramides eruit?

De piramides van Gizeh zijn bijna 5.000 jaar geleden met ongekende precisie gebouwd en wetenschappers breken zich nog steeds het hoofd over hoe de Egyptenaren zo lang geleden al zo geavanceerd konden bouwen. Door de millennia heen zijn de piramides afgebrokkeld. Inmiddels liggen de meeste granietblokken verspreid rond de bouwwerken.

Eigenlijk weten we niet hoe de piramides er na de bouw precies uit hebben gezien. Zo werd de kalksteenlaag aan de buitenkant al in de oudheid verwijderd om hergebruikt te worden in andere bouwwerken. En twee eeuwen geleden blies de Britse onderzoeker Howard Vyse delen van de piramides op tijdens zijn ontdekkingstochten.

'Onmogelijk om helemaal te herstellen'

Egyptoloog Huub Pragt zet dan ook vraagtekens bij de operatie om een van de piramides in de 'oude staat' te herstellen. Hij legt uit dat het een puzzel is die eigenlijk niet op te lossen is: "Specialisten zeggen dat het zelfs met de meest geavanceerde computertechnieken onmogelijk is om precies te bepalen waar die blokken zouden moeten zitten."

Daar komt bij dat de piramides na al die jaren enorm verweerd zijn, net als sommige afgebrokkelde blokken die op de grond liggen. "Het is eigenlijk onmogelijk om die buitenste laag en die onderste laag van de piramide weer helemaal zo te herstellen, zoals het in de oudheid eruit heeft gezien", hoort Pragt van vakgenoten. En dan is er ook nog het feit dat sommige blokken door de tijd heen verloren zijn gegaan.

Bron: AFP

Ander uiterlijk in de toekomst

Op eerste beelden van de restauratie is te zien hoe werklui bij de piramide druk bezig zijn om blokken uit het zand te graven. Ook worden er blokken met hijskranen omhoog getild en verplaatst. Toch is de egyptoloog niet heel bang voor beschadigingen: "Het gaat hier om heel hard materiaal."

Pragt maakt zich meer zorgen om een andere vorm van schade, namelijk dat als een restauratie eenmaal is doorgevoerd, 'deze eigenlijk onomkeerbaar is'. Als het zo doorgaat, krijgt de piramide van Menkaoera in de toekomst een uiterlijk dat niet overeenkomt met hoe deze er vroeger heeft uitgezien, waarschuwt hij. "Dat is toch - ik wil het woord bijna niet in de mond nemen - een vorm van geschiedsvervalsing."

Op Unesco-werelderfgoedlijst

Kunnen de Egyptenaren dit zomaar doen, de piramides van Gizeh staan immers op de werelderfgoedlijst van Unesco. Volgens de egyptoloog mogen dit soort operaties worden uitgevoerd, maar zijn er wel specifieke voorschriften voor de restauratie. "Die zijn vooral bedoeld om, laten we zeggen, veroudering tegen te gaan."

Tegelijkertijd is het ook toegestaan om bouwwerken of delen daarvan in de oude staat te herstellen, legt hij uit. "Je mag, daar waar je het zeker weet dat een bepaald blok op een bepaalde plek heeft gezeten, dat blok weer invoegen." En daar ligt nu dus het pijnpunt, want hoe weet je zeker dat een bepaald granietblok op een bepaalde plek zat?

'Geschenk van Egypte aan wereld'

Pragt komt voor zijn werk vaak in Egypte en benadrukt dat archeologen daar 'hele goede projecten' uitvoeren bij monumenten. Maar waarom beginnen ze nu aan een klus die volgens veel vakgenoten helemaal niet kan? Om dat te begrijpen moet je volgens de egyptoloog naar Mostafa Waziri kijken, de baas van de Hoge Raad voor Oudheden van Egypte.

"Ik ken hem als een gedreven persoon die vooral, laten we zeggen, toch grote projecten voor zijn rekening neemt." Waziri heeft de restauratie van de piramide van Menkaoera al 'een geschenk van Egypte aan de wereld' genoemd. En dat laat een belangrijke drijfveer voor de hele operatie zijn, denkt Pragt: meer toeristen naar Egypte trekken.

Geld ergens anders aan besteden?

In de archeologie vragen wetenschappers zich ondertussen af of al dit geld niet beter besteed kan worden aan meer onderzoek, bijvoorbeeld om betere 3D-modellen te kunnen maken van hoe de piramides er mogelijk uit hebben gezien. "Of aan andere prachtige projecten waarvan we met veel meer zekerheid kunnen zeggen hoe iets gerestaureerd zou moeten worden", zegt Pragt.

Al denkt hij niet dat de Egyptenaren snel van gedachten zullen veranderen, gezien de vele aandacht die er nu al is voor het project. "Wij spreken er nu ook over. En die aandacht zal ook weer gevolgen gaan hebben voor het toerisme", zegt de egyptoloog tot slot. "De piramides spreken natuurlijk tot de verbeelding, zeker daar op het plateau van Gizeh."