Artsen herkennen potentiële orgaandonoren nog te weinig. Daardoor staan patiënten langer op wachtlijsten. Volgens onderzoek is vooral op de spoedeisende hulp en neurologie nog veel te winnen.

"Wat je ziet is dat de expertise over orgaandonatie vooral op de intensive care zit. Buiten de ic worden potentiële donoren minder goed herkend door artsen. Vooral op de spoedeisende hulp en op de afdeling neurologie zou nog veel te winnen zijn." Dat concludeert Marloes Witjes, die vandaag promoveert.

Minder gesprekken, vaker toestemming

Artsen moeten volgens Witjes alerter worden, zodat een patiënt die gaat overlijden eerder als donor wordt herkend. Volgens de promovenda geven families vaker toestemming voor orgaandonatie als ze in plaats van twee gesprekken, één gesprek krijgen met het medisch personeel.

"In onze studie zagen we dat het loskoppelen van gesprekken over hersendood en orgaandonatie leidde tot een lager toestemmingspercentage", vertelt Witjes. "Het blijkt dat familieleden al vaak uit zichzelf over orgaandonatie beginnen in dat eerste gesprek, dus dan kun je beter meteen doorpakken."

info

Donorwet

Op dit moment hebben 6,6 miljoen Nederlanders zich laten registreren in het donorregister. Van hen geeft meer dan 3,7 miljoen toestemming om zijn of haar organen na overlijden te gebruiken. Ruim twee miljoen Nederlanders geeft expliciet geen toestemming tot orgaandonatie. En 751.000 mensen laten iemand anders beslissen.

Een ja-registratie kan uiteindelijk toch een nee worden. In de eerste helft van 2019 gaf 20 procent van de nabestaanden toch geen toestemming ondanks dat hun naaste als orgaandonor stond geregistreerd.

Vanaf 1 juli 2020 wordt een nieuwe donorwet ingevoerd die regelt dat iedereen vanaf 18 jaar die ingeschreven staat bij een Nederlandse gemeente in het donorregister wordt opgenomen met de vermelding 'geen bezwaar' tegen orgaandonatie. Tenzij een andere keuze wordt vastgelegd.

Niet zwart-wit

Neuroloog-intensivist van Radboudumc en copromotor van Witjes Farid Abdo was verrast. Vooral door de conclusie dat het beter zou zijn één gesprek met de familie te voeren. "Een tijd lang was een soort ongeschreven regel dat je eerst het slecht nieuws-gesprek voert. Pas in een later gesprek begin je over orgaandonatie tegen de familie. Uit de landelijke data die Marloes Witjes heeft verzameld blijkt nu dat één gesprek het beste werkt."

Toch zegt Abdo dat hij altijd in de praktijk zal blijven kijken hoe een en ander gaat. "Mijn motto is: luister altijd goed naar de familie, want de familie bepaalt eigenlijk het gesprek en de snelheid. Je moet als arts goede voelsprieten hebben. Moet ik hier doorpakken of juist even afremmen? Het is niet zwart-wit."

In deze video legt een arts uit hoe een orgaantransplantatie in zijn werk gaat. De situatie is nagespeeld.

Training communicatie

Voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA) Annemarie van der Velden vertelt dat artsen op de spoedeisende hulp vaak wel een training communicatie rond donatie hebben gevolgd. Maar gesprekken met familie kunnen lastig zijn. "Zeker op de spoedeisende hulp komt het vaak onverwachts voor de familie dat iemand gaat overlijden."

Ze geeft aan als arts meer pressie uit te voeren op de familie van iemand van 45 die gaat overlijden dan op die van 85. "Zo'n jonger iemand kan uiteindelijk wel 20 mensen bedienen met zijn organen", zegt van der Velden.

Onwetendheid

Van der Velden komt ook veel onwetendheid tegen tijdens gesprekken met families. "Mensen denken dat als ze instemmen met donatie ze hun dierbare niet meer terug zullen zien. Dat ze hem echt afstaan en uiteindelijk in een gesloten kist zullen terugkrijgen. Of ze denken dat ze iemand helemaal gehavend terugkrijgen. Wat dat betreft kan het grote publiek ook wel wat scholing gebruiken over orgaandonatie."

Tv-reportage EenVandaag: Beter getrainde artsen moet meer orgaandonoren opleveren

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.