Alle toeslagen in een keer afschaffen en vervangen door een vast 'basisinkomen' voor iedereen: dit plan moet systeem simpeler maken

Het toeslagenstelsel moet drastisch op de schop. Dat lees je in de verkiezingsprogramma's van veel partijen. Het systeem is nu zo ingewikkeld dat veel burgers er niet mee uit de voeten kunnen. Onderzoeker Jasper J. van Dijk denkt de oplossing te hebben.

Zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag, kinderbijslag, energietoeslag: er lijkt geen einde te komen aan de toeslagen die er in ons land bestaan. Als eenvoudig huishouden kun je zomaar met zeven verschillende regelingen te maken krijgen.

'Burger snapt het niet meer'

Intussen draait de Belastingdienst overuren en roepen ze in Den Haag al jaren dat het systeem veel eenvoudiger moet. Ook in veel nieuwe verkiezingsprogramma's staan ambities om het stelsel compleet te veranderen. Maar tot nu toe blijft het bij plannen die de boel juist ingewikkelder maken.

"Hoe complexer en gespecialiseerder je alle regels maakt, hoe beter je ervoor kunt zorgen dat het geld precies terecht komt bij de mensen die je wilt helpen", zegt onderzoeksleider bij het Instituut voor Publieke Economie Jasper J. van Dijk. "Tegelijkertijd krijg je zo'n ingewikkeld systeem dat de burger het niet meer snapt."

Stukje financiële steun

Hoe het dan anders moet? Daar heeft de onderzoeker wel ideeën bij. Het gaat om een plan waarmee alle toeslagen in één keer worden afgeschaft en vervangen voor een zogenoemde huishoudtoelage voor iedereen.

"Wij stellen voor om een inkomensonafhankelijke huishoudtoelage voor ieder huishouden in te voeren. Een stukje financiële steun in plaats van al die verschillende toeslagen. Dat is veel eenvoudiger, want iedereen krijgt het, ongeacht wat je verdient."

Ook voor rijkere huishoudens

In het plan van Van Dijk krijgen dus ook de rijkere huishoudens een toelage. "Het voelt oneerlijk dat bijvoorbeeld een piloot met een goedbetaalde baan hetzelfde bedrag krijgt als iemand met een lager inkomen."

"Maar wij hebben uitgezocht dat je dat kunt corrigeren door die piloot aan de achterkant meer belasting te laten betalen. Voor die piloot maakt dat niks uit. Voor mensen met een laag inkomen daarentegen maakt dit nieuwe systeem met een huishoudtoelage een wereld van verschil. Zij krijgen veel meer rust en zekerheid. Dat is veel waard."

'Een basisinkomen voor iedereen'

Een huishoudtoeslage in plaats van een wirwar aan regelingen en verschillende toeslagen klinkt als een enorme verbetering ten opzichte van hoe het nu geregeld is.

Toch heeft hoogleraar economie Bas Jacobs er grote bedenkingen bij. "Eigenlijk komt dit neer op een basisinkomen voor iedereen. En dat vind ik een slecht idee. Want hiermee gaat de rondpompmachine van de overheid alleen nog maar harder draaien. We moeten in dit plan alleen nog maar meer belasting gaan betalen om iedereen vervolgens geld te gaan geven."

'Schadelijk voor economie'

Bovendien is het slecht voor de economie denkt Jacobs. "De economie loopt hier ernstige schade door op", volgens hem. "Door hogere belastingtarieven worden de prikkels om te gaan werken en ondernemen minder."

Van Dijk snapt Jacobs' kritiek, maar denkt toch dat zijn plan een enorme vooruitgang kan beteken. Met name voor de mensen aan de onderkant van de samenleving.

'Geen nieuw probleem'

"Het is een terecht punt, dat je geld gaat rondpompen. Je geeft mensen met een hoger inkomen geld, dat je vervolgens via belastingen weer afneemt", zegt Van Dijk.

"Maar dat is geen nieuw probleem, dat doen we nu ook al. Het grote voordeel van dit systeem is dat het direct duidelijk is, met name voor de lagere inkomens. En dat zij niet opeens met terugvorderingen worden geconfronteerd, zoals nu gebeurt."

Niet overtuigd van verandering

Of en hoe het toeslagenstelsel uiteindelijk gaat veranderen, daar gaat de politiek uiteindelijk over. Maar dat er snel verandering komt, daar is Jacobs nog niet van overtuigd.

"Ik hoop echt dat het systeem snel hervormd wordt, want dit is niet langer houdbaar. Maar ik weet niet of dat gaat lukken en of het in één kabinetsperiode kan. Het had eigenlijk al drie kabinetsperiodes geleden gebeurd moeten zijn."