radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

AIVD-topman ziet dreiging toenemen en wil meer kunnen doen tegen cyberaanvallen: 'We moeten sneller, slimmer en beter zijn'

AIVD-topman ziet dreiging toenemen en wil meer kunnen doen tegen cyberaanvallen: 'We moeten sneller, slimmer en beter zijn'
AIVD-topman Erik Akerboom
Bron: EenVandaag

AIVD-topman Erik Akerboom wil 'praktischer en krachtiger' kunnen reageren op cyberaanvallen en pleit voor aanpassing van de wet. De dienst zegt nu vaak niet bij machte te zijn om snel tot actie over te gaan. "Mijn handen jeuken weleens."

Ruim een jaar is Erik Akerboom nu het hoofd van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD). "Wij zien een dagelijkse stroom aan cyberincidenten, kleine en grote", zegt hij. Door onze open kennisuitwisseling en economie is ons land volgens hem kwetsbaar voor aanvallen.

Buitenlandse systemen

Daarom zou de baas van de AIVD bijvoorbeeld vaker buitenlandse systemen die aanvallen op Nederland uitvoeren, kapot willen maken. "De wet geeft wel mogelijkheden om te kunnen handelen. Die benutten we ook", zegt Akerboom.

"We zien nu alleen dat de dreiging toeneemt. En er is een behoefte om meer te kunnen. Al is het alleen maar om de tegenstanders waar een offensieve dreiging vanuit gaat te stoppen."

Bekijk ook

'Besef heel belangrijk'

Veel van onze infrastructuur en de rest van onze wereld hangen aan internet, zegt Akerboom. "Dat maakt ons kwetsbaar." Hij vraagt zich af of mensen daar voldoende besef van hebben en maakt zich daar zorgen over.

"Water, stroomvoorziening, betaalverkeer, supermarkten, bevoorrading: het zijn allemaal zaken die drijven op een digitaal proces", somt Akerboom op. "De verstoring daarvan kan hele grote gevolgen hebben, ook voor onze gezondheidszorg." Als hackers dat proces verstoren, zal dat volgens hem 'heftig en ontwrichtend' zijn.

China, Rusland, Iran

Nederland heeft het meest te maken met aanvallen vanuit China, Rusland en Iran. "In China is de meeste interesse voor onze topsectoren", zegt Akerboom. Ze proberen via bedrijfsovernames in het bedrijfsleven terecht te komen.

"Maar ook op illegale manieren, door te hacken. Met name bij bedrijven met hoogwaardige technologische kennis. Er is veel interesse in die 'unieke kennis'. Die wordt gewoon gestolen."

Politieke en militaire inlichtingen

Vanuit Rusland is men volgens de AIVD-baas geïnteresseerd in politieke en militaire inlichtingen. "Het gaat om bedrijven die bijvoorbeeld aan Defensie leveren, maar er is ook interesse in politieke besluitvorming", zegt Akerboom.

Als voorbeeld noemt hij het MH17-proces. "Er is veel interesse vanuit Rusland in hoe dat proces plaatsvindt, wie daar beslissingen in nemen." Al is Rusland ook in 'toenemende mate' geïnteresseerd in technologie. De AIVD maakte er werk van en zette inlichtingenofficieren uit. "Gelukkig wisten we ze te betrappen."

Bekijk ook

Slimmer dan de tegenstander

Staten die zich schuldig maken aan cyberaanvallen, willen hun macht vergroten door kennis binnen te halen. "We zien dat onder onze ogen plaatsvinden", zegt Akerboom. De verbanden zijn volgens hem soms diffuus. "Er zijn organisaties actief waarvan je niet weet of ze aan de overheid gelieerd zijn. Daarmee overlappen ook vaak criminele actoren met statelijke actoren."

"Wij moeten als AIVD en MIVD (Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst, red.) de krachten bundelen om de beste technologie en mensen te krijgen. En ervoor zorgen dat wij slimmer, sneller en beter zijn dan onze tegenstanders. Dat doen we ook met buitenlandse diensten."

info

Ransomwaregroep REvil ineens verdwenen

De Russische hackersgroep REvil is plotseling van het internet verdwenen. Vorige maand nog werden honderden bedrijven wereldwijd slachtoffer van een ransomwareaanval, verspreid via een lek bij een Amerikaans softwarebedrijf.

Er wordt druk gespeculeerd. Heeft de Russische president Putin ingegrepen of zitten de Amerikanen achter de verdwijning? Ook zou mogelijk kunnen zijn dat leden van de groep er met de buit vandoor zijn gegaan.

'Stevigere maatregelen nemen'

Hoewel hij het vaker wil kunnen doen, is het volgens Akerboom niet altijd effectief om een systeem dat een aanval uitvoert, kapot te maken. "Dat moet je per geval bekijken. Als het effectief is om het door te laten draaien, zodat je weet hoe het werkt, dan kies je daarvoor. Soms kies je ervoor om een ambtsbericht uit te brengen aan de politie en soms kun je zelf verstoren."

"Ik vind wel dat, naarmate die aanvallen serieuzer worden en de schade groter wordt, je ook zelf steviger maatregelen moet nemen", zegt hij. "Maar ik vind dat je dat met wijsheid moet doen. Want een aanval kan ook heel veel collateral damage opleveren." Zoals het inzetten van een virus dat uiteindelijk tegen je gebruikt kan worden.

'Mijn handen jeuken weleens'

De dienst mag tegenactie ondernemen, zegt hij. Volgens de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) mag de AIVD verstoren. "Maar we zijn er tot op dit moment redelijk terughoudend in. We vinden dat je alles moet overwegen wat effectief is en niet te snel zelf schade moet veroorzaken."

Zijn handen jeuken weleens, als hij ziet dat er een grote digitale aanval heeft plaatsgevonden en de server in het buitenland staat. Of dat de server in Nederland wordt aangetroffen, maar dat ze er niet snel genoeg bij kunnen zijn. "Dat de schade groot is en we zelf niet bij machte zijn om daar actie tegen te ondernemen vanwege wettelijke beperkingen." Een evaluatiecommissie kijkt nu naar de effectiviteit van de wet.

Bekijk ook

'Boodschap afgeven en begrenzen'

"Uiteindelijk is het ook belangrijk dat er een boodschap wordt afgegeven en dat iemand wordt begrensd", zegt Akerboom. "De actualiteit geeft daar helaas aanleiding toe." Onlangs nog werden door een grote cyberaanval 200 bedrijven wereldwijd geraakt.

"Met name als het gaat om die slagkracht ben je afhankelijk van hoe snel je kunt reageren." Dat betekent volgens hem ook dat de AIVD toegang moet kunnen krijgen tot een systeem zonder dat ze alles van tevoren precies weten.

'Er is behoefte om meer te kunnen'

"Dat zijn wel bevoegdheden die impact hebben", stelt hij. "Eerst intern al een heel traject en vervolgens moet ook de minister daar toestemming voor geven." De AIVD ziet dat de dreiging toeneemt. "Er is een behoefte om meer te kunnen, al is het alleen maar om de tegenstanders, de offensieve dreiging te stoppen."

Hij confronteert het kabinet 'regelmatig' met wat de dienst ziet. "En dan hebben we het er ook over wat te kunnen doen om dat te stoppen. Ik zie dat niet alleen wij dat voelen, maar dat ook breed wordt gevoeld - ook binnen de politiek, wat we kunnen doen en meer kunnen doen om die digitale aanvallen te stoppen."

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe deze school ouders voorlichting moest geven over de Week van de Lentekriebels: 'Vertrouwen was weg'

Hoe deze school ouders voorlichting moest geven over de Week van de Lentekriebels: 'Vertrouwen was weg'
Basisschool De Regenboog in Amsterdam geeft ouders voorlichting over de Week van de Lentekriebels
Bron: EenVandaag

Ieder jaar laait de discussie rondom de voorlichtingsweek Lentekriebels weer op. Uit onderzoek van stichting Rutgers blijkt de helft van de scholen weerstand van ouders ervaart. Daarom licht deze Amsterdamse basisschool nu ook ouders jaarlijks voor.

De Week van de Lentekriebels is een jaarlijks terugkerend fenomeen waar kinderen van de basisschool relationele en seksuele vorming ontvangen. Hoe voelt het om verliefd te zijn? Hoe werkt je lichaam en wat verandert er in de pubertijd? Deze en andere vragen worden beantwoord. Deze week wordt georganiseerd door kennis- en expertisecentrum Rutgers. Ze vieren dit jaar het 20-jarig bestaan van de week.

Week van de Lentekriebels

Basisschool De Regenboog uit Amsterdam doet er al 20 jaar aan mee. Directeur Josien Branbergen heeft de week zien veranderen. "20 jaar geleden was het een ontspannen week met heel veel energie. We openden de week met ballonnen op het schoolplein met ouders en kinderen samen."

Het was heel positief en leuk, herinnert Branbergen zich. "Ik heb het zien veranderen. Naar veel bedachtzamer ermee omgaan, preutser. Ouders die meer kritische vragen komen stellen. Leerkrachten die het spannender vinden."

Bekijk ook

Tegengeluid van Civitas Christiana

"Met natuurlijk een climax 2 jaar geleden, waarbij er heel veel misinformatie op ouders afkwam, wat heel veel onzekerheid heeft veroorzaakt."

Daarmee doelt Branbergen op de kritiek die Rutgers ontvangt van Civitas Christiana, een ultraconservatieve stichting. Zij voert elk jaar een campagne tegen de Week van Lentekriebels.

Rechtszaak vanwege 'leugens en laster'

Rutgers zelf vindt dat de stichting 'leugens en laster' verspreidt en sleept de stichting dit jaar voor de rechter. 2 jaar geleden werd de informatie van deze stichting veel gedeeld op social media, wat zorgde voor veel onrust onder ouders op basisschool De Regenboog.

Zo ook bij Naomi Brom. "Op social media kwamen echt de meest verschrikkelijke plaatjes langs en de meest verschrikkelijke verhalen. Ik merkte dat ik daar heel onrustig van werd."

Bekijk ook

'Dit is 'too much''

Zij wilde niet dat haar kinderen dit te zien zouden krijgen. "Ik dacht: dit is 'too much'." Ze belde naar school en zei tegen de directrice dat ze haar kinderen in de Week van de Lentekriebels thuis wilde houden.

De directeur besluit alle kritische ouders voor een gesprek op school uit te nodigen. Branbergen: "Ik denk dat we daar twintig ouders hadden zitten, wat natuurlijk dan toch een kleine groep is, maar een groep die veel onrust veroorzaakt, dus voor ons voelde het heel erg groot."

Beïnvloed door social media

De directrice merkte dat de ouders veel aannames deden op basis van berichten op social media. "Het vraagmoment was weg. 'Hey, ik lees dit, hoe zit dat? Doen jullie dat?'. Dus het vertrouwen dat we altijd met elkaar hadden was weg en dat voelde heel erg naar."

Maar in dat gesprek werd er voor Naomi veel duidelijk. "Ze lieten ons het lesmateriaal zien, de docenten waren erbij en vertelden: 'Wij kennen onze kinderen, wij kennen jullie.'"

Bekijk ook

'Het heeft me heel erg diep geraakt'

"En wat mij toen heel erg heeft geraakt was de emotie van een van de juffrouwen", gaat Naomi verder. "Zij gaf aan: 'Het raakt mij dat jullie wel je kinderen aan ons toevertrouwen, maar niet vertrouwen dat wij dit onderwijs op een juiste manier geven.'"

"Het heeft me heel erg diep geraakt", bevestigt leerkracht Yersika Magdalena. "Ik was er weken mee bezig, nam het mee naar huis. Het koste heel veel energie, want we moesten alles weerleggen en er waren mails. Het ging ook ten koste van de tijd die we aan de kinderen moeten geven met lesgeven, want we waren alleen maar daarmee bezig."

'We denken veel meer na'

De ophef kwam voor Magdalena ook ontzettend onverwacht: "We deden het al 18 jaar. Niemand heeft er ooit wat van gezegd." Daarom is de school ook na dat heftige jaar gewoon doorgegaan met de Week van Lentekriebels. "Het is wel allemaal goedgekomen, het vertrouwen is terug."

Toch merkt Branbergen dat de leerkrachten minder onbevangen de lessen geven. "Dat we veel meer nadenken: 'Wat kan ik wel zeggen? Wat kan ik niet zeggen? Ik wil niemand voor de borst stoten. Ik wil dat iedereen zich gehoord voelt op zijn eigen manier.' Dus we denken er veel harder over na dan 20 jaar geleden."

Bekijk ook

Geen foto's en filmmateriaal

Dat betekent dat sommige dingen zijn veranderd. "We doen nog steeds de inhoud zoals we 'm 20 jaar geleden ook deden. Want daar staan we voor", zegt de directeur stellig.

"Maar sommig beeldmateriaal gebruiken we niet meer omdat het te expliciet zou zijn. We hebben eigenlijk alleen nog maar getekend materiaal. We gebruiken geen foto's en filmmateriaal. Dat is echt een verandering."

'Zolang de inhoud maar overeind blijft'

Dat vindt de directeur jammer. "Maar wat voor mij het allerbelangrijkst blijft, is dat we de inhoud goed kunnen bespreken met kinderen. Dat kinderen goed voorgelicht deze maatschappij ingaan. En juist nu, dus aan de inhoud doen we geen concessies."

"En als dat betekent dat we in de vorm af en toe concessies moeten doen, vind ik dat heel naar. Maar zolang de inhoud maar overeind blijft", zegt directeur Branbergen tot slot.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Tweede Kamer wil niet wachten op minister, NSC en GroenLinks-PvdA komen zelf met plannen om WIA-fouten te herstellen

Tweede Kamer wil niet wachten op minister, NSC en GroenLinks-PvdA komen zelf met plannen om WIA-fouten te herstellen
Minister Van Hijum tijdens een debat in de Tweede Kamer over onjuiste berekeningen van WIA-uitkeringen door het UWV
Bron: ANP

De herstelactie voor fouten bij het UWV schiet tekort, vinden NSC en GroenLinks-PvdA. Beide partijen presenteren vandaag een uitgebreider plan om de problemen met arbeidsongeschiktheidsuitkeringen aan te pakken.

"De eerste stap is nu gezet, maar dat is voor mij echt onvoldoende", zegt NSC-Tweede Kamerlid Ilse Saris. "Mensen moeten krijgen waar ze recht op hebben. Dat betekent dat gemaakte fouten moeten worden hersteld."

Alle fouten herstellen

En dan niet alleen de administratieve fouten, benadrukt Saris. "Ook de sociaal-medische beoordelingen. Niet alleen over de periode 2020 tot 2024, maar ook fouten van daarvoor." Daarnaast moet volgens haar de schade die mensen hebben geleden, worden gecompenseerd.

De partij is dan ook van plan om deze uitbreiding bij de voorjaarsnota-onderhandelingen te bespreken met de andere coalitiepartijen. "Wij willen hier echt voor strijden." Om hoeveel mensen het gaat en hoeveel extra geld het kost om het plan te realiseren, is onduidelijk, zegt het NSC-Kamerlid.

info

Problemen bij het UWV

Sinds vorig jaar onderzoeken EenVandaag en het AD problemen bij het UWV. Het gaat onder andere om fouten bij de sociaal-medische beoordelingen en rekenfouten bij de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.

De onthullingen leidden tot ingrijpen door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum (NSC). Hij was verrast door de berichtgeving en kondigde onderzoeken aan naar het functioneren van de uitkeringsinstantie. En een herstelactie voor gedupeerden.

Maar die herstelactie blijft beperkt. Alleen fouten bij daglonen bij de WIA tussen 2020 en 2024 worden meegenomen. Andere fouten, bijvoorbeeld bij medische beoordelingen of bij andere uitkeringen zoals de Wajong, worden niet bekeken en dus ook niet hersteld.

Snelle compensatie: 5.000 euro

"Wij willen dat mensen nu zo snel mogelijk zekerheid krijgen", zegt Kamerlid voor GroenLinks-PvdA Mariëtte Patijn. "Dat betekent dat er voor mensen die te weinig hebben gekregen een goede compensatieregeling moet komen."

Die compensatieregeling zou volgens haar uit een keuze moeten bestaan: het UWV rekent het hele dossier door, óf iemand kiest voor een snellere optie van 5.000 euro uitbetaling. "En mensen die juist te veel hebben gekregen, moeten de zekerheid hebben dat ze geen terugvordering krijgen."

'Mensen hebben er recht op'

En dat is niet het enige. Ook als iemands uitkering in de toekomst naar beneden wordt bijgesteld, moet volgens GroenLinks-PvdA rekening worden gehouden met de persoonlijke situatie. Daarnaast moeten mensen van voor 2020 aanspraak kunnen maken op de 5.000 euro als er fouten zijn gemaakt.

"Maar we moeten niet beloven dat we voor hen alles in detail gaan uitrekenen. Want dat lukt misschien helemaal niet", zegt Patijn. Wel moeten geconstateerde fouten in de periode van voor 2020 worden rechtgezet. "Dat gaat lang duren, maar mensen hebben er recht op."

Bekijk ook

Tienduizenden dossiers wachten nog

Met hun plannen pleiten NSC en GroenLinks-PvdA voor een bredere herstelactie die sneller én zorgvuldig wordt afgehandeld. Maar de minister en het UWV lieten eerder weten dat elke uitbreiding ten koste zou gaan van de reguliere werkzaamheden.

Voor de huidige herstelactie worden namelijk al zo'n 43.000 dossiers opnieuw bekeken door een speciaal opgericht team.

Heel veel extra dossiers

Vorige week bleek bovendien uit de bijlagen van een Kamerbrief dat er nog 8.000 dossiers bij zouden kunnen komen van arbeidsongeschikten van wie de uitkering is beëindigd of toegekend tussen 2020 en 2024.

Daarnaast zijn er nog 28.000 dossiers met vastgestelde fouten, bijvoorbeeld bij de indexering, die nog gecorrigeerd moeten worden, blijkt uit hetzelfde document.

Bekijk ook

'Werkdruk geen excuus'

Maar volgens NSC-Kamerlid Saris is de werkdruk bij het UWV geen excuus om mensen niet te helpen. "De overheid dient zich aan de wet te houden, mensen dienen zich aan de wet te houden en fouten moeten gewoon worden hersteld."

Ook GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn denkt dat haar plan uitvoerbaar is. "Wij denken dat het minder complex is, want je hoeft niet helemaal uit te gaan rekenen wat mensen krijgen. Dit komt in de plaats van wat het UWV nu aan het doen is. En mensen kunnen daardoor sneller geholpen worden en dus uit die onzekerheid komen."

Minister onder druk van eigen partij

De plannen van beide partijen kosten geld, mogelijk heel veel geld. De verantwoordelijk minister Van Hijum is zelf NSC'er en krijgt van zijn eigen partij een stevige opdracht mee. Hij moet op zoek naar het geld om de plannen uit te voeren, maar waar dat vandaan moet komen is onduidelijk.

Wat Saris betreft hoort het bij de gemaakte afspraken dat dit geregeld wordt. "Er moet heel veel gebeuren, maar in het regeerakkoord hebben we afgesproken dat wij het wel willen. En daar houd ik mijn regeringspartijen aan. Ook mijn minister."

De Tweede Kamer wil niet wachten op de minister, NSC en GroenLinks-PvdA komen zelf met WIA-herstelplannen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant