AIVD houdt 80 Nederlandse kalifaatkinderen in de gaten

Er zijn tachtig kinderen van Nederlandse jihadstrijders in Syrië en Irak aanwezig. Dat is zorgelijk, zegt AIVD-baas Rob Bertholee nu in een exclusief interview met Eenvandaag. Zijn dienst houdt de kalifaatkinderen nauwlettend in de gaten. Want de kinderen worden daar getraind en de AIVD houdt er rekening mee  dat ze vanaf een jaar of negen worden ingezet voor een aanslag in Europa. 

Kinderen in dienst van de jihad. Er zijn op internet talloze filmpjes van te vinden. Op deze beelden is goed te zien hoe de kinderen worden getraind in gevechtstechnieken en het gebruiken van Kalashnikovs om deel te nemen aan de strijd. Ook circuleren er filmpjes op internet waaruit blijkt dat kinderen worden geconfronteerd met gruwelijkheden zoals onthoofdingen. De vrees dat de jihadkinderen ook als terrorist in Europa worden ingezet is zeker niet ongegrond, zoals afgelopen december bleek in Duitsland. Daar werd een 12-jarige jongen gearresteerd, die probeerde een aanslag te plegen op de kerstmarkt in Ludwigshafen. De jongen bleek een voorgeschoven pion van IS te zijn.

Volgens Bertholee worstelt de dienst met de kalifaatkinderen. Het vergt nogal wat om je verplaatsen in die kinderen, daar je de natuurlijke neiging hebt om kinderen van die leeftijd te zien als gewone kinderen, zegt Bertholee. Maar de dienst houdt de kinderen nu scherp in de gaten. Sommigen van de kinderen zijn inmiddels teruggekeerd naar Nederland, maar het precieze aantal wil Bertholee niet onthullen. Wel geeft de dienst in meer algemene termen aan dat iedere terugkeerder in de gaten wordt gehouden als de dienst vermoedt dat er sprake is van een mogelijke aanslagpleger. 

Toename digitale aanvallen van Rusland en China. Staatsgeheime documenten beoogd doelwit

Bertholee geeft aan dat er ook grote zorgen zijn over de toename van cyberaanvallen vanuit landen als China, Iran en vooral Rusland. Steeds vaker proberen ze gegevens van Nederlandse overheidsinstellingen en grote bedrijven te hacken. Volgens Bertholee probeert met name Rusland om via hacks in bezit te komen van geheime regeringsdocumenten.  Het gaat dan onder meer om verslagen uit de boezem van de regering, beraadslagingen in een overheidsinstelling. Bertholee vindt dat een gevaar voor onze democratie.  "Het gevaar is tweeledig: het gevaar is dat zij zich bemoeien en beïnvloeden hoe ons parlement zou kunnen werken, of hoe onze overheid beslissingen neemt. Daarnaast willen zij bedrijfsgeheimen, economische geheimen weghalen  en daarmee het economisch  verdienvermogen van het Nederlandse  bedrijfsleven aantasten", zo zegt de baas  van de inlichtingendienst.

Volgens hem is er geen twijfel dat Rusland achter veel hacks zit. Maar het harde bewijs is daarvoor wel lastig te leveren, als was het maar omdat alles wordt ontkend door de Russen. 

Nieuwe wet inlichtingen- en veiligheidsdiensten

Volgende week woensdag (8 februari 2017) debatteert de Tweede Kamer over een gevoelig wetsontwerp: de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD.  De oude wet stamt uit 2002 en is aan vervanging toe. 

Dat die wet moet worden aangepast is niet echt een punt van discussie. In de wet was nog geen rekening gehouden met de enorme toename van dataverkeer via de kabel. In de oude wet is alleen verankerd dat de diensten de ether ongericht mogen aftappen (telefoonverkeer, sms). Via reuzeschotels in Friesland wordt al het telefoon- en sms verkeer onderschept.  

Maar met de opkomst van de smartphones is alles veranderd. Steeds meer communicatie verloopt via Whatsapp, Facebook, e-mail of chats in computergames.  En dat internetverkeer loopt via de internetkabel. Hoe werkt dat? Stel: je stuurt een whatsappje naar ‘n vriend in Engeland. Dan gaat je bericht via een zendmast naar een ondergrondse glasvezelkabel richting Engeland. Daar belandt het bericht via de zendmast weer in de juiste telefoon.

En in dat aftappen zit nu precies het probleem. Want volgens de oude wet mag de AIVD niet ongericht zoeken op de kabel. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken wil met het wetsvoorstel regelen dat de geheime diensten toegang tot onze internetkabels krijgen. En daar is kritiek op. Want als de AIVD ongericht op de kabel mag rondneuzen, kunnen ze met één druk op de knop bij iedereen in de keuken kijken naar whatsapp, Facebookberichten en internetgebruik. Dat is een enorme inbreuk op privacy.  

Bertholee stelt dat die zorg onnodig is. Hij zegt niet uit te zijn op de gegevens van de Nederlandse burgers. Volgens hem zijn er voldoende waarborgen ingebouwd. Hij zegt letterlijk: “al zou ik het willen,  dan zou ik het niet kunnen en niet mogen.”  De AIVD moet vooraf eerst toestemming krijgen van ene speciale toetsingscommissie. En achteraf controleert de CTIV of de dienst zich aan de regels heeft gehouden.