Een derde van alle sigaretten in ons land is illegaal geproduceerd of in het buitenland gekocht. Dat zegt de tabaksindustrie, die dat toeschrijft aan accijnsverhogingen. Veel mensen kopen over de grens. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen."

Nog nooit werden er zoveel namaak-sigaretten gerookt in Nederland, beweert de branchevereniging van sigarettenfabrikanten (VSK). In de afgelopen 2 jaar vervijfvoudigde het aantal illegaal geproduceerde sigaretten. Volgens onderzoek van de VSK werd als gevolg daarvan over 35 procent van alle pakjes sigaretten in ons land geen accijns en btw betaald.

Goedkoper alternatief

Volgens de tabaksfabrikanten pikken Nederlandse consumenten de prijsverhogingen niet meer en zoeken ze naar goedkopere alternatieven, deels in het illegale circuit, deels door zelf sigaretten in te slaan in het buitenland.

Bij De Gele Koe, net onder Nijmegen in het Duitse grensdorpje Wyler, moeten ze het van Nederlandse kopers hebben. De winkel aan de Hauptstrasse lokt met lagere Duitse prijzen, borden in het Nederlands en een Nederlandstalige website rokers de grens over. Van de grens naar de winkeldeur is het amper 300 meter.

Filerijden naar grensdorp

Begin april van dit jaar voerde Nederland een nieuwe accijnsverhoging op tabak door. Zo kost bijvoorbeeld een pakje Marlboro Red van 20 sigaretten nu 12,50 euro. Bij De Gele Koe gaat zo'n zelfde pakje Marlboro voor 8,70 euro over de toonbank. Op een zaterdag is het topdrukte, het is bijna filerijden en je herkent ze van verre, auto's met de bekende gele Nederlandse kentekens.

De winkel wordt geheel door Nederlanders gerund, een van hen is Loïs van Waas. "Klanten mogen een kilo per persoon meenemen. Van de meeste merken is dat twee sloffen", zegt ze. "Met de dure merken shag win je daar zo'n 300 euro mee. Dat het goedkoper is hier dan in Nederland, daar rijden mensen wel voor op en neer. Mensen nemen voor vrienden en familie mee."

Effectieve maatregel

Bij het Trimbos-instituut, kennisinstituut voor onder andere gebruik van alcohol, tabak en drugs, zien ze wel degelijk het nut van accijnzen. "Als sigaretten overal even duur zouden zijn en als overal tegelijk prijsstijgingen zouden plaatsvinden, zou dat grensverkeer niet bestaan. Maar zo ver zijn we helaas nog niet met de buurlanden", zegt programmahoofd tabak bij het Trimbos-instituut Marc Willemsen.

Volgens de ontmoedigingsdeskundige heeft de verkoop in de grensregio een marginaal effect, als je kijkt naar het effect van hogere accijnzen op alle rokers. Het verhogen van de verbruiksbelasting doet de overheid niet om accijnzen binnen te halen, maar om het roken te ontmoedigen, legt hij uit. "We weten dat die verhogingen echt impact hebben op het stoppen met roken, het is een van de meest effectieve maatregelen die we eigenlijk hebben. En de tabaksindustrie is altijd maar aan het klagen en probeert de politiek te beïnvloeden door de illegale handel veel groter te maken dan die in werkelijkheid altijd is."

Jongeren gevoelig voor prijsstijging

Volgens het programmahoofd zijn er altijd mensen die naar het buitenland gaan. Met name in Duitsland zijn sigaretten een stuk goedkoper. "Maar wat daar door Nederlanders gekocht wordt, valt in het niet bij het effect van de accijnsverhoging op het stoppen met roken. Met name jongeren zijn heel gevoelig voor prijsstijgingen, dus het is een maatregel van de overheid die gewoon heel verstandig is."

Maar hij zegt ook dat rokers pas echt ontmoedigd worden als accijnsverhogingen fors zijn, dat betekent minimaal 10 procent boven inflatie. Dat is ook het advies dat de Wereldgezondheidsorganisatie geeft. "Rokers moeten er wel wat van merken. En het moet ook zo zijn dat die verhogingen elk jaar door worden gevoerd. Als rokers weten dat de accijnzen jaar na jaar omhoog gaan, gaan ze erop anticiperen, dan weten ze dat ze geld kunnen besparen door te stoppen."

'Je moet rokers helpen'

In het Nationaal Preventieakkoord heeft de overheid tot doel gesteld dat in 2040 minder dan 5 procent van de mensen rookt, nu is dat nog 19 procent van alle Nederlanders ouder dan 18 jaar. "Om op dat cijfer uit te komen, moet je een consistent beleid voeren, accijnsverhogingen planmatig inzetten, goede campagnes voeren."

"Je moet rokers helpen bij het stoppen met roken. Als je dat niet doet, maar af en toe een kleine inspanning pleegt, dan ga je dat doel nooit halen. Het zou dus mooi zijn als dit kabinet het beleid van het vorige kabinet voortzet", zegt Willemsen.

Accijnsverhogingen leiden tot meer illegale handel, zeggen fabrikanten. Werkt de accijns wel?

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."

Zo'n 4 op de 10 deelnemers aan het EenVandaag Opiniepanel maken zich redelijk tot veel zorgen om hun pensioen. Want, vragen zij zich af, wat betekent het bijvoorbeeld voor hun pensioengeld als de beurskoersen kelderen? "Geen één-op-éénrelatie."

Het overhevelen van pensioenen naar het nieuwe pensioenstelsel is één van de grootste financiële operaties die ooit in Nederland werd uitgevoerd.

Zorgen over de toekomst

Door groeiende onzekerheid en instabiele beurzen nemen de zorgen toe. Leden van het EenVandaag Opiniepanel vragen zich af: 'Behoud ik mijn pensioen straks wel, en hoeveel blijft daarvan over?'

Dat geldt ook voor pensionado Peter van Vliet. Ruim 40 jaar bouwde hij pensioen op bij Radio Holland. Tot nu toe heeft hij geen klagen: afgelopen januari ontving hij nog een verhoging. Maar hij maakt zich ook zorgen over de toekomst. Van Vliet vraagt zich af of de hoogte van zijn pensioen straks nog wel vaststaat. Of dat het kan gaan schommelen.

Geen één-op-éénrelatie

Die zorgen zijn deels terecht, zegt Leontine Treur. Zij is senior-econoom bij RaboResearch en gespecialiseerd in pensioenen. "Pensioenfondsen beleggen. Dus als de beurs beweegt, dan merken pensioenfondsen daar wat van. Maar pensioenfondsen beleggen niet alleen in aandelen, ze hebben een gespreide portefeuille waar ook obligaties inzitten. Vastgoed dus."

Er is volgens Treur dus geen één-op-éénrelatie tussen schokken op de beurs en de hoogte van het pensioen. "Daarnaast heb je buffers en meer mogelijkheden om te zorgen dat een beursklap niet in één keer bij de pensioenuitkeringen terechtkomt."

Eigen pensioenpotje

En hoe zit dat dan straks als het nieuwe pensioenstelsel voor iedereen is ingegaan? In het oude systeem belooft een pensioenfonds hoeveel pensioen je later precies krijgt. Jij en je werkgever betalen hier iedere maand premie voor. Al dit geld gaat samen in één grote pot, het zogenaamde collectieve pensioenvermogen. Dit geld wordt geïnvesteerd, en met de opbrengst hiervan betaalt het pensioenfonds de pensioenen uit.

In het nieuwe systeem heeft iedereen een eigen pensioenpotje. Je pensioen staat niet meer vooraf vast, maar kan veranderen. Hoeveel pensioen je krijgt, hangt dan bijvoorbeeld af van hoe goed de beleggingen gaan, hoe hoog de rente is en hoe oud mensen gemiddeld worden. Daardoor kan je pensioen hoger of lager worden.

Beurs herstelt zich altijd weer

Treur benadrukt dat het nieuwe stelsel bedoeld is om meer rendement te behalen, zodat pensioenen beter mee kunnen groeien met de inflatie. En méér rendement betekent volgens haar soms óók méér risico.

Toch zal een enorme koersval op de beurs volgens Treur de pensioenen niet laten verdampen, omdat de beurs zich ook altijd weer herstelt. "Ook tijdens de covidpandemie en de dotcom-crisis is de beurs flink ingeklapt, maar daarna ook weer hersteld. En die grote schokken hebben gepensioneerden nooit gemerkt."

'Altijd goed rendement'

Ook volgens voorzitter Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie hoeven we in het nieuwe systeem niet ineens lagere pensioenuitkeringen te verwachten, als het op de beurs tegenzit. Dit komt vooral door de manier waarop pensioenfondsen hun geld beleggen. "Het zijn langetermijnbeleggers. Wij kijken dus 20, 30, 40 jaar vooruit. Over eventuele schommelingen maken we ons daarom niet zo heel erg druk, omdat die in de tijd wel weer uitvlakken."

"In het nieuwe stelsel blijven wij op dezelfde manier beleggen als in het oude", legt Jaarsma uit. "En dat betekent dat we naast beleggen in aandelen, ook beleggen in obligaties, vastgoed en leningen. Door die risicospreiding maken wij voor de toekomst altijd een goed rendement."

Risico's delen

Toch is niet iedereen er gerust op. In de Tweede Kamer is NSC een van de partijen die zorgen heeft. Agnes Joseph is Kamerlid voor die partij en is bang dat mensen nu al vaste pensioenuitkeringen gewend zijn en dat dit met het nieuwe systeem minder zeker is.

Joseph: "Iedereen krijgt straks, afhankelijk van de leeftijd, een risicovoller of minder risicovol beleggingsbeleid. Er wordt nog wel een klein buffertje aangehouden om risico's te delen, maar dat is veel kleiner. En daarmee kun je natuurlijk veel minder risico's opvangen en delen met elkaar dan nu."