Pleegmoeder Irene Gefferie vecht al jarenlang om haar twee pleegkinderen officieel als staatloos te laten registeren bij de gemeente Almere. Het gezin is in een juridische nachtmerrie beland. Maar ook CDA-wethouder Froukje de Jonge van Almere zit met de zaak in haar maag. ''Dit kan gewoon niet.’’

Chisom (14) en Vanessa (16) wonen al veertien jaar bij hun pleegmoeder in Almere.  Hun biologische ouders zijn asielzoekers, vermoedelijk uit Nigeria. Moeder stierf in het kraambed van de jongste, vader is buiten beeld. Beide meisjes zijn geboren in Nederland.  

Irene ziet ze als haar eigen kinderen. Vanessa leert kickboksen en wil tandarts worden. Chisom droomt van een carriere als kinderarts en speelt gitaar. Maar hun nationaliteit is onbekend. Officieel bestaan ze niet. En dat staat hun toekomst in de weg.

Jarenlange strijd

Irene voert al jarenlang een strijd om haar dochters geregistreerd te krijgen als staatloos, want alleen dan kunnen ze genaturaliseerd worden.  Iemand die ‘officieel ‘ staatloos is valt onder het VN staatloosheidsverdrag. Maar het gezin is vastgelopen in een bureaucratisch doolhof . ''Chisom en Vanessa worden niet erkend als staatsburger maar hoe moet ik dat aantonen? Door elke ambassade te vragen naar bewijs dat ze geen inwoners zijn van het land? Er zijn dagen dat ik er hopeloos van wordt.’’ 

Haar dochters vallen tussen wal en schip net zoals jaarlijks tientallen andere kinderen die in Nederland zijn geboren, geen nationaliteit hebben en niet officieel als staatloos worden erkend. Het cijfer is een schatting, want er is nooit onderzoek naar gedaan. Het aantal officiele staatlozen is in Nederland de afgelopen jaren verzesvoudigd door de vluchtelingencrisis en bedraagt 12.000.

Recht op identiteit

Een foto van Chisam en Vanessa hangt in een van de zalen van het Rijksmuseum in Amsterdam. Fotografe Anouk Steketee volgde het afgelopen jaar twaalf staatlozen met haar camera voor een opdracht van het Rijksmuseum in Amsterdam. Vorige week opende haar tentoonstelling Staatloos.  ''Geen paspoort hebben heeft grote gevolgen in een bureaucratisch land als Nederland’’, zegt Steketee. ''Je kunt niet trouwen of een huis kopen en het is lastig om een baan te krijgen.’’ Ook ben je in Nederland met een verblijfsvergunning. Dat brengt de onzekerheid met zich mee dat je het land kan worden uitgezet. 

Volgens juridisch medewerker Laura Bosch van Defense for Children heeft ieder kind recht op een nationaliteit. ''Hoe moet je anders een identiteit vormen? Je moet weten waar je bij hoort.’’  Ze vindt het logisch dat Nederland streng is, maar vindt dat het beleid is doorgeschoten voor kinderen.

De meisjes moeten aantonen dat  ze nergens vandaan komen, maar hoe tonen ze dat aan?

Nederland kent geen staatlozenregistratie zoals andere Europese landen. Er ligt wel een wetstonwerp klaar. Dat wetsvoorstel regelt dat mensen als staatloos worden erkend als ze daarvoor zelf bewijs kunnen aandragen. Juist dat blijkt heel moeilijk. Het is pleegmoeder Irene in tien jaar niet gelukt. Ze procedeerde tot de Raad van State maar verloor alle zaken tegen de gemeente Almere.

Wethouder Froukje de Jonge vindt dat je hoge eisen moet stellen aan het krijgen van de Nederlandse nationaliteit. ''Het is logisch dat je  strenge regels stelt’’, zegt ze. ''Ik  vind het nogal wiedes dat je iemand niet zomaar op zijn of haar blauwe ogen gelooft.’’ De gemeente heeft van de rechter gelijk gekregen, maar de zaak van twee pleegdochters raakt de wethouder.  ''We zijn niet altijd blij als we een zaak winnen’’, zegt ze. ''De meisjes moeten aantonen dat  ze nergens vandaan komen, maar hoe tonen ze dat aan? Daarom zitten ze al jaren in een soort Kafka situatie. ‘’

De gemeente gaat nu samen met de IND naar een oplossing zoeken, zegt ze. ''Dit kan gewoon niet. Je ziet die schattige meisjes, een moeder met een hart van goud. Waar moeten ze heen als ze hier niet kunnen blijven. Zij moeten hier een volwaardig bestaan kunnen opbouwen.‘’

Aantal staatlozen in Nederland

In Nederland zijn meer 80.000 mensen die geregistreerd staan als ‘nationaliteit onbekend’. Zij kunnen niet met documenten aantonen dat zij een nationaliteit hebben, maar ook niet dat ze geen nationaliteit hebben. Onder hen bevinden zich staatlozen die niet officieel zijn erkend door de Nederlandse overheid.

Het aantal officiele staatlozen is in hoog tempo gestegen door de vluchtelingencrisis. Het aantal is de afgelopen vijf jaar verzesvoudigd naar ruim 12.000 volgens het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). De groei komt ooral door de komst van Syrische Palestijnen.

Staatloosheid heeft verschillende redenen.  In Syrie kan bijvoorbeeld alleen de vader de nationaliteit doorgeven. Als een alleenstaande Syrische in Nederland een kind krijgt dan is haar baby staatloos. Ook zijn er landen waar burgers hun nationaliteit verliezen als ze een aantal jaar in het buitenland verblijven. Vaak worden mensen staatloos als hun geboorteland uiteenvalt. Of door schuld van de ouders die hebben verzuimd een geboorte te laten registeren. In China gold tot 2015 de een-kind politiek. Het krijgen van een tweede kind was strafbaar. Een reden om een kind niet te registeren.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.