De gemeenten rondom Schiphol willen de komende jaren 34.000 nieuwe woningen bouwen binnen de zogenoemde beperkingsgebieden van de luchthaven. Langs de randen van deze gebieden worden nog eens 45.000 woningen gerealiseerd. Dat blijkt uit een inventarisatie van de Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland van de meeste recente bouwplannen. De beperkingsgebieden zijn de stroken onder de vliegroutes van ongeveer vier kilometer breed en 20 à 25 kilometer lang.

Zo’n 172.000 nieuwe bewoners zullen in de toekomst dagelijks te maken krijgen met intensieve geluidsoverlast en fijnstof. Het bouwen in de beperkingsgebieden was tot voor januari 2018 alleen mogelijk met toestemming van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het verlenen van deze toestemmingen is nu overgeheveld naar de provincie en de gemeenten. Deze gaan daar de komende jaren volop gebruik van maken. 

Volgens wethouder Marian van der Weele van Ouder-Amstel heeft haar gemeente geen keuze. Door de krappe woningmarkt in de regio Amsterdam is er geen alternatief voor de gemeenten rondom Schiphol. De markt staat te springen om huizen, ook als deze in nabijheid van Schiphol liggen. "We hebben te maken met een woningtekort in deze metropoolregio. Amsterdam wil tot 2025 zestigduizend woningen bouwen. Dan heb je wel ruimte nodig."

'Geluidscontouren zijn er niet voor niets' 

Die ruimte wordt nu gecreëerd binnen de zogeheten 'geluidscontouren' van Schiphol. "Dat zijn grenzen waarbinnen je echt veel overlast hebt van geluid", legt Sijas Akkerman uit, directeur van Natuur en Milieu Noord-Holland. "Die geluidscontouren zijn er niet voor niets. Ze zijn bedoeld om daar juist niet te bouwen."  Akkerman vindt dat de overheid de inwoners in bescherming moet nemen door geen nieuwe huizen in de geluidscontouren te bouwen. 

Volgens Akkerman zullen van de 172.000 bewoners ruim 14.000 mensen te maken krijgen met ernstige vormen van geluidshinder, waarvan 3300 in de categorie 'slaapverstoorder'. Nu al ondervinden veel bewoners die in de regio Schiphol wonen hinder van vliegtuiglawaai. Koploper is Uithoorn. In deze gemeente heeft liefst 39 procent van de burgers aangegeven te lijden onder de herrie veroorzaakt door vliegtuigen. In Haarlemmerliede bedraagt dat percentage 27 procent en in Zaanstad 22 procent.

Inwoners zo goed mogelijk informeren 

Wethouder Van der Weele geeft toe dat er hinder is in de gebieden waar wordt gebouwd. Ze wil toekomstige bewoners daarom zo goed mogelijk informeren. "We hebben met elkaar afgesproken dat de gemeenten verantwoordelijk zijn voor de levering van goede informatie aan die inwoners, zodat ze weten waar ze gaan wonen", zegt Van der Weele. "Maar we moeten wel bedenken dat we hier in een stedelijk gebied wonen met trein, auto en luchtverkeer."

Volgens Sijas Akkerman is het probleem dat het niet te doen is om in te schatten hoe groot die overlast is of zal zijn. Daarbij komt dat het lastig te voorspellen is hoe de geluidshinder zich ontwikkelt. "Die overlast is nu gebaseerd op 500.000 vliegbewegingen, want dat is de maximumcapaciteit van Schiphol. Maar Schiphol heeft laten weten te willen uitbreiden, dus die vliegbewegingen kunnen zomaar meer worden", zegt hij. "Het effect daarvan voorspellen of inbeelden, dat kunnen mensen eigenlijk niet." 

Sneller prikkelbaar en bloeddruk neemt toe

Els Gasseling woont al jaren in Uithoorn. Zij zag, maar vooral hoorde, het aantal vliegtuigen toenemen. Doorgaans komt dagelijks elke twee à drie minuten op pakweg 600 meter hoogte een vliegtuig over. Dat vanaf zeven uur ‘ s ochtends tot half elf  ’s avonds en soms nog een paar keer midden in de nacht. Mensen die bij haar op bezoek komen begrijpen niet dat ze er kan wonen. Ze vergelijkt het lawaai met een ronkende stofzuiger naast je oor. Het doet ook iets met je geestelijke en lichamelijke toestand. Je bent sneller prikkelbaar, gestrest en je bloeddruk neemt toe. Lekker thuis ongedwongen naar een muziekje luisteren is er niet bij. 

Lawaai tast de gezondheid aan

Universitair medewerker Winni Hofman is slaapdeskundige. Zij stelt dat het uiteraard van persoon tot persoon verschilt. De een kan beter tegen lawaai dan de ander. Maar vaststaat dat het je gezondheid aantast. Zowel je hart als  je brein kunnen eronder lijden. "Je kunt er misschien geestelijk aan gewend zijn, maar bij hevig geluid neemt de hartslag altijd toe. Wat dat op termijn betekent is moeilijk aan te tonen, maar in de omgeving van een luchthaven is meer sprake van hart- en vaatziekten.”

Schiphol niet aansprakelijk 

Mensen die een nieuw huis kopen in de buurt van de luchthaven kunnen niet meer klagen bij Schiphol. De luchthaven is door de betrokken gemeenten ‘gevrijwaard’ van eventuele kosten die zouden kunnen voortkomen uit klachten. Nieuwe bewoners dienen een 'kettingbeding' te tekenen waarin staat dat zij bekend zijn met de geluidshinder door vliegtuigen. Volgens Sijas Akkerman van de Milieufederatie vragen gemeenten op deze manier om problemen: “Ik vind dat Schiphol niet verder zou moeten groeien, eerder wat zou moeten krimpen. Ik heb liever huizen dan meer vliegtuigen. Het is goed voor de economie als hier makkelijker meer mensen zouden kunnen wonen.”

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.