'Wie fietst daar dan ook 's nachts in haar eentje?' Waarom het schadelijk is om zulke vragen te stellen over slachtoffers van geweld

"Maar wat haar is overkomen, had haar nooit mogen overkomen. Punt." Met die boodschap waarschuwt oud-zedenrechercheur Irene Kersten voor de reflex om vragen te stellen als 'waarom was ze daar?' of om kleding en gedrag van slachtoffers te betrekken.

Erkenning bieden en dichtbij zijn

Kersten traint, adviseert en begeleidt nu mensen en bedrijven bij crisissituaties. Over 'victim blaming' is ze heel duidelijk: "Dat werkt ontwrichtend." Beter is: erkenning bieden en dichtbij zijn. "Zeg: ik ben er voor je. In de eerste periode hebben mensen vooral een 'landingsplek' nodig: gezien en opgevangen worden voordat je aan herstel kunt werken."

Kersten zegt dit na een week waarin drie ernstige zedenmisdrijven en één gewelddadig incident met dodelijke afloop in het nieuws kwamen. Bij elk van die gebeurtenissen was het slachtoffer een meisje of vrouw.

Vals geruststellen

Kersten zegt dat 'waarom'-vragen over bijvoorbeeld het tijdstip, route of kleding van slachtoffers bij nabestaanden erg hard kunnen aankomen. "Laat het oordeel weg en bied nabijheid." Kersten noemt het 'korte-rokjesverhaal' een manier waarop omstanders risico bij het slachtoffer leggen om zichzelf vals gerust te stellen: "Mij overkomt het niet."

Na vier ernstige misdrijven met vrouwelijke slachtoffers die vlak achter elkaar in het nieuws zijn gekomen, is het in de ogen van Kersten goed verklaarbaar dat sommige vrouwen zich minder veilig voelen. Maar de feiten komen niet altijd overeen met het gevoel, blijkt ook in dit geval. Kersten: "Zedenzaken in de openbare ruimte zijn statistisch zeldzamer dan achter de voordeur, maar een reeks incidenten in korte tijd kan het straatbeeld ineens uiterst bedreigend doen lijken."

'Logisch, maar niet nuttig'

Vermijdingsgedrag, zoals bewust een park links laten liggen en een andere route kiezen, is volgens Kersten een normale reactie op een abnormale gebeurtenis, maar daarmee nog niet iets dat helpt. "Het versterkt gevoelens van onveiligheid, omdat sociale controle afneemt en dat werkt averechts. Wat wél helpt is ervaringen delen en erkenning organiseren, ook in de eigen buurt."

En zichtbare nabijheid van de politie, met wijkagenten en extra surveillances, vergroot volgens Kersten ook het draagvlak en veiligheidsgevoel. Gericht cameratoezicht kan tijdelijk helpen, maar, waarschuwt Kersten: "Het land volhangen met camera's voorkomt ook niet elk misdrijf."

Steun zonder oordeel

Daarnaast is steun zonder oordeel cruciaal. Tot slot, zegt Kersten, loont het om aangifte te doen. "Bij incidenten in de publieke ruimte is de kans op veroordeling na aanhouding vaak groter dan bij zaken binnenshuis, omdat er vaker sporen en getuigen zijn."

Op social media wordt volop gesproken over de moord op de 17-jarige Lisa en de andere misdrijven. Er worden veel berichten gedeeld waarin mensen hun zorgen laten blijken. Onder andere het bericht van actrice en activiste Nienke 's Gravemade werd vaak gedeeld op Instagram.