De Autoriteit Consument en Markt, de onafhankelijke waakhond van een eerlijke markt, gaat onderzoek doen naar de hoge prijzen van boodschappen in Nederland. De vraag blijft namelijk of deze prijzen wel eerlijk tot stand zijn gekomen.
Het is al maandenlang hét gesprek aan de gemiddelde keukentafel: de steeds duurder wordende boodschappen. Die zijn in 3 jaar zo'n 33 procent in prijs gestegen.
Waarom nu pas?
De ACM kondigt nu aan een onderzoek te starten naar de hoge boodschappenprijzen in Nederland. Aanleiding zijn signalen dat de prijzen van sommige producten in Nederlandse supermarkten hoger liggen dan in buurlanden. De ACM wil achterhalen hoe dit komt.
Maar waarom nu pas? "We zien die hogere prijzen natuurlijk al een tijdje", geeft voorzitter Martijn Snoep van de ACM toe. "Dat volgen we ook al een tijdje, maar we hebben nog even gewacht met het doen van onderzoek omdat we ook wilden kijken wat er gebeurt met de kosten."
Vergelijken met omringende landen
Het was een tijd van veel inflatie en hogere kostenstijgingen, de toezichthouder wilde dus eerst afwachten hoe die kostenstijgingen zich ontwikkelen in de prijzen in de supermarkt. "En nu komen die twee dingen bij elkaar, daarom is dit een goed moment om dat onderzoek te starten", zegt Snoep.
De ACM gaat de prijzen onderzoeken van levensmiddelen in supermarkten in Nederland én in omringende landen. Daarnaast kijkt de onafhankelijke waakhond ook wat de kosten zijn voor de fabrikanten en de supermarkten zelf. Op die manier willen ze een goede vergelijking maken.
Voeding en drogisterijartikelen
Er wordt onderzoek gedaan naar een bepaald aantal producten. "We maken een soort boodschappenmandje van verschillende producten uit verschillende producten-categorieën." Welke producten daar precies in zitten, wil Snoep nog niet kwijt. "We willen een objectieve selectie maken, maar we kijken niet alleen naar voeding, ook naar drogisterijartikelen die in de supermarkt verkocht worden."
De ACM onderzoekt of supermarkten en fabrikanten de wet overtreden. Zo mag een fabrikant verschillende prijzen rekenen, bijvoorbeeld in Nederland en in België, vertelt Snoep. "Wat niet mag is dat de fabrikant tegen zijn Belgische klant zegt: 'Jij mag die producten niet naar Nederland verschepen' of 'jij mag ze niet verkopen aan een Nederlandse afnemer'. Dat is het verschil."
'Supermarkten moeten vrij zijn'
Supermarkten mogen volgens Snoep zelf prijzen vaststellen. "Dus zij mogen ook de A-merken hoger prijzen dan de huismerken. Maar dat moeten ze allemaal wel zelfstandig vaststellen."
Wat supermarkten niet mogen, is afspraken met elkaar maken over de prijzen. Ook mogen ze niet beloven aan de fabrikant dat zij altijd deze prijs zullen rekenen. "Supermarkten moeten ook geheel vrij zijn en moeten in vrijheid hun prijzen vaststellen."
Bedrijven dwingen
A-merken duurder maken, zodat hun huismerk goedkoper wordt, mogen ze dus ook doen. "Supermarkten concurreren ook met elkaar. Dus als het goed is zorgen de supermarkten allemaal afzonderlijk dat hun A-merken zo laag mogelijk worden verkocht aan de consumenten."
Er zijn door andere organisaties al verschillende onderzoeken gedaan naar de prijsverschillen tussen Nederlandse supermarkten en die in omliggende landen. Maar de ACM heeft meer bevoegdheden. "Wij kunnen aan fabrikanten vragen om inzicht te geven in hun kosten en kunnen die kosten analyseren. We kunnen bedrijven dwingen ons die informatie te geven."
Boetes opleggen
Die kosten zijn niet openbaar. "Een bedrijf is niet verplicht om zijn kosten bekend te maken op een heel gedetailleerd niveau. Maar de bedrijven moeten wel, als de toezichthouder daarom vraagt, hun precieze kosten geven aan ons zodat wij een analyse kunnen maken van de ontwikkeling van die kosten. En als we de prijs weten en de kosten, dan weten we ook wat de winst is."
Als supermarkten en fabrikanten in overtreding zijn, kan de ACM boetes opleggen. "Daarvoor hebben we een scala aan mogelijkheden, maar het is echt nog de vraag of ze de wet overtreden."
'Ze zijn echt wel onder de indruk'
Zo'n boete kan oplopen tot zo'n 10 procent van de omzet. "Dat zijn hele hoge boetes. Onze ervaring is dat bedrijven echt wel onder de indruk zijn van de boetes die wij opleggen of kunnen opleggen."
En dat heeft effect, volgens Snoep. "Ze zullen zich dus dan ook gaan houden aan de wettelijke regels." De ACM verwacht dat ze halverwege volgend jaar de eerste resultaten van het onderzoek bekendmaken.