Verdwijnt de circustraditie?
Het kostte Henk van der Meijden dit jaar meer moeite dan ooit, maar morgen gaat toch het Kerstcircus in Carré weer van start. Het is de bekendste van de vele kerst- en wintercircussen die deze weken in Nederland staan. Afgelopen maand is het Circus in Nederland aangewezen als immaterieel erfgoed. En dat is hard nodig ook, want steeds meer traditie dreigt te verdwijnen uit het circus.
Zo zijn er amper nog goede klassieke clown-nummers te vinden en ook grote groepen acrobaten of springplankacts verdwijnen omdat zoiets teveel geld kost. Ook lopen circussen vooral aan tegen steeds strengere en omvangrijkere regelgeving.
Daarom is er nu een erfgoedplan om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat goede klassieke acts van de oudere generatie doorgegeven worden aan de nieuwe. Ook wordt er gewerkt om bestaande circuscollecties, zoals die van het met sluiten bedreigde Kermis en Circus Museum in Steenwijk, veilig worden gesteld. Verder zal volgend jaar Het jaar van het Circus van start gaan.
In de reportage spreken we met Henk van der Meijden die elk jaar meer moeite lijkt te hebben om top circusacts naar Nederland te halen. Gelukkig is het hem dit jaar weer gelukt, al moeten sommige acts helemaal uit China of Noord-Korea komen.
Verder spreken we met Ineke Strouke van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed, dat het circus in Nederland als eerste ter wereld heeft aangewezen tot immaterieel erfgoed en hoopt dat dit internationale navolging krijgt. En met Arie Oudenes, de voorzitter van Stichting Circuscultuur over wat de grootste problemen zijn en wat er allemaal moet gebeuren om de toekomst van het circus veilig te stellen.
Wat opnieuw een zware aardbeving doet met Groningers: 'Je raakt het vertrouwen kwijt'
De aardbeving van vannacht in Groningen was met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter een van de hevigste in jaren. Dat dat iets met de inwoners doet, weet ook Groningse psycholoog Yvonne Westerhof. "Mensen zijn behoorlijk geschrokken en overstuur."
Bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen zijn tot nu toe 246 schademeldingen binnengekomen. Negen inwoners meldden een acuut onveilige situatie, waarvan na onderzoek één melding gegrond blijkt te zijn.
'Dit is niet nieuw'
"Veel mensen reageren geschokt, maar eerlijk gezegd ben ik vooral boos", begint hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes van de Rijksuniversiteit Groningen.
Steeds weer hoor je experts zeggen dat het nu wel voorbij is. Maar de bodem blijft onvoorspelbaarHoogleraar sociale psychologie Tom Postmes over de aardbevingen Groningen
"Want dit is niet nieuw", gaat hij verder. "We hebben dit al zo vaak gezien. Steeds weer hoor je experts zeggen dat het nu wel voorbij is. Maar de bodem blijft onvoorspelbaar. We weten niet hoe de seismische activiteit zich ontwikkelt en ook niet wanneer de volgende beving komt. Er kan zomaar een nóg zwaardere volgen."
Stress en angst
Een aardbeving richt niet alleen nieuwe fysieke schade aan, maar veroorzaakt ook veel stress en angst onder bewoners, volgens Postmes. "Mensen schrikken enorm, en die angst kan maanden aanhouden."
Begin februari publiceerde Postmes het rapport 'De omvang van de psychosociale gaswinningsproblematiek', gebaseerd op cijfers van het CBS en de GGD Groningen (2016, 2020 en 2022). "We ontdekten dat tussen de 7.100 en 13.000 Groningers een slechtere gezondheid hebben door de aardbevingsproblematiek. Nog eens 4.100 tot 6.800 mensen lopen een verhoogd risico op een angststoornis of depressie. Deze aantallen zijn sinds 2016 alleen maar toegenomen."
Wakker van trillingen
Yvonne Westerhof woont in het bevingsgebied in Ten Boer, niet ver van Zeerijp. Ook zij werd vannacht wakker van een trilling, al had ze niet direct door dat het om een aardbeving ging. "Pas in de ochtend besefte ik wat er was gebeurd."
Eerder moest haar huis gesloopt worden vanwege de schade. Inmiddels woont ze in een nieuw huis dat op een speciale manier is gebouwd en in principe veilig moet zijn. Haar huis staat namelijk op vier schijven, legt ze uit. "Het schudt zo een soort van mee en dat moet dan voorkomen dat het instort."
Vertrouwen kwijt
Maar dat maakt de schok na deze nieuwe aardbeving voor haar niet minder groot. "Door wat je allemaal hebt meegemaakt raak je het vertrouwen ook kwijt, hè? In de overheid, in de politiek, in alles."
Yvonne is psycholoog en had vanochtend direct cliënten aan de lijn. "Die waren behoorlijk geschrokken en overstuur. Ze hadden de nacht wakker gelegen er ervaarden weer opnieuw allemaal stress in hun lijf. Het triggert vaak eerdere nare ervaringen. En behalve deze acute stress hebben deze mensen vaak te maken met al jarenlang chronische stress, waar dit dan bovenop komt."
Stapeleffect
Ze ziet veel mensen uit het gebied in haar spreekkamer, die mentale gevolgen ervaren van de aardbevingen. "Ik zie een stapeleffect. Je ziet ook dat mensen overbelast raken. De aardbevingsproblematiek, de rompslomp van zo'n procedure van versterking, een tijdelijke woning, dat doet gewoon veel met je veilige basis."
Noordelingen lopen niet vaak niet te koop met die problemenPsycholoog en Groningse Yvonne Westerhof over mentale problemen door gaswinning
Veel gedupeerde Groningers melden zich vaak eerst met fysieke klachten, maar dan blijkt vooral de psychische belasting van de bevingen een grote rol te spelen. "Noordelingen lopen niet vaak niet te koop met die problemen."
'Tijd voor coherente aanpak'
Ook Postmes ziet dit en vindt dat er iets moet veranderen. "Het is zo belangrijk dat overheden en instanties eindelijk samen een coherente aanpak ontwikkelen voor de grote en langdurige psychosociale gevolgen van de gaswinning. Ruim 170.000 Groningers hebben meervoudige schade." Toch is hij bang dat ook na deze beving het publieke debat weer zal verlopen als altijd.
"En dan draaien we dezelfde grammofoonplaat weer af. En zeggen mensen van buiten Groningen: 'Hoe erg is dit nou helemaal?', mensen in Groningen zeggen dan: 'Nou, het was echt wel heel vervelend.' Het is tijd dat we uit die groef komen", vindt hij. "De Engelsen zeggen het mooi: 'We need to wisen up'. Laten we nu eindelijk wijzer worden."
'Leven gaat door'
Yvonne is het ermee eens dat de problemen nog lang niet opgelost zijn, maar volgens haar gaat het leven 'wel gewoon door'.
"Je ziet dat mensen ook hun dagelijks leven weer in moeten. Ik denk dat het vanavond ook pas echt tot me doordringt wat deze gebeurtenis met me heeft gedaan." Wat de totale schade van de beving precies is, zal pas later bekend zijn.