Verboden staalslakken nog steeds 'gewoon' te koop voor tuin of oprit: 'Kan lever- en nierschade veroorzaken'

Zeker zeven bedrijven zijn de afgelopen maanden nog doorgegaan met de verkoop van producten met een hoog percentage staalslak, een afvalproduct van de productie van staal. Hiermee lijken de bedrijven het geldende verbod, dat op 21 juli 2025 door staatssecretaris Thierry Aartsen werd ingevoerd, te negeren. Zo kon de onderzoeksredactie van EenVandaag na het verbod de staalslakproducten Duomix en BGSPad nog steeds bestellen of ophalen.

'Illegale handel'

Staalslakken worden onder andere verkocht voor gebruik in de tuin maar kunnen schadelijk voor de gezondheid zijn, waarschuwt toxicoloog Paul Scheepers van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij praat de Tweede Kamer donderdag bij over staalslakken en de gevaren die ze hebben voor de gezondheid. "Het kan orgaanschade opleveren en kankerverwekkend zijn."

"Het is schandelijk", vult gerechtelijk deskundige staalslakken Theo Fransen aan. Volgens hem wordt de wet- en regelgeving overtreden door bedrijven die dit product nog steeds aanbieden. "Die zakken die voor die particulieren te koop zijn, dat moet gewoon eigenlijk als illegale handel gezien worden. Want het mag gewoon niet los gestort worden."

Aantrekkelijk voor consument

Uit het onderzoek van EenVandaag blijkt dat voor de ingang van het verbod er meer dan twintig bedrijven waren die deze producten aanboden. Ze omschreven de producten Duomix, BGSPad en Graustabiel - die ook nog eens goedkoop zijn - als 'nuttige ondergrond' voor de tuin, grindpad of parkeerplaats.

Dit alles maakten de staalslakproducten aantrekkelijk voor de consument. En waarschijnlijk zijn deze mede hierdoor al vele jaren gebruikt in tuinen, op parkeerplaatsen en speelpleinen. Graustabiel is het enige product dat door de leverancier en de verkopende bedrijven helemaal niet meer verkocht wordt sinds het verbod van de minister.

Misleidende informatie

Op basis van de productnamen is niet te zien dat Duomix en BGSPad voor meer dan de helft of bijna volledig bestaan uit staalslak. Slechts op enkele websites staat dit nadrukkelijk vermeld. Bij de meeste bedrijven is deze informatie beperkt of volledig afwezig. "De informatie moet duidelijker worden, want het is misleidend voor de consument", zegt Fransen.

Als het al in tuinen gebruikt is, dan weten consumenten het waarschijnlijk niet eens, gaat hij verder. Wel zijn er signalen waar mensen op kunnen letten: "Je komt erachter dat je kat met verbrande pootjes loopt of dat je zelf last hebt van hoesten of een bloedneus. Ik wil niet zeggen dat iedere bloedneus daar vandaan komt, maar in combinatie met een nieuw huis waar grijze steentjes liggen of grijs zand ligt, zou dat kunnen."

'Had signaal moeten zijn'

Inmiddels is een aanzienlijk deel van de specifieke internetadressen die staalslakproducten verkochten offline of staat er op de website uitgelegd dat het product op dit moment niet kan worden geleverd. Het gaat veelal om bedrijven die stenen, zand en grint verkopen voor bestrating. Maar ook Bol.com verkocht in het verleden een 'big bag' met BGSPad. Nu staat er dat het 'niet leverbaar' is.

"Het verrast me dat het gewoon aan particulieren verkocht wordt", zegt Scheepers. "Je zou eigenlijk denken, als het verboden is om het op openbare speelplaatsen en schoolpleinen toe te passen, dat het dan ook meteen een signaal zou zijn aan de verkoper om het niet aan particulieren te verkopen."

Kanker, lever- en nierschade

De toxicoloog wijst op de gevaren in en om het huis. Zo is het volgens Scheepers risicovol voor kinderen als die in dit soort grind gaan wroeten of steentjes in hun mond steken. Ook het ermee naar binnen lopen levert mogelijke gezondheidsklachten op. "Daar is het lekker warm en droogt het op, het wordt dan onderdeel van het huisstof. De metalen worden niet afgebroken, zoals dat in het milieu wel gebeurt." Wanneer dit gebeurt, gaan de staalslakken circuleren in huis.

De gevolgen hiervan kunnen op lange termijn ernstig zijn, zegt hij. "Sommige zware metalen die erin zitten, kunnen orgaanschade zoals lever- en nierschade veroorzaken. Tijdens de zwangerschap zijn deze stoffen giftig voor het ongeboren kind en een aantal zijn zelfs kankerverwekkend." Hoe meer en hoe langer iemand deze stoffen binnenkrijgt, hoe hoger de gezondheidsrisico's.

Onderzoek naar gezondheidsrisico's

Staatssecretaris Thierry Aartsen heeft een jaar uitgetrokken om verder onderzoek te doen naar gezondheidsrisico's rondom het gebruik van staalslakken. Maar als het aan gerechtelijk deskundige Fransen ligt, moeten de staalslakken van de lijst met goedgekeurde bouwstoffen af. Hij wil dat ze weer als afvalstof worden aangemerkt. "Als je het aan mij zou vragen, zeg ik direct, 'ja'."

Scheepers sluit zich hier bij aan. "Dat het een bouwstof is, is een vorm van faciliteren, een vorm van hergebruik waar ik niet achter sta. Dat heeft ook met wetgeving te maken, want voor bouwstoffen gelden andere regels dan voor afvalstoffen."

'De vervuiler betaalt'

Ook vindt Scheepers dat de kosten van dit afval berekend moeten worden aan de producent. Dit is Tata Steel als het gaat om Nederlandse staalslakken. "Het adagium (het gezegde, red.) is 'de vervuiler betaalt'. Dus ik denk dat op de plek waar het geproduceerd wordt nu de kosten moeten worden doorberekend aan de afnemer van het product."

"In dit geval is dat staal. Ik snap dat het een lastige kwestie is, dat de staalprijs daardoor omhoog gaat en dat de concurrentiepositie van het staalbedrijf daardoor onder druk komt. Maar dat is wel het eerlijke verhaal."

Reactie bedrijven

De onderzoeksredactie van EenVandaag heeft de bedrijven waar ze de staalslakken heeft gekocht en de producenten van Duomix, BGSPad en Pelt&Hooijkaas, om een reactie gevraagd. Twee bedrijven hebben laten weten met de verkoop van de staalslakkenproducten te zijn gestopt en de verkooppagina is inmiddels offline.

Pelt&Hooijkaas zegt in haar antwoord dat 'de levering van staalslakken door Pelt & Hooykaas na het uitvaardigen van het tijdelijk verbod door de minister met onmiddellijke ingang is stopgezet'. "Klanten van Pelt & Hooykaas zijn bij het ingaan van de nieuwe regeling door ons geïnformeerd dat er geen leveringen meer plaatsvinden." Ook zegt het bedrijf geen voorraad meer aan te houden. Daarnaast is Pelt&Hooijkaas naar eigen zeggen niet de enige producent.