Als het voor mensen zonder geldige verblijfsdocumenten strafbaar wordt om in Nederland te zijn, dan stelt dat de politie voor een onmogelijke, onwenselijke en onwettelijke taak. Dat zegt de Nederlandse Politiebond.
De Eerste Kamer kan de nieuwe asielwetten na de zomer nog afwijzen, maar de Tweede Kamer ging gisteren akkoord. Als die wetten er inderdaad komen, leidt dat tot onmogelijke opgaven voor gemeenten en de politie, zeggen die partijen.
'Voor de bühne'
Mensen die gevlucht zijn, maar in Nederland geen verblijfstatus krijgen, zijn om die reden 'onrechtmatig' in Nederland. Hun verblijf wordt ook wel 'illegaal' genoemd. Maar teruggaan naar het land van herkomst is niet altijd mogelijk. Toch wordt het - als het aan een meerderheid van de Tweede Kamer ligt - voor hen illegaal om in Nederland te verblijven.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) noemt de asielwetten 'een slecht toneelstuk', 'voor de bühne' en stelt dat 'Nederland hier niets mee opschiet'. Het zijn uitspraken van burgemeester Mark Boumans van Doetinchem. Hij is ook portefeuillehouder asiel van de VNG. "Ambtenaren, agenten en huisartsen krijgen allemaal gewetensbezwaar", voorspelt hij.
'Dit gaat mij te ver'
De Nederlandse Politiebond (NPB) bevestigt dat. Voorzitter Nine Kooiman: "Als je op basis van huidskleur mensen moet gaan oppakken, dan zeggen politiemensen: 'Dit gaat mij te ver. Dan moet ik afstappen van een grondwettelijk beginsel.' Want hoe kan je zien of iemand illegaal is? Op basis van huidskleur? Dat kan niet, want dan ga je in tegen de Grondwet."
Kooiman doelt op artikel 1 van de Grondwet, dat discriminatie verbiedt en stelt dat 'iedereen die zich in Nederland bevindt, in gelijke gevallen gelijk behandeld moet worden'. Omdat je niet aan iemand kunt zien of hij of zij geldige verblijfspapieren heeft, zal een agent over (moeten) gaan tot selectie op huidskleur of etniciteit. Dat mag niet omdat het ongelijkheid tussen mensen veroorzaakt.
'Onnodig politiecapaciteit rondpompen'
Daarnaast legt Kooiman uit dat het extra inzet van politie vraagt om mensen zonder geldige verblijfsstatus aan te houden. Inzet die niet beschikbaar is en ook niet altijd zin heeft. "Het feit is nu eenmaal dat mensen die geen verblijfstatus hebben gekregen niet allemaal terugkeren naar het land van herkomst."
Dat komt vaak doordat ze niet de juiste papieren hebben of het land van herkomst om andere redenen niet meewerkt, legt ze uit. "Op het moment dat iemand een strafbaar feit pleegt of overlast veroorzaakt, houden wij diegene aan. Maar als het verblijf zelf strafbaar wordt, ga je helemaal onnodig politiecapaciteit rondpompen."
Hulpverlenende taak
Volgens Kooiman raakt een op het laatste moment toegevoegd artikel ook aan het politiewerk. Dat gaat erover dat mensen die hulp verlenen aan mensen zonder verblijfstatus ook strafbaar zouden zijn. Er is veel onduidelijkheid over wat onder 'hulp' wordt verstaan, maar voor Kooiman raakt het aan de hulpverlenende taak die de politie heeft.
"In de Politiewet staat dat ook agenten hulp verlenen bij een ongeluk, overval of bedreiging. Dan helpen wij en gaan we niet eerst om papieren vragen. Van politiemensen wordt nu gevraagd de wet te overtreden."
Minimale hulp
Ook Boumans is zeer kritisch op deze strafbaarstelling: "Wat wij in de praktijk zien, is dat er vluchtelingen zijn die niet terug kunnen naar het land van herkomst. Dat is al jaren zo, daar heeft mevrouw Faber (voormalig asielminister, red.) geprobeerd iets aan te doen en dat is niet gelukt."
"Dus die mensen zijn er en die kun je laten zwerven, die kun je laten overlijden op straat. Maar dat is wat we uit medemenselijkheid niet doen. Er zijn dus gemeenten in Nederland die opvang en verzorging regelen en dat is echt geen luxe, dat is het minimale wat je kunt doen en dat is straks strafbaar."
'Eindelijk resultaat'
Waarnemend demissionair asielminister David van Weel heeft laten weten dat aan de Raad van State is gevraagd om te adviseren over de vraag hoe ver de strafbaarheid strekt voor het geven van hulp aan iemand die illegaal in Nederland is.
Over de vraag voor welk probleem de asielwetten een oplossing zijn, zegt Van Weel (VVD): "Er zijn nu twee goede wetten aangenomen waarin de kiezer eindelijk resultaat ziet op asiel."
'Wet die niet gaat werken'
Daarnaast vertelt hij dat de prioriteit zal liggen bij de aanpak van overlastgevende en criminele asielzoekers 'waar mensen echt last van hebben'. Maar voor het handhaven bij crimineel gedrag is het strafbaar stellen van ongedocumenteerd verblijf geen voorwaarde.
Boumans, die ook VVD'er is, ziet het anders, hij verwacht dat de Raad van State negatief zal adviseren en acht de kans groot dat de Eerste Kamer tegen stemt. "Als je de zogenaamde kiezer tegemoet wil komen, die wat strenger wil zijn op asiel en migratie, die komt ook van een koude kermis thuis. Die zit met een wet die niet gaat werken."