'Twee jaar voorbereiding op terugkeer in maatschappij is te kort'
Zware criminelen die jaren in de cel zitten, mogen nu na tweederde van hun straf al gaan werken aan hun terugkeer in de maatschappij. Daarvoor mogen ze ook de gevangenis uit. Minister Dekker wil daar een eind aan maken.
Het beleidsvoornemen van minister Dekker leidt tot discussie. Want het gevolg is dat gestrafte criminelen daardoor minder tijd krijgen om te wennen aan het leven buiten de gevangenis. In het voorstel van Dekker wordt die tijd beperkt tot twee jaar. Feit is dat het overgrote deel van de gevangenispopulatie een straf uitzit die zodanig kort is dat er sowieso twee jaar of minder beschikbaar is voor hun terugkeer in de maatschappij.
Grotere kans om in de fout te gaan
Maar: voor de kleine groep langgestraften heeft het voorstel van Dekker wel gevolgen. Tot ongenoegen van onder andere voorzitter van de vereniging van strafrechtadvocaten Jeroen Soeteman. Die zei erover in Trouw: "Uit alle onderzoeken blijkt dat hoe korter veroordeelden worden begeleid, hoe groter de kans is dat ze weer de fout ingaan." Is dat inderdaad juist?
"Ik begrijp niet waarom de minister dit voorstel doet. Ik denk dat het zal betekenen dat de criminaliteit zal stijgen", aldus Soeteman. Hij wordt daarin bijgevallen door Jaap Brandligt, directeur van Bonjo. Dat is een organisatie die de belangen behartigt van gevangenen.
Wereld is sneller geworden
Volgens Brandligt begrijpen veel mensen niet goed wat het betekent om in de gevangenis te zitten. Brandligt over het belang van langdurige reclassering: "Je hebt tijd nodig om weer op gang te komen. Je bent je baan kwijt. Je hebt tijd nodig om weer aan die wereld buiten te wennen die veel sneller geworden is. Je hebt van alles nodig. En dat gaat je niet in twee jaar lukken."
Klopt daarmee de stelling dat hoe korter je begeleid wordt, hoe groter de kans is dat je weer de fout in gaat? Peter van der Laan, bijzonder hoogleraar Reclassering aan de Vrije Universiteit, is het daar niet mee eens. Hij zegt: "Ik ken geen onderzoek dat zegt dat de duur van de begeleiding na detentie een bijdrage levert in positieve of in negatieve zin aan het succes en uit de problemen blijven. Duidelijke onderbouwing, bewijs zogezegd, dat is er bij mijn weten niet."
Dat maakt Van der Laan ook kritisch over de uitspraak van minister Dekker, die zegt dat twee jaar voldoende is. "De stelling dat het ook wel met twee jaar kan, na een lange vrijheidsstraf, die vind ik eerlijk gezegd wat minder sympathiek. Want daarmee wordt het een beetje afgedaan met: er is niet zoveel nodig en dan komt het wel op zijn pootjes terecht."
Dat de uitspraak van advocaat Soeteman klopt is goed voorstelbaar. Maar onderzoek dat de uitspraak ondersteunt, lijkt er niet te zijn. Dus de vraag of zijn uitspraak feit of fictie betreft, is voorlopig onbeslist.
Advocaat wil nieuw DNA-onderzoek in moordzaak levenslang gestrafte Olaf Hamers: 'Kan keerpunt zijn'
De Hoge Raad moet nieuw DNA-onderzoek laten doen naar een mysterieus bloedspoor en gevonden kogelhulzen in de zaak van de tot levenslang veroordeelde Olaf Hamers. Zo wil zijn advocaat Geert Jan Knoops de geruchtmakende moordzaak laten heropenen.
Directe aanleiding voor het verzoek van Knoops zijn onthullingen in de podcast Olaf zit vast van Argos. Meerdere rechercheurs die in 2003 de veelbesproken moordzaak tegen Olaf Hamers onderzochten, twijfelden ernstig aan zijn schuld. Dat onthult de toenmalige teamleider van de politie in de podcast.
Dubbele moord in 2003
Hamers belandde in 2005 levenslang achter de tralies voor de dubbele moord op het echtpaar Jo en Ine Zwakhalen uit Sittard. En een poging tot doodslag op hun kleindochter. De slachtoffers werden van dichtbij door het hoofd geschoten. De 9-jarige kleindochter Audrey overleefde de aanslag.
In de zaak is geen enkel technisch of forensisch bewijs, zoals bloedsporen, DNA, schotresten of vingerafdrukken tegen Hamers gevonden. De verklaringen waarop Hamers tot levenslang is veroordeeld, kunnen bovendien niet waarheidsgetrouw zijn, concludeerden rechtspsychologen en wetenschappers bijna 10 jaar geleden al bij EenVandaag.
Dubieuze getuigenverklaringen
Twee getuigen hebben verklaard dat Hamers ten tijde van de moorden een vuurwapen in bezit had. In hoger beroep legde ook kleindochter Audrey een verklaring af. Zij liep door de schietpartij ernstig hersenletsel op en had aanvankelijk geen herinneringen aan de schietpartij. Maar na 1,5 jaar zei zij zich toch details te herinneren en wees ze Hamers als dader aan.
Met name die verklaring wordt al jaren openlijk in twijfel getrokken. Drie neurologische experts die haar cognitieve toestand onderzochten, achten het onwaarschijnlijk dat de verklaring van de kleindochter over de schietpartij is gebaseerd op authentieke herinneringen. Zo vertelde zij de politie dat op de aankoopfactuur van de auto die Hamers had gekocht bij het echtpaar uit Sittard 'Olaf H.' stond. In werkelijkheid stond 'Hamers O.P.M.H.' op de bon.
'Hamers had nooit veroordeeld mogen worden'
Rechtspsychologen die de zaak onderzochten, vinden dat Hamers op basis van het beschikbare bewijsmateriaal nooit veroordeeld had mogen worden. "Het verhaal rammelt aan alle kanten", zegt emeritus hoogleraar Peter van Koppen in de podcast.
Van Koppen deed met zijn onderzoeksgroep 'Gerede twijfel' samen met rechtenstudenten jarenlang onderzoek naar de in zijn ogen onterechte veroordeling van Hamers. "Dat heeft de politie niet gezien, dat heeft het OM niet gezien, dat heeft de advocaat onvoldoende kunnen corrigeren en in die tunnel is de rechtbank en later het hof meegegaan."
'Weinig direct bewijs'
In de podcast noemt nu ook de oud-politiechef het bewijs in de geruchtmakende zaak tegen Hamers dun. "Er was weinig direct bewijs, zoals het pistool met een vingerafdruk erop. Gevoelsmatig heb je toch altijd veel meer behoefte aan hard bewijs. Er was eigenlijk helemaal niets van die dingen. En als ze er waren, waren ze verklaarbaar." In de zaak besluit de officier van justitie uiteindelijk toch om Hamers te vervolgen. "En dan kun je als rechercheur zeggen wat je denkt, en dat is ook heus wel gebeurd, maar dan gaat justitie toch het pad op van de vervolging."
Het is de eerste keer dat een (voormalig) politieman zich publiekelijk uitspreekt over de zaak. Al meer dan 20 jaar bestaan er discussies over de schuldvraag van Hamers. Zelf heeft hij altijd gezegd onschuldig te zijn. Op zijn eigen verzoek melden we zijn volledige naam: Hamers heeft naar eigen zeggen niets te verbergen.
Schijn tegen
Toch had de 32-jarige vrachtwagenchauffeur in 2003 de schijn tegen. Hij kwam die middag een tweedehands auto kopen bij autohandelaar Jo Zwakhalen. Kort nadat de koop voltrokken was, werden de autohandelaar en zijn vrouw Ine doodgeschoten en werd hun kleindochter Audrey in haar hoofd geraakt.
Hamers zat naar eigen zeggen net op de wc toen het gebeurde. Na de schoten ging hij er in alle haast vandoor, zonder omstanders te waarschuwen of de politie te bellen. Maar volgens deskundigen paste zijn gedrag net zo goed bij de handelwijze van een onschuldige toeschouwer. Zo had hij vlak voor de liquidatie een tweedehands auto van Zwakhalen gekocht en die op eigen naam laten zetten op het postkantoor. Ook op de aankoopfactuur stond zijn naam en in het kantoortje van Jo Zwakhalen lagen zijn sigaretten nog op het bureau.
'Vreemd om je naam achter te laten'
Het zijn details die voor journalist Sanne Boer, maker van de podcast Olaf zit vast, er juist op kunnen wijzen dat Hamers niet de dader is: "Als je de dader bent, zou het wel super stom zijn om je naam op het postkantoor en de aankoopbon achter te laten", zegt Boer, die in totaal 90 uur sprak met Hamers. "En dat je dan daarna drie mensen neerknalt en wegvlucht, is niet alleen vreemd, het zou ook heel erg dom zijn."
Hamers keerde bovendien uit eigen beweging terug uit het buitenland en meldde zich 3 dagen na de moorden bij de politie. "Daar vertelde hij direct dat niet hij maar iemand anders de schoten had gelost, een verhaal waarvan hij sindsdien niet is afgeweken", zegt Boer. Bovendien heeft Hamers altijd vrijwillig zijn DNA afgestaan.
'Bloedspoor zeer onduidelijk'
Advocaat Geert Jan Knoops gaat nu, mede door de uitlatingen van de oud-politiechef in de podcast, een verzoek indienen voor nader DNA-onderzoek bij de Hoge Raad. Hij wil dat het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) opnieuw onderzoek doet naar een bloedspoor dat op de houten deur van de achterpoort bij de familie Zwakhalen is aangetroffen. "Dat bloedspoor is altijd een zeer onduidelijk gegeven gebleven", zegt Knoops.
Pogingen om een DNA-profiel in dat bloed te ontdekken, liepen in 2005 op niets uit. Maar de DNA-technieken zijn afgelopen jaren enorm verbeterd. "Wij hebben recent aan het NFI gevraagd of het zinvol is om dit bloedspoor alsnog te laten onderzoeken", vertelt Knoops. "Het NFI heeft ons laten weten dat het met de nieuwste DNA-technieken wél een DNA-profiel kan opleveren."
DNA-onderzoek mogelijk ontlastend
Hamers heeft altijd verklaard na de schietpartij door de voordeur te zijn gevlucht. Wanneer in het bloedspoor op de achterdeur DNA van de slachtoffers wordt gevonden, is dat mogelijk ontlastend voor hem. En als dit DNA-profiel matcht met gevonden sigarettenpeuken op de plaats delict, wijst dat naar een andere dader.
"Als het DNA-onderzoek Olaf Hamers uitsluit, dan kan dat zeker een belangrijke nieuwe aanwijzing zijn voor zijn potentiële onschuld", zegt Knoops. "Het kan een keerpunt zijn in deze zaak, als dat zou wijzen in de richting van een andere dader. En dat kan aanleiding zijn voor een herzieningsverzoek bij de Hoge Raad." Bij een herziening kijkt de hoogste rechter of de dader terecht is veroordeeld. In 2016 werd een herzieningsverzoek van Hamers nog afgewezen door de Hoge Raad.