Steeds meer expats in Nederland, maar hebben we ze echt allemaal nodig? 'Welvaart voor onze kinderen'

De medewerkers van chipfabrikant Smart Photonics op de Eindhovense High Tech Campus zijn allemaal goed geschoold, toch worstelt een aantal van hen nog steeds met hoe je een simpel gesprek in het Nederlands voert. Het internationale personeel krijgt daarom onder werktijd Nederlands les. Want wie de taal spreekt, blijft langer en integreert beter, binnen én buiten het bedrijf.

'Tim heeft koffie'

En dus breken de internationals op een maandagmiddag het hoofd over hoe je in het Nederlands zegt dat een collega koffie heeft meegenomen: "Tim heeft koffie", schrijft de docent op het whiteboard. Hij hint op het gebruik van de voltooid tegenwoordige tijd, het 'perfectum' in het Engels.

In de kleine vergaderruimte valt een stilte. Totdat een Braziliaanse medewerker uiteindelijk 'meegenomen' roept. "Heel goed", reageert de docent. "Tim heeft koffie meegenomen."

Asperges

Tijdens een leesoefening stuiten de studenten op het woord 'asperges'. De docent legt uit dat het een Frans leenwoord is. "In het Nederlands zeggen we dus niet 'gggg', maar zachter." Er wordt gelachen, maar iedereen schrijft het op.

Om de Nederlandse taal nog ingewikkelder te maken pikt hij nog een zinnetje uit de leesoefening. "Hier: in Aziatische landen krijg je geen aardappelen met jus", aldus de docent. "Dit moet je gewoon weten, daar is geen regel voor." De studenten knikken en maken driftig aantekeningen. "Als je het goed uit zou spreken, krijg je 'jeuhhs'."

Onmogelijk met Nederlanders

Voor bedrijven als Smart Photonics is het belangrijk dat het buitenlands personeel mee kan komen in de maatschappij, want zonder hun buitenlandse kennis zeggen zij simpelweg kansloos te zijn. "De helft van het personeel komt uit het buitenland", vertelt hoofd human resources Yvonne Stas.

Het zijn mensen die gespecialiseerd zijn in het maken van chips met fotonen, lichtdeeltjes, in plaats van elektronen. "Wij zijn absoluut niet in staat onze vacatures in te vullen met alleen maar Nederlandse mensen. Dat is gewoon onmogelijk", zegt Stas.

Expatregeling

Om aantrekkelijk te blijven voor buitenlandse kenniswerkers, kent Nederland al jaren een gunstige fiscale regeling voor expats. Wie over 'specifieke deskundigheid' beschikt, krijgt 5 jaar lang 30 procent belastingkorting op het salaris. Die regeling is al jaren bijzonder populair en kost de schatkist inmiddels meer dan een miljard euro.

Vorig jaar werden meer aanvragen voor de expatregeling goedgekeurd, dan er mensen asiel aanvroegen: 34.525 tegenover 32.180. In 10 jaar tijd groeide het aantal hoogopgeleide buitenlandse werknemers van 150.000 tot 360.000. Hoeveel van hen gebruikmaken van de expatregeling, kan het ministerie van financiën niet zeggen. Schattingen lopen uiteen van 100.000 tot 200.000 mensen.

Oneerlijk

Voormalig NSC-leider Pieter Omtzigt was een van de meest felle tegenstanders van de regeling. Hij wist de Tweede Kamer ervan te overtuigen de expatregeling grotendeels af te schaffen. Maar onder druk, van onder onder andere het techbedrijf ASML, werd dat besluit teruggedraaid tijdens de laatste formatie. De korting wordt nu van 30 procent teruggebracht tot 27 procent.

Kern van de kritiek van Omtzigt, die ook gedeeld wordt door partijen als GroenLinks-PvdA en de SP, is dat de regeling oneerlijk is. Nederlandse werknemers krijgen voor hetzelfde werk minder geld. Zo geeft het werkgevers dus extra concurrentievoordeel. En daarbovenop geeft het expats, met door de bank genomen toch al een hoog salaris, een extra voordeel op de krappe woningmarkt.

Wat levert het op?

Toch is het beeld dat expats vooral profiteren, te kort door de bocht, stelt econoom Albert Rutten van SEO Economisch Onderzoek. Voor het vorige kabinet evalueerden zij de regeling. Conclusie: versoberen is politiek aantrekkelijk, maar economisch weinig zinnig.

Naast Nederland kennen elf Europese landen namelijk een fiscale regeling voor expats. Acht landen, België, Cyprus, Frankrijk, Ierland, Italië, Luxemburg, Oostenrijk en Zweden, hanteren een vergelijkbare regeling als Nederland. De overige landen, Denemarken, Finland en Spanje, hanteren een vast belastingtarief voor een vastgesteld aantal jaren.

Minder aantrekkelijk

Wie zoals Omtzigt wil snijden in het voordeel, moet volgens Rutten ook durven zeggen dat Nederland dan minder aantrekkelijk wordt voor de mensen die we zelf niet kunnen opleiden. Zonder expatregeling zou het aantal kennismigranten met 40 procent afnemen, becijferde SEO.

De harde cijfers zeggen volgens Rutten genoeg. De expatregeling levert Nederland netto 130 miljoen euro per jaar op. "Dat is dus ongeveer een frietje met een kroket per Nederlander." Niet heel veel, maar, zegt hij erbij: "Daar zitten de indirecte effecten niet in meegenomen." Denk aan bestedingen die ze hier doen, de kennisoverdracht en de aanvullende werkgelegenheid die het oplevert.

'Het was een mooie bonus'

Voor een medewerker van het Smart Photonics was het een 'no-brainer' om in Nederland te komen werken. Niet vanwege het land en ook niet vanwege de expatregeling, maar vanwege de kennis op het gebied van fotonica in de Brainport Regio Eindhoven. "Om eerlijk te zijn, de expatregeling is nooit een overweging geweest. Het was een mooie bonus."

Nederlands leert hij zodat hij beter integreert. "Ik wil met lokale mensen kunnen spreken, ik wil hier kunnen socializen. Als je ergens woont moet je de lokale taal leren, ik wil hier ook nog een hele tijd blijven."

Geen expats, maar internationals

Dat is precies waarom de Eindhovense wethouder Economie Stijn Steenbakkers, verantwoordelijk voor economie en de Brainport-regio, liever niet praat over expats maar over 'internationals'.

"De afgelopen jaren zien we een ontwikkeling waarin mensen eerst op expatcontracten kwamen, kortdurend voor 2, 3, 4 jaar. Maar nu zie je dat mensen veel langer blijven. En dus moeten ze ook zo snel mogelijk integreren."

'Kiezen te weinig voor techniek'

Dat Nederland deze kenniswerkers nodig heeft, daar is volgens Steenbakkers geen twijfel over. "Wat hier gebeurt is niet alleen belangrijk voor de economie van Eindhoven, of de Brainport-regio, maar voor Nederland en Europa."

"Dit is waar de welvaart wordt gemaakt voor onze kinderen en kleinkinderen", gaat de wethouder verder. "En dat groeit zo hard, dat we dat niet alleen kunnen opvangen met de mensen die wij daarvoor opleiden. Omdat we in Nederland nog te weinig voor techniek kiezen."

Thuis in Nederland

"Goed gedaan!" zegt de docent na 2 uur Nederlandse les. "I'll send the homework in the whatsapp-group." Een van de Braziliaanse studenten, een natuurkundige, vraagt nog om websites waarop hij Nederland kan oefenen. Hij woont inmiddels in een koophuis, fietst door de omgeving Eindhoven en wil zich echt verdiepen in de cultuur.

Hij wil maar zeggen: hij draagt zijn steentje bij aan de Nederlandse samenleving, in een sector waar Nederland vooralsnog te weinig mensen voor opleidt. "Dat is iets waar de overheid over moet beslissen. En de overheid doet dat op basis van wat mensen belangrijk vinden."