Steeds meer expats in Nederland, ook in Amsterdam: hoe kunnen zij verbinding vinden met de rest? 'Ontmoetingen moet je faciliteren'

Inmiddels wonen en werken er meer dan 1,1 miljoen buitenlanders in Nederland en die groep neemt jaarlijks met zo'n 6 procent toe. Van de mensen die de afgelopen 10 jaar naar ons land zijn gekomen was ongeveer een kwart arbeidsmigrant. Maar dat zijn niet automatisch allemaal expats.

Minder belasting betalen

Strikt genomen is iemand pas een expat als diegene gebruik maakt van de zogenaamde expatregeling. Daarmee hoeven buitenlandse werknemers met specifieke deskundigheid 5 jaar lang over 30 procent van hun inkomen geen belasting te betalen.

Niet iedere buitenlander die hier werkt valt daaronder en dat maakt het lastig om precies te zeggen wie een expat is. Maar in het dagelijks taalgebruik wordt de term vaak gebruikt voor buitenlandse werknemers, meestal hoogopgeleid en rijk, die tijdelijk in Nederland wonen.

Meer expats dan asielzoekers

De expatregeling is in ieder geval al jaren bijzonder populair. Vorig jaar kregen zelfs meer buitenlandse werknemers toegang tot dit belastingvoordeel dan er mensen asiel aanvroegen: 34.525 tegenover 32.180. Omdat expats ook weleens van werkgever wisselen ligt het totaal aantal nieuwe expats in Nederland wel wat lager.

Maar de trend is duidelijk: in Nederland wonen steeds meer van dit soort kenniswerkers. Amsterdam lijkt ook op dit gebied de hoofdstad van het land: inmiddels wonen en werken daar inmiddels zo'n 100.000 internationale hoogopgeleide werknemers, met een bovenmodaal salaris. 10 jaar geleden waren dat er nog iets meer dan 26.000.

Weerstand bij inwoners

Die snelle groei zorgt ook voor ongemak in Amsterdam. Uit een eerder panelonderzoek van AT5 en NH Nieuws blijkt dat veel Amsterdammers en andere Noord-Hollanders hier moeite mee hebben. Expats zouden de huizenmarkt verzieken, profiteren van belastingvoordelen, geen Nederlands leren en niets bijdragen aan het sociale leven.

Dat sentiment is ook terug te horen als EenVandaag met inwoners van de hoofdstad spreekt over dit onderwerp. "Ik vind dat Amsterdam hard achteruit gehold is in de laatste 25 jaar", vertelt een oudere man op een van de grachten.

'Ze moeten Nederlands praten'

Het stoort hem vooral dat expats volgens hem met de rug naar de Nederlandse samenleving leven en bovendien vaak ook niet de taal spreken. "Ze moeten allemaal eens Nederlands gaan praten", vindt hij. "Gewoon, zodat ze Amsterdam een beetje echt leren kennen. Want de meeste buitenlanders kennen Amsterdam niet eens echt."

Een andere inwoner: "Je krijgt een soort heimwee naar vroeger. Na corona is het vooral hard gegaan." Maar zijn eigen gevoel nuanceert de Amsterdammer ook direct. Dat een stad verandert, is van alle tijden, weet hij ook. "Dat mopperen en dat klagen, dat hoort ook wel een beetje bij het cultuurtje van de stad."

Favoriete smartlap

Dat het belangrijk is om de taal te leren, daar weet Koen Gijzel alles van. Als taaldocent geeft hij al 15 jaar les aan buitenlanders die naar Nederland komen om hier te werken. En al die tijd is zijn opdracht aan de expats hetzelfde gebleven: wandel een willekeurige kroeg binnen en vraag een smartlap aan, in het Nederlands.

Een betere manier om Nederlands te leren is er volgens hem niet. En dus maakt zijn klas zich klaar voor hun gesprekje. "Goedemiddag, wij leren Nederlands. Mogen wij u iets vragen", oefent expat Arin met een herkenbaar Engels accent nog even. "Goed zo", zegt Gijzel.

'Iedereen spreekt Engels'

Dan is het tijd om de kennis in de praktijk te brengen. De taalstudenten vragen aan mensen op straat wat hun favoriete Amsterdamse woord is en welke smartlap ze het leukst vinden. Een van de studenten heeft uiteindelijk raak. "Eenzame kerst van André Hazes", vertelt hij trots.

Al lukt het niet iedereen om een gesprekje in het Nederlands aan te knopen. En dat gebeurt de laatste jaren steeds meer, weet Gijzel. "Steeds vaker keren studenten onverrichter zake terug, want iedereen spreekt Engels", zegt de taaldocent lachend. "De stad is in 15 jaar veel internationaler geworden", merkt ook hij.

Probleem of symptoom?

Maar is de veranderende stad volledig toe te schrijven aan de groei van het aantal expats? Journalist Marcel van Engelen vindt van niet: volgens hem zijn expats niet het probleem, maar eerder een symptoom van de vluchtigheid die een stad als Amsterdam is gaan kenmerken.

Van Engelen schreef een veelgeprezen boek over de geschiedenis van Amsterdam sinds de jaren 80. In de afgelopen 45 jaar groeide de hoofdstad uit van een arm en verpauperde stad tot de succesvolle rijke stad die het nu is. En dat laatste heeft volgens de journalist geleid tot gevolgen die niet vermoed waren.

'Stad als hotel zien'

"De helft van de mensen die nu in de stad woont, woonde er 10 jaar geleden niet. Dat is een enorme dynamiek", legt hij uit. "Daarvan kun je zeggen: 'Dat hoort bij de stad, zeker bij een internationaal georiënteerde stad.' Maar dat vluchtige aandeel van de inwoners groeit."

Over dat laatste maakt de journalist zich vooral zorgen: een stad die gaat lijken op een hotel. "Dus het feit dat mensen hier maar enkele jaren wonen en zich daarnaar gaan gedragen." Amsterdam, maar ook andere steden met veel expats, moeten daar volgens hem meer oog voor hebben en zich richten op mensen die permanent in de stad willen wonen. "Omdat we deze groepen juist nodig hebben."

Cursus voor expats

Uiteindelijk is verbinding de oplossing voor het onbehagen over expats, denkt PvdA-fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeenteraad Lian Heinhuis. De politica ziet dat mensen in de stad namelijk steeds vaker langs elkaar heen leven.

"Ik vind dat zonde en vervelend, voor de mensen die al langer in de stad wonen én voor de nieuwkomers", vertelt ze. Daarom kwam ze met een plan om expats een speciale cursus aan te bieden. "Om te zorgen dat mensen elkaar meer tegenkomen en nieuwkomers makkelijker hun plek in de samenleving vinden."

'Nieuwkomers horen erbij'

Haar voorstel werd deze zomer aangenomen. Als het aan Heinhuis ligt, faciliteert de gemeente de cursussen, maar worden die betaald door de werkgevers. "Bedrijven hebben een verantwoordelijkheid om iets terug te geven aan de stad", vindt ze. En om voor hun werknemers te zorgen: "Want het is ook niet niets als je iemand vraagt huis en haard achter te laten en hier te komen wonen."

Bovendien komen ze terecht in een stad waar veel andere inwoners juist klagen over 'die expats'. "En dat vind ik zonde, want volgens mij horen nieuwkomers erbij", zegt Heinhuis. Het laat volgens het raadslid zien hoe belangrijk het verbinden van mensen is. "Maar dat vraagt wel ontmoetingen die je meer moet faciliteren."