Openbaar Ministerie noemt aantal femicide-zaken 'schokkend en hoog': 'Dit kan ook naast jou gebeuren'
Het Openbaar Ministerie is geschrokken van het hoge aantal femicide-zaken in ons land. Voor het eerst registreerden zij de misdrijven waarbij vrouwen het slachtoffer waren van ernstig of dodelijk partnergeweld. "Het gebeurt veel, het gebeurt overal."
In heel 2024 kwamen 24 moord- en doodslagzaken met een vrouwelijk slachtoffer binnen bij het Openbaar Ministerie (OM) en 49 zaken van pogingen daartoe. "Het gebeurt veel, het gebeurt overal, dus we moeten er wat mee", zegt landelijk officier huiselijk geweld en zeden Judith van Schoonderwoerd den Bezemer. "Dat geldt voor onze organisatie, maar eigenlijk de hele maatschappij."
Elke vrouw is er één te veel
Van Schoonderwoerd den Bezemer vindt het aantal zaken 'schokkend en hoog'. Al zijn ze iets lager dan bijvoorbeeld die van het CBS. "Elke vrouw is er één te veel." En dit zijn alleen zaken die bij het Openbaar Ministerie terecht komen, benadrukt ze. "Er zijn bijvoorbeeld ook zaken waar femicide plaatsvindt, waarbij de dader zich vervolgens om het leven brengt."
Als landelijk officier huiselijk geweld en zeden nam Van Schoonderwoerd den Bezemer het initiatief tot het bijhouden van de geweldszaken waarin een vrouw slachtoffer was. Ze wilde inzicht krijgen en lessen trekken uit de context waarin het geweld plaatsvindt. Gebeurt het vaker? Is er sprake van huiselijk geweld? Of is het intieme terreur?
Info
Femicide: Clarinda, Miranda, Linda en vele andere vrouwen
Bij de moord op een vrouw door een (ex-) partner werd tot voor kort nog gesproken over partnerdoding. Sinds een paar jaar wordt deze vorm van moord ook femicide genoemd. Femicide is het vermoorden van vrouwen of meisjes, omdat ze vrouw zijn. Vaak zijn de daders hun (voormalige) partner.
Een Nederlandse femicide-zaak is die van Clarinda van den Bersselaar. De 34-jarige vrouw werd in september 2021 door haar ex doodgestoken, kort nadat ze hun relatie beëindigde. Per jaar zijn tientallen vrouwen het slachtoffer van femicide.
Stoppen van geweld
De aantallen die Van Schoonderwoerd den Bezemer ziet, motiveren haar om door te gaan waarmee ze begonnen is. Het grote doel is om het aantal vrouwenmoorden te voorkomen of in elk geval terug te dringen. "Een jaar is daar simpelweg te kort voor", zegt ze. "Op termijn hoop ik dat natuurlijk nog steeds, wil ik dat ook nog steeds."
Komt een zaak met partnergeweld of intieme terreur bij het OM, dan kun je een rol van betekenis spelen, zegt de officier. "In het stoppen van die cirkel van geweld, die anders mogelijk richting een fatale kant op gaat", legt ze uit. "Als we beter zien wat voor type huiselijk geweldzaak bij ons instroom. En wat voor handelingsperspectief dat geeft, kunnen we daar vervolgens wat mee doen."
Rode vlaggen
Dat begint met het verspreiden van informatie. Het Openbaar Ministerie is 'doorlopend' bezig met het vergroten van de kennis over femicide, zegt Van Schoonderwoerd den Bezemer. Er worden intern lezingen gehouden en er zijn in iedere regio experts actief, die benaderd kunnen worden. "We hebben specialisten die bereikbaar zijn om mee te denken."
Bijvoorbeeld over de zogenoemde 'rode vlaggen': signalen die kunnen duiden op een ongezonde of zelfs gevaarlijke relatie. Wanneer iemand geïsoleerd wordt van vrienden, familie of werk. "Dat je bijvoorbeeld geen toegang meer krijgt tot je zus, je vriendin of dochter."
Bij de keel gegrepen
Een ander belangrijk, potentieel gevaarlijk, moment is als een relatie verbroken wordt. "Omdat dat meestal een trigger is of kan zijn voor iemand die verlies ervaart om tot ernstig geweld over te gaan." Een contact- of huisverbod dat genegeerd wordt, is ook zo'n duidelijke 'rode vlag'.
De allerbelangrijkste noemt de officier van justitie een wurgpoging. Uit onderzoek blijkt dat dat een hoog voorspellend karakter heeft. "Als iemand zegt dat ze bij haar keel is gegrepen of gewurgd, dan is dat echt opletten geblazen." Er is een toenemend bewustzijn over femicide, maar het kan altijd beter. Ook binnen het OM, vindt de landelijk officier huiselijk geweld en zeden.
Signalen oppikken
Als een zaak bij het OM komt, wordt gekeken hoe er zoveel mogelijk gedaan kan worden om het slachtoffer te beschermen. Met contact- of locatieverboden, of een enkelband. "Soms kunnen we het strafrecht niet inzetten, omdat de zaak niet bewijsbaar is." Dan wordt contact gezocht met Veilig Thuis en aangegeven dat er een onveilige situatie is. Zij kunnen zo nodig zorg bieden.
Er zullen altijd zaken zijn die voor de omgeving totaal uit de lucht komen vallen. "Maar," zegt Van Schoonderwoerd den Bezemer, "ik durf te beweren dat er in het gros van de zaken wél signalen opgepikt hadden kunnen worden door omstanders en door politie en justitie, als we het weten."
'Dit kan naast jou gebeuren'
Niet aflatende aandacht voor het onderwerp is volgens de officier heel belangrijk. "Het moet op je netvlies blijven staan. Dit gaat over mensenlevens." Mensen moeten de 'rode vlaggen' leren herkennen en er vervolgens wat mee doen. "Dit kan ook naast jou gebeuren: in je familie, in jouw straat. Het gebeurt overal en het treft mensen van alle rangen, standen en bevolkingsgroepen."
Heb je het gevoel dat er iets niet klopt met een relatie in je omgeving? Verdiep je dan in de materie, tipt de landelijk officier. "Er is heel veel over te vinden in boeken, online en filmpjes. Kijk goed wat je kan doen. Schakel professionals in en ga naar de politie als je weet hebt van strafbare feiten. Pas als we al die onderdelen van de puzzel bij elkaar hebben, hebben we de slagkracht om een vuist te maken tegen dat geweld."