Nederlandse tieners als spion van Rusland: hoe een 'onschuldige' opdracht het begin kan worden van een serieuze operatie

"Wat vaak gebeurt, is dat er bijvoorbeeld ergens een advertentie verschijnt: 'Wil jij wat geld verdienen?'", vertelt Huib Modderkolk over hoe de Russen online te werk gaan. Hij is een onderzoeksjournalist die zich verdiept in tech. "In eerste instantie kom je dan in contact met iemand die vraagt of je bijvoorbeeld ergens graffiti wil spuiten. Daar krijg je wat cryptogeld voor, vrij onschuldig. "

Van graffiti spuiten tot moordcomplot

Maar daar blijft het niet bij, kan de onderzoeksjournalist vertellen. "Na verloop van tijd kan het om serieuzere vragen gaan. Van het ophangen van camera's bij spoorverbindingen, zodat Rusland kan zien welk militair materiaal naar Oekraïne gaat, tot het gooien van molotovcocktails of brandstichtingen."

Soms wordt er zelf gevraagd of de persoon bereid is een moord te plegen, zegt Modderkolk. "Daar wordt bijvoorbeeld 10.000 dollar voor beloofd."

Wifi-sniffers

Bij de twee tieners is het niet zo ver gekomen, zij kregen de opdracht om in Den Haag langs cruciale gebouwen, zoals die van de opsporingsorganisatie Europol en de Canadese ambassade, te lopen met zogenoemde 'wifi-sniffers'. "Daarmee kun je wifi-verkeer binnenhalen", vertelt de journalist.

"Dat gaat van vrij simpel analyseren van het wifi-verkeer tot het echt analyseren van de inhoud van de data." Het is nog niet bekend wat de twee jongeren hebben opgehaald met hun 'sniffers'. "Maar het komt erop neer dat ze dataverkeer hebben binnengehaald."

Basis voor serieuze operatie

Deze informatie is voor Rusland interessant om verschillende redenen. "Alleen al om te kijken wie waar werkt, wat het netwerkverkeer is en of daar specificaties zijn waarmee ze iets kunnen." Deze informatie kan het begin van een serieuze operatie zijn, legt Modderkolk uit.

En die informatie hebben ze, sinds de invasie van Oekraïne, hard nodig, legt hij verder uit. "Toen zijn er best veel Russische spionnen Europa uitgezet. Dus Rusland beschikt niet meer over dat netwerk, ze kunnen niet meer in die landen opereren."

Zoeken naar 'wegwerpagenten'

Om dat 'gat' te vullen, zetten specifieke Russische diensten dus in op social media zoals Telegram. "Maar je ziet ook Facebook en VKontakte (Russische versie van Facebook, red.), soms zelfs gameplatforms, waar ze mensen die willen bijverdienen proberen te rekruteren."

In Rusland worden dit soort mensen 'wegwerpagenten' genoemd, vertelt de journalist verder. "Mensen die voor een bepaald klusje geld ontvangen. De vraag is alleen of ze zich er bewust van zijn dat ze met de Russische Staat te maken hebben." De verzoeken zijn namelijk anoniem.

Anonieme opdrachtgevers

Modderklok gaat er daarom ook vanuit dat de twee Nederlandse jongeren geen idee hadden dat ze met Rusland te maken hadden. "Aan de ene kant kan je misschien wel een vermoeden hebben, dat je iets doet wat niet mag. Je kan je afvragen voor wie je het eigenlijk doet, voor een crimineel of voor een overheid dus."

"Maar er zal niet gecommuniceerd zijn dat ze met de Russische overheid te maken hadden." De opdracht leek voor het duo dan ook onschuldiger dan gedacht, schat de journalist in. "Maar in het algemeen is wat er in Europa gebeurt wel echt serieus", zegt hij over de spionagepoging.

Intimidatie-campagne

"Er zijn minimaal tientallen sabotage-incidenten geweest de afgelopen jaren", kan hij vertellen. "Dat gaat om het aanvallen en belagen van mensen, moordcomplotten. Dus ja, het gaat wel echt om een intimidatie-campagne van Moskou en dit maakt daar een klein onderdeeltje van uit."

Wat Ruslands uiteindelijke doel is met deze informatie, weten we niet zeker, zegt de journalist. Wel weet hij dat het land een 'tweespalt' in Europa wil creëeren. "Zodat landen uiteindelijk wel moe worden van het steunen van Oekraïne, bijvoorbeeld. Ze proberen de oorlog op allerlei manieren naar het Westen te brengen."