Nederland moet snel innoveren om welvaart te houden, zijn robots de oplossing? 'Mens alleen in fabriek voor toezicht'

Oud-topman van ASML Peter Wennink is vandaag met een rapport gekomen over hoe Nederland in de toekomst genoeg geld kan blijven verdienen. Daarin wordt meer digitalisering en automatisering als een van de oplossingen gegeven. In Azië staan namelijk al duizenden fabrieken waar robots produceren, in Europa slechts een paar. En dat moet echt snel veranderen, roept Wennink op.

'Fundament wordt instabiel'

Want nu hebben bedrijven hier last van een tekort aan personeel, talent, stroom én voorspelbaar beleid van de overheid, waardoor ze hun plannen niet kunnen uitvoeren. Steeds meer ondernemers en hoogopgeleide medewerkers trekken daarom naar het buitenland, ziet Wennink. Hij waarschuwt dat hierdoor 'het fundament onder onze economie instabiel wordt'.

Volgens hem moet de overheid snel in actie komen om in de toekomst de welvaart in ons land veilig te stellen. Innovatie, industriële productie en infrastructuur moeten allemaal worden opgeschaald, anders verdwijnen bedrijven en banen naar landen waar de economische omstandigheden beter zijn.

Robots de oplossing?

Die urgentie herkent ook directeur 'slimme industrie' Mark Courage van kennisinstituut TNO. Hij ziet de problemen in onze maakindustrie: "Bedrijven vinden niet genoeg mensen met de juiste vaardigheden en kunnen voor de huidige prijsniveaus nauwelijks concurreren. Als we over 10 jaar geen robotica hebben toegevoegd, hebben we geen maakindustrie meer in Nederland."

Een van de mogelijke oplossingen is vergaande automatisering, denkt ook Courage. Het gaat daarbij om zogenoemde 'dark factories': fabrieken waarin robots helemaal zelfstandig producten maken. Die bestaan al volop in Azië, maar Europa loopt volgens hem achter. "In Nederland hebben we rond de 250 robots per 10.000 medewerkers, in Zuid-Korea en China zijn dat er 1.000."

Geen pauzes en nooit ziek

In zo'n fabriek gaat de productie continu door: 24 uur per dag, 7 dagen per week. Want robots worden natuurlijk nooit ziek en ze hebben ook geen pauzes nodig. "Het licht kan dan uit", legt de TNO-directeur de naam van 'dark factories' uit.

Dat er geen mensenhanden nodig zijn, heeft volgens Courage meerdere voordelen. "Hoe minder handen aan een product zitten, hoe goedkoper je het kunt gaan maken en ook hoe beter de kwaliteit kan worden. Dus de de grootste voordelen zijn efficiency en kwaliteitsverbetering."

In de nacht doorgaan

Bij metaalbedrijf Betech in Hoogeveen hebben ze inmiddels ook al een aardig idee van hoe deze manier van produceren in z'n werk gaat. Directeur Arjan Schuinder runt een fabriek die slechts 8 uur per dag personeel nodig heeft. "We produceren 16 uur per dag volledig onbemand." In de nacht is het er donker, maar de machines draaien door en produceren elke paar seconden een nieuw onderdeel.

Betech levert aan klanten over de hele wereld, ook aan Aziatische landen als China. "Veel mensen denken dat hoogvolumeproductie alleen in Azië kan, maar dat hoeft helemaal niet", benadrukt Schuinder. "Wij leveren aan Maleisië, Mexico en de VS omdat we dankzij automatisering concurrerend zijn."

Mens houdt alleen toezicht

In Son, bij Eindhoven, heeft ProDrive Technologies ook de productie voor een groot deel geautomatiseerd. Daar wordt onder andere complexe elektronica voor chipmachines gemaakt. Directeur Pieter Janssen vertelt trots over een volautomatische productielijn die jaarlijks 500.000 fijnstofsensoren produceert.

"Onze visie is om zoveel mogelijk autonoom te produceren, zo hoogproductief mogelijk", zegt Janssen. Op de werkvloer rijden AGV's rond, dat zijn zelfrijdende karretjes die onderdelen naar de robots brengen. Eén menselijke opzichter houdt het proces in de gaten.

'Kloof met Azië is groot'

Automatiseren is volgens Janssen geen luxe, maar hard nodig. "Als je het eenmaal geautomatiseerd hebt, dan kan je het ook 's nachts laten draaien." ProDrive gebruikt deze kennis nu ook voor producten die in kleinere series worden gemaakt. "We willen flexibele lijnen die snel wisselen tussen producten. Dat is de volgende stap."

Toch is de kloof met Aziatische landen groot, merkt de directeur. "In China is de automatiseringsgraad de afgelopen 4 jaar verdubbeld, in Europa is dat ongeveer de helft minder", weet hij. Volgens hem komt dat door een zekere arrogantie hier. "We denken dat het allemaal wel meevalt, maar dat is niet zo."

Ook een veiligheidsrisico

Ook Courage ziet een risico in de houding van Europese landen, waaronder Nederland. Hij is bang dat als ons land nu niet investeert, we de controle over onze toeleveringsketens verliezen. "Strategische autonomie betekent dat je niet afhankelijk wil zijn van leveringen aan de andere kant van de wereld."

De TNO-expert is het dan ook eens met de belangrijkste waarschuwing uit het rapport-Wennink: zonder snelle actie raakt Nederland zijn positie in de wereld kwijt. En zelf niets meer maken is volgens hem niet alleen economisch ongunstig, maar dus ook een risico voor onze veiligheid.

'Geen openluchtmuseum worden'

Daar sluit Janssen zich bij aan en de ProDrive-directeur gaat nog een stap verder: als Europa blijft achterlopen op het gebied van produceren met robots, dan wordt het volgens hem een 'openluchtmuseum'. "Als onze groei afvlakt terwijl de vergrijzing en zorgkosten blijven stijgen, kunnen we die lasten nooit meer dragen."

Wennink heeft zijn rapport vandaag aangeboden aan het demissionaire kabinet. Daarin roept hij onder meer op om een 'regeringscommissaris voor toekomstige welvaart' aan te stellen. Een goed begin, vindt Courage. Hij hoopt dat het rapport 'volledig omarmd' zal worden door de politiek. "En dat we er met z'n allen de schouders onder zetten."