Minderjarigen kunnen in sportkantines vaak 'gewoon' alcohol halen: 'Vrijwilligers durven niet naar ID te vragen'
Sportverenigingen handhaven het verbod op meegeven van alcohol aan minderjarigen nauwelijks. Dat blijkt uit onderzoek van de GGD in Friesland, die 'undercover' tieners bij meerdere kantines liet langsgaan. Maar hoe voorkom je dat? "Het is ons-kent-ons."
De Friese GGD liet 'mystery shoppers' van 16 en 17 jaar bier bestellen in sportkantines. In totaal werden 168 bezoeken aan verenigingen gebracht. De uitkomsten waren niet mals: in twee derde van de gevallen kreeg de minderjarige bier mee.
'Het gebeurt overal'
Dat terwijl de wet duidelijk is: het is verboden om alcohol te verkopen of schenken aan jongeren onder de 18 jaar. Toch zijn de resultaten van het GGD-onderzoek in Friesland niet uniek, zegt Patrick van Iperen van het Trimbos Instituut. Hij adviseert namens het kenniscentrum op het gebied van alcohol en drugs. "Het gebeurt in heel Nederland."
"De landelijke cijfers over alcoholverkoop aan minderjarigen in sportkantines zijn de afgelopen jaren verslechterd", weet hij. In 2022 kreeg ruim 71 procent van de minderjarigen alcohol mee, vorig jaar was dat aantal gestegen naar bijna 77 procent, bijkt uit onderzoek van het ministerie van Volksgezondheid. "Het moet natuurlijk 0 procent worden, maar daar zijn we nog heel erg ver van weg."
Ons-kent-ons
Maar waar gaat het dan mis? Wat volgens Van Iperen meespeelt, is het ons-kent-ons-gevoel op sportclubs. Je komt daar namelijk vaak dezelfde mensen tegen als in je privésfeer. Alleen is het thuis niet verboden om een minderjarige bier of wijn te geven en op een vereniging wél.
"De ene dag heb je verjaardag en geeft je oom je wel een biertje en de volgende dag sta je in de sportkantine en krijg je geen alcohol mee", legt hij uit. "Het blijven natuurlijk dezelfde oom en neefje, maar in een andere situatie hebben ze een andere rol."
Niet om ID vragen
Voorzitter André Zijl van Tennisvereniging Joure herkent dit dilemma. "We horen van leden die barvrijwilliger zijn bijvoorbeeld dat ze het lastig vinden om jongeren naar hun ID te vragen."
Hij snapt dat, maar wijst zijn mensen dan op hun eigen kinderen. "We zeggen dan: 'Je zal het andersom ook niet fijn vinden als je kinderen bij een andere club zomaar alcohol kunnen bestellen.' Bovendien wordt er bij supermarkten en uitgaansgelegenheden ook om een ID gevraagd. De jeugd is dat wel echt gewend."
'Er doorheen glippen'
De uitkomsten van de steekproef door de GGD in Friesland verbazen Zijl dan ook niet. "Als je moedwillig op zoek gaat naar misbruik, dan gaat je dat lukken", denkt hij. "Ook al heb je als club in je huishoudelijk reglement staan dat je geen alcohol schenkt onder de 18."
De voorzitter van de tennisvereniging gelooft alleen niet dat minderjarige jongeren bij sportclubs structureel alcohol drinken. "Maar er zal vast iemand doorheen glippen. Ook bij ons, dat geloof ik best."
Omgeving is belangrijk
De effectiefste manier om tegen te gaan dat jongeren onder de 18 alcohol drinken, is volgens Van Iperen door ons op hun omgeving te richten. "Je kunt voorlichting aan jongeren zelf geven, maar dat slaat niet aan als ze in hun omgeving constant aan alcohol worden herinnerd."
Daarom is het belangrijk dat ouders weten waar hun kinderen zijn, wat ze doen en met wie ze omgaan, benadrukt hij. "De risicoplekken blijven de plekken waar geen toezicht is, denk bijvoorbeeld aan de zuipkeet. Daarnaast is het belangrijk dat ouders onderling ook afspraken maken."
Alcoholbeleid opstellen
Zijl vertelt dat er op zijn sportclub ook bewust wordt nagedacht over de omgeving waarin jongeren zich begeven. "Sowieso hebben we stickers waarop staat dat we geen alcohol onder de 18 schenken. Maar we hebben ook de drank uit het zicht gehaald: bier en wijn staan onder de bar."
De Friese GGD helpt sinds het onderzoek sportverenigingen om een verantwoord alcoholbeleid op te stellen. "Cijfers is één, het met het elkaar doen is twee", vertelt projectleider Lowise Hazenberg. "We delen informatie en halen op wat er speelt op verenigingen."
Barvrijwilligers trainen?
Dat gebeurt op speciale informatieavonden, waarvan er sinds eind vorig jaar nu een paar zijn gehouden. Wat sportverenigingen vooral teruggeven aan de GGD is dat hun vrijwilligers getraind moeten worden op hoe ze het beste in gesprek kunnen gaan als minderjarigen alcohol bestellen.
"Als je als barmedewerker te maken krijgt met een ouder die zegt 'van mij mag mijn kind wel een biertje' adviseren wij om dezelfde boodschap steeds uit te dragen. Zoals: 'Wij willen een gezonde en veilige omgeving voor kinderen zijn, dus we schenken geen alcohol aan minderjarigen'", geeft Hazenberg als advies.
'We hebben elkaar nodig'
De GGD in Friesland ziet het onderzoek naar alcohol op sportclubs als een eerste aanzet om verenigingen te helpen te voorkomen dat minderjarigen bier of wijn kunnen bestellen. "We zien dat we een bepaalde beweging op gang hebben geholpen", zegt Hazenberg.
En dat is volgens de projectleider 'heel mooi'. "We willen dat sportverenigingen gezonde en veilige plekken zijn waar onze Friese jeugd kan opgroeien. Daar hebben we elkaar voor nodig."