Melvin hielp 'Amsterdamse' dolfijn Zafar te bevrijden, maar waarschuwt ook: 'Ik zwem liever met orka's dan met deze dolfijn’
Hij lijkt aaibaar, dolfijn Zafar, die in de haven van Amsterdam opdook, maar het is onnatuurlijk gedrag. Door naar hem toe te gaan en te willen spelen vertonen wij dat ook, vinden Melvin en Fiona, die Zafar naar zee begeleidden. "Doe dat dus niet!"
Nog vanochtend kwam een nieuwsgierige kajakker in de problemen toen hij te dicht bij Zafar kwam. Hij was niet de eerste. In Frankrijk werd 2 jaar geleden zelfs een zwemverbod ingesteld toen de dolfijn in de omgeving van Brest opdook. Het liefst zien Melvin Redeker en Fiona van Doorn, die al jaren het gedrag van orka's in de Noordzee en boven de poolcirkel bestuderen, dat we helemaal bij het beest uit de buurt blijven. En op gepaste afstand genieten van de dolfijn. Dat we daar niet toe in staat zijn, laat volgens hen zien dat we niet meer weten hoe we met wilde dieren omgaan.
Liever zwemmen met orka's
"Ik zwem nog liever met sommige orka's dan met deze dolfijn", zegt Melvin Redeker (50), waarmee hij helder wil krijgen dat dit geen speelse flipper is waar je plezier mee kunt hebben. Op verzoek van SOS Dolfijn - die de reddingsactie organiseerde en coördineerde - 'begeleidde' hij samen met zijn vriendin Fiona Zafar met hun rode rubberboot, van de Amsterdamse haven naar de sluis bij IJmuiden.
Het dier kan inmiddels vrij naar zee zwemmen, maar heeft besloten nog wat in de haven rond te hangen. En dat trekt, na alle media-aandacht, een massa volk. Een kijkje nemen bij de dolfijn die speelgoed apporteert in geinige filmpjes op YouTube is voor velen een leuk verzetje in tijden van corona.
Happie de zeehond
Het doet denken aan de hype met Happie de Zeehond, die in 2014 voor de kust van het Zeeuwse Tholen opdook. Kleuters werden op zijn rug gezet voor de foto, er werden selfies met het beest gemaakt en er kwamen massa's mensen op af. Happie had geen leven meer.
Net als Zafar was Happie een wild dier, dat uiteindelijk geëvacueerd moest worden naar een veilige plek, ver weg van de duizenden nieuwsgierigen die op hem af kwamen. Ook Zafar is speels en benaderbaar, 'maar het blijft een wild dier', benadrukt Melvin. "Evacueren is in zijn geval geen optie, daarvoor is hij te groot."
Onvoorspelbaar en grillig
Over hoe de dolfijn zich gedraagt is Melvin duidelijk: deze dolfijn vertoont onnatuurlijk gedrag. "Tuimelaars zwemmen graag een eindje mee met boten, maar schurken zich er niet tegenaan. Ook zwemmen ze niet zulke lange afstanden mee, van Bretagne naar Amsterdam."
Zelf kwamen ze ook bijna onzacht in aanraking met het dier. "Toen we in het rode bootje zaten zijn Fiona en ik flink geschrokken doordat de dolfijn zo dichtbij de boot sprong. "Ik zou nooit zelf met deze dolfijn in het water gaan. Veel te onvoorspelbaar, te grillig."
Bijt naar handen
En los van het onnatuurlijke gedrag, is het verstandig om uit de buurt van wilde dieren als Zafar te blijven, benadrukt Melvin. "Mensen hebben door films als Flipper het idee dat een dolfijn een aaibaar dier is. Maar het is een roofdier, het is wat mij betreft zeker geen aaibaar dier. Het is drie meter lang, is één bonk spier en enorm sterk."
Mensen die niettemin proberen het beest te lokken, doen daar niet verstandig aan, geeft Melvin aan. "Mensen hebben de neiging met hun handen in het water te gaan, en proberen het te aaien. Maar toen we hem door de sluis wilden leiden hebben we gezien dat hij bijt naar handen. En neem van mij aan, je wilt niet gebeten worden door een dolfijn."
'Laat het dier met rust'
Nu Zafar naar de haven van IJmuiden is gelokt, is er op zich niets meer aan de hand, zolang we hem maar met rust laten. Hij kan blijven, maar er ook voor kiezen de Noordzee op te zwemmen. "Het probleem ontstaat als mensen hier allemaal naartoe komen om het dier te aaien. Of allemaal, eentje is al genoeg", waarschuwt Melvin.
"Laat het dier met rust, dan gebeurt er niks", is dan ook zijn boodschap. "Op het moment dat wij met z'n allen met kajakjes en bootjes erbij willen komen, dan kan hij gestressed raken. En als hij dan een keer iemand in z'n hand bijt, dan is dat een recept voor problemen. Dat willen we voorkomen."
Waterkwaliteit in Nederland is slecht en wordt maar moeilijk beter: zo zit dat
"Door landbouwgif en overbemesting hebben we de slechtste waterkwaliteit van Europa." Dat staat in het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA. De vraag is of dat wel helemaal klopt.
Ook in het partijprogramma van Volt wordt de kwaliteit van het Nederlandse water aangehaald. Er is te lezen dat slechts 1 procent van het grond- en oppervlaktewater van goede kwaliteit is. Dat klopt volgens experts niet helemaal. Hoe zit het dan wel?
Oppervlaktewater en grondwater
"Hoewel grondwater onder druk staat, is het van goede kwaliteit. Je moet oppervlaktewater en grondwater echt los van elkaar zien", zegt Roberta Hofman, wateronderzoeker bij KWR en lector water aan de Hogeschool Utrecht.
Het oppervlaktewater is water dat in vloeibare vorm te zien is, zoals het water in rivieren, meren en slootjes. Grondwater zit diep in de grond.
Waarom zo slecht?
Waarom is de waterkwaliteit in Nederland zo slecht? "Omdat Nederland het laatste land is waar rivieren doorheen stromen, hebben ze allerlei rommel verzameld voordat ze hier zijn", legt Hofman uit. "Rivieren zoals de Maas en de Rijn."
"De tweede reden voor de slechte kwaliteit is dat wij een heel dichtbevolkt land zijn, heel veel landbouw hebben en nog steeds behoorlijk wat industrie. We lozen dus zelf ook nog een heleboel op het water. En als je dat niet goed genoeg zuivert, dan gaat je waterkwaliteit wel hard achteruit."
Afspraken met EU
25 jaar geleden spraken Europese lidstaten af om de kwaliteit van het water te verbeteren. Die afspraken staan in de Kader Richtlijn Water (KRW). Alle landen mochten daarin zelf beslissen hoe ze hun doelen uiterlijk in 2027 zouden halen.
Nederland was ambitieus in de plannen, zegt programmaleider duurzaam waterbeheer Arjan Budding van de Wageningen Universiteit. "We moesten zelf aanwijzen welke gebieden we tot waterlichaam (gebieden van oppervlaktewater, red.) bestempelden en wat we natuurlijk en niet-natuurlijk noemden."
'We zijn er zeker nog niet'
Budding denkt dat Nederland op de goede weg is, maar ziet ook dat er de komende 2 jaar nog veel gedaan moet worden. "We zijn er zeker nog niet. Het wordt nog een hele klus en misschien wel onmogelijk om de doelen in de Kader Richtlijn Water te gaan halen."
"Dat is al in 2027, dus we moeten echt wel doorgaan met maatregelen treffen", gaat hij verder. Budding zegt dat Nederland de druk op het oppervlaktewater moet verminderen. "En we moeten ook zorgen dat het water weer in een meer natuurlijke staat gaat terugkeren."
Water in verandering
Wel is het Nederlandse grondwater is een stuk schoner dan het oppervlaktewater, zeggen Budding en Hofman. "Grondwater zit heel diep, maar ook dat staat erg onder druk", zegt Hofman. Volgens de wateronderzoeker komen er steeds vaker stoffen in het grondwater die er niet thuishoren.
"Als je iets knoeit op het oppervlak, dan duurt dat best wel een tijdje voordat dat doordringt in de grond. Stoffen die misschien jaren geleden zijn geloosd of gebruikt druppelen langzaam door in het grondwater. Bijvoorbeeld bepaalde gifstoffen die tegenwoordig al lang verboden zijn om te gebruiken."
Alvast waarschuwen
"Hetzelfde gebeurt met PFAS op locaties waar de brandweer bezig is geweest met blussen, bijvoorbeeld op vliegvelden. Maar ook als ergens anders een grote brand is geweest, dan zie je dat tientallen jaren later PFAS in het grondwater terecht komt."
Hoewel drinkwater nu nog van uitstekende kwaliteit is, moet er goed gekeken worden naar de bronnen waar het water vandaan wordt gehaald. "Drinkwaterbedrijven luidden al een aantal jaren de noodklok dat ze steeds meer moeite hebben om geschikte bronnen te vinden."
En nu?
Wat kan Nederland doen om de kwaliteit van het water beter te maken? Er wordt veel onderzoek naar waterkwaliteit gedaan en de apparatuur om mee te meten is daarnaast een stuk beter geworden. "Dat is een onderdeel, zorgen dat het water gewoon een goeie kwaliteit krijgt", zegt Budding.
"Daarnaast gaan we ook de waterwegen beter inrichten zodat een gezondere omgeving kan ontstaan. We zijn in Nederland altijd bezig geweest om zo snel mogelijk water af te voeren, dus veel beken zijn rechter gemaakt. Dat is voor de ecologie niet de beste vorm." Hij ziet nu dat de waterschappen bezig zijn om beken en rivieren weer 'kronkelend' te maken of om waterwegen veel natuurlijker in te richten. "Zodat de natuur en de omgeving zich weer kan gaan ontwikkelen."