Kunnen we de Verenigde Staten nog wel een democratie noemen? 'Bang dat het een wetteloze dictatuur wordt'

Maar wat betekent dat voor de staat van het land? Kunnen we de Verenigde Staten nog wel een democratie noemen? We vragen het aan Kenneth Manusama die gespecialiseerd is in Amerikaans recht en aan de Amerikaanse Tracy Metz die jarenlang verbonden was aan het John Adams Institute in Amsterdam.

Donkere schaduw

Zowel Manusama als Tracy hadden veel vertrouwen in de Amerikaanse rechtsstaat maar is dat in rap tempo verloren. Tracy moet lachen als haar gevraagd wordt of ze van nature positief is: "Ik heb van nature een hele positieve inborst maar als het over mijn thuisland gaat, merk ik dat er de laatste tijd een donkere schaduw over mijn gemoed komt. Ik had nooit verwacht dat de Amerikaanse democratie in zo'n sneltreinvaart afgebroken zou kunnen worden."

Het instituut waarvoor ze jaren heeft gewerkt is vernoemd naar John Adams, de tweede president van de Verenigde Staten en een van de grondleggers van de Amerikaanse democratie. "Wat er nu gebeurt, maakt me ontzettend kwaad. Dat alles waar ons land voor staat zo snel kapot gemaakt kan worden had ik nooit voor mogelijk gehouden."

'Meer autocratie, dan democratie'

Ook jurist Manusama ziet het somber in. Op de vraag: is de VS een autocratie of democratie, moet hij tot zijn eigen ongeloof toegeven: "Meer autocratie."

"Ik had nooit verwacht dit te zullen zeggen over de VS maar we zitten met een leider in het Witte Huis die niet alleen autoritaire neigingen heeft maar die ze ook kan uitvoeren", gaat hij verder. "Het komt door het congres dat zijn ergste impulsen niet meer wil corrigeren en een Hooggerechtshof dat ook aan zijn kant staat. Daardoor zijn de 'checks & balances', waardoor de democratie normaal gewaarborgd is, niet meer op zijn plaats."

Slecht voorteken

Voor Manusama komt vooral de snelheid waarmee de rechtsstaat wordt afgebroken als een verrassing. "Ik denk dat velen met mij hadden gedacht dat het niet zover zou komen in de VS. We dachten allemaal dat de democratie en de rechtsstaat wel steviger zouden zijn."

Dat Trump ook openlijk oproept om achter politieke opponenten aan te gaan en de FBI zelfs al een inval heeft laten doen bij een van Trumps grootste 'criticasters' John Bolton, is voor Manusama een slecht voorteken.

'Wetteloze dictatuur'

Tracy maakt zich vooral grote zorgen over de manier waarop er wordt omgegaan met migranten. Of ze legaal of illegaal in het land zijn, lijkt namelijk amper verschil te maken. Ze worden overal in het land opgepakt door gemaskerde mannen.

"En dat zijn niet alleen de bruine en zwarte mensen maar ook Aziaten", vertelt de Amerikaanse. "Deze week is er nog een inval in een fabriek van Hyundai in Georgia geweest waar ze 400 mensen gearresteerd hebben. Waaronder 300 Zuid-Koreanen die daar met een geldig visum aan het werk waren." De agenten houden volgens haar geen rekening met de wet. "Ik maak me er echt zorgen over dat de VS een wetteloze dictatuur wordt", laat ze weten.

Hooggerechtshof keurt alles goed

Dat het Amerikaanse congres president Trump op geen manier tegenhoudt, verbaast ze allebei niet. De Republikeinen hebben daar een meerderheid. Wel hadden zowel Tracy als Manusama verwacht dat het Hooggerechtshof Trump zou corrigeren.

"Tot voor kort dacht ik nog dat het hooggerechtshof lijnen in het zand zou trekken als deze regering te ver zou gaan: tot hier en niet verder", vertelt Manusama, die een boek heeft geschreven over de rol van het Amerikaanse hooggerechtshof. "Maar we hebben eigenlijk de afgelopen dagen gezien dat ze ver gaan in het faciliteren van alles wat deze regering wil doen. En dat ook nog eens zonder dat ze dat goed onderbouwen."

Kwetsbaarheid van de democratie

Dat laatste is ook wat Tracy steekt. "Normaal heeft 'the supreme court' maanden nodig om tot een beslissing te komen. Dan komt er een oordeel van dertig pagina's uit maar nu is het binnen een dag gepiept en bestaat de juridische onderbouwing uit een korte alinea."

Volgens Manusama laten de eerste 8 maanden van Trump goed zien hoe kwetsbaar de democratie eigenlijk is. "Uiteindelijk komt het neer op vertrouwen. En op de goede wil van degenen die de democratie dienen. Als zij niet van goede wil zijn dan zijn er eigenlijk geen vangrails om ze binnen de perken te houden."

Wie kan Trump nog stoppen?

Volgens Tracy is het simpel te verklaren waarom Trump vrijspel krijgt: "Hij weet angst te zaaien en dit zijn mensen die ook gewoon bang zijn voor hun baan. Die zijn bang voor de doodsbedreigingen die ze krijgen van de aanhangers van Trump als ze niet doen wat hij wil."

Is hij dan nog wel te stoppen? "Dat vraag ik me elke dag af. The supreme court doet het niet, ambtenaren doen het niet, congres doet het niet, dus wie moet het doen?"

'Iedereen moet zich aan de wet houden'

Maar is het erg dat Trump doet wat hij wil? De kiezers hebben ervoor gekozen. Volgens Manusama zit het genuanceerder. "De rechtsstaat is ervoor om te zorgen dat iedereen zich aan de wet houdt. Want het is geen monarchie. Trump is geen koning en ook minderheden hebben rechten en dat probeert de rechtsstaat te beschermen. Ze moeten ervoor zorgen dat iedereen, zelfs de president, zich aan de wet houdt."

Dat Trump dat nu aan zijn laars lapt en ermee wegkomt, is volgens Manusama dan ook een groot gevaar voor de democratie.

Hoop, maar weinig vertrouwen

Op de vraag of ze nog hoop heeft dat het goedkomt kan Tracy alleen zeggen: "Ik heb nog wel hoop. We hebben vaker gezien dat Amerika uit moeilijke tijden is herrezen."

"Of ik ook vertrouwen durf te hebben is een tweede", voegt ze daaraan toe. "Maar hoop heb ik zeker. Ik ben tenslotte een Amerikaan."