Is het waterschap nog democratisch?
Twintig miljoen euro hebben de waterschapsverkiezingen gekost en slechts een handvol Nederlanders heeft gestemd. Van alle aangeschreven kiesgerechtigden in Nederland heeft vierentwintig procent de moeite gedaan om de envelop met ingevuld stembiljet terug te sturen. Bovendien kiest deze vierentwintig procent stemmers uiteindelijk maar de helft van het waterschapsbestuur; de andere helft wordt vanuit organisaties als LTO en de Kamer van Koophandel aangesteld. Wat is het democratische gehalte van deze waterschapsverkiezingen?
Kiesdrempel
Wat is een kiespercentage van vierenwtintig procent waard? Als er over een belangrijke zaak in het land een referendum (volksraadpleging) wordt gehouden, moet minimaal dertig procent van de kiesgerechtigden een stem uitbrengen. Wordt die drempel niet gehaald, dan is het referendum niet geldig. Zo sneuvelde bijvoorbeeld het burgemeestersreferendum in Utrecht in 2007, omdat toen slechts 9,4% van de bevolking kwam opdagen. Datzelfde gebeurde met het burgemeesterreferendum in Eindhoven. Die haalde toen een percentage van 24,6%.
De waterschapsverkiezingen zijn echter wel geldig, hoewel veel deskundigen, waaronder Philip van Praag (UvA) en Henri Goverde (Radboud Universiteit), aangeven grote vraagtekens te zetten bij het democratische gehalte ervan. Kiezers weten vaak niet op wie ze stemmen, de informatie over de partijen en kieslijsten ontbraken, zijn moeilijk te vinden of kwamen net voor of tijdens de start van de verkiezingen. En waarom kunnen kiezers niet een compleet bestuur kiezen, in plaats van de helft? Dat is net zoiets als dat de helft van het kabinet bestaat uit vertegenwoordigers van de LTO en de Kamer van Koophandel.Machtsdraagvlak
Zijn de waterschapsverkiezingen onbelangrijk? Absoluut niet,de verkiezingen gaan over belangrijke zaken die alle Nederlanders aangaan. Alleen interesseert het blijkbaar driekwart van hen niet. Bovendien moet men zich afvragen of een klein percentage kiezers de gekozen bestuurders wel genoeg machtsdraagvlak geeft in een reeds half aangewezen waterschapsbestuur.
Deze verkiezingen waren bij uitstek bedoeld om de waterschappen populairder te maken. Politieke partijen, lijstenstelsels, gelijkgetrokken stem- en sluitingsdata en bovendien slotbijeenkomsten waarop de partijen net als bij Tweede Kamerverkiezingen bekend worden gemaakt. Alles werd uit de kast getrokken om van de stemperiode een show te maken. Maar de verkiezingen blonken uit in moeilijkheden: het internetstemmen werd vlak voor de verkiezingen geschrapt, onze redactie werd overstelpt door klachten over onduidelijke stembiljetten waardoor mogelijk stemmen ongeldig zijn verklaard en problemen met het tellen van de stemmen waardoor de eerste resultaten van de verkiezingen werden uitgesteld.
Premier Balkenende heeft inmiddels zijn teleurstelling geuit over de eerste uitkomsten van deze waterschapsverkiezingen. Er is echter een lichtpuntje te noemen; de verkiezingen in 2004 trok 23% kiezers, dus zijn er wel iets meer stemmers geweest.Update: En het lichtpuntje wordt weer duister: negen procent van de stemmen is ongeldig verklaard, dus er is sprake van slechts 22 procent geldige stemmen.