In de klas van docent Jurgen mogen leerlingen bijna alles zeggen, hij wil dat ze leren discussiëren over gevoelige onderwerpen

"De klas is een ontmoetingsplek, een plek waar verschillende culturen en verschillende economische klassen bij elkaar komen", vertelt de 60-jarige Jurgen Marechal, ook wel 'meneer Marechal'. Hij is docent op een middelbare school in Zeist en geeft al meer dan 30 jaar les in geschiedenis, maatschappijleer en levensbeschouwing. In zijn klaslokaal is alles bespreekbaar, van de recente moord op de Amerikaanse activist Charlie Kirk tot aan de oorlog in Gaza.

'Kogel kan niet de oplossing zijn'

"De meeste mensen, ook volwassenen, zitten in een bepaalde bubbel waarin iedereen elkaar napraat", zegt Jurgen. In gesprek gaan met iemand die anders denkt, gebeurt bijna niet meer en dat vindt hij jammer. "Mensen ontmoeten elkaar niet meer."

Het is voor hem daarom juist belangrijk dat zijn leerlingen dit wel blijven doen. "Want een kogel kan nooit de oplossing zijn. Ik geloof dat iedereen absolute vrijheid van meningsuiting heeft. En ik heb liever dat leerlingen zeggen wat ze denken, met elkaar in gesprek gaan en de dingen uitzoeken, in plaats van dat ze elkaar doodschieten."

Polarisatie in Nederland

Het creëren van die ruimte om te luisteren en respectvol te reageren is nodig. Nederland lijkt, zoals de koning aanhaalde in de troonrede, steeds meer te polariseren. Als docent ziet Jurgen, dat ook. "Vroeger waren politieke debatten meer gelaagd, heb ik het idee. Het ging toen over de feiten."

Nu is dat anders. "Het is extreem links of extreem rechts, ook in de klaslokalen. Dan wordt er bijvoorbeeld iets gezegd als 'een man is een man en een vrouw is een vrouw'. Bij links is dan alles inclusief, behalve de mening van rechts. Dus het is inclusief, maar alleen voor een bepaalde groep mensen."

Ouders napraten

Net zoals in Den Haag en de maatschappij gaat het er in het klaslokaal van Jurgen soms dus hard aan toe tijdens discussies. "Af en toe gaat het over en weer tussen twee kampen, maar dat moet je ook niet als iets heel groots zien", merkt hij op.

Het begint vaak met een opmerking, over iets wat een leerling thuis heeft opgepikt. "Een leerling komt binnen met het nieuws van de dag, praat eigenlijk vaak de ouders na en begint te vertellen." Er ontstaat een discussie. "Maar vaak gaat het niet dieper dan oneliners (korte kernachtige uitspraken, red.) en het creëren van polarisatie."

Verschil tussen feit en mening

'Je bent een wappie', 'dit is fake news', zijn opmerkingen die dan over en weer gaan tussen de middelbare scholieren. En dat is wanneer Jurgen als leraar ingrijpt. "Het is aan mij om feiten te scheiden van meningen en te laten zien welke perspectieven er zijn. Ik laat ze de dingen ook factchecken."

Het gaat er in zijn klas om dat de leerlingen een verhaal van verschillende kanten leren zien. "Ik vind het niet erg als ze dingen zeggen vanuit onwetendheid, dat maakt niet uit want je hoeft ook niet alles te weten." Als docent speelt hij daar dus juist op in.

Leren nuanceren

Tijdens een discussie over Gaza bijvoorbeeld: "Dan leg ik uit dat Hamas een organisatie is, dat de Palestijnen een volk zijn, en dat het niet allemaal een pot nat is."

"Het gaat erom dat ze een gefundeerde en meer genuanceerde mening krijgen", gaat hij verder. "Ze mogen daarna nog steeds rechtse of linkse dingen zeggen, daar ga ik niet over."

'Eerst een veilig klimaat creëeren'

Het loopt ook wel eens uit de hand. "Dan moet je het gewoon even stopzetten en zeggen; we gaan de volgende keer verder. Want je kunt dit soort discussies alleen maar voeren als je een veilig klimaat creëert", legt hij uit over zijn lesmethode.

Met een nieuwe klas waar leerlingen elkaar nog niet zo goed kennen, zou hij een discussie over een gevoelig politiek onderwerp nooit zomaar aanmoedigen. "Je moet er eerst voor zorgen dat ze goed weten samen te werken en dat ze elkaar een beetje kennen."

'Soms is het te heftig'

Maar veilige omgeving of niet, er zijn natuurlijk ook altijd leerlingen bij wie dit soort onderwerpen dichtbij komen. Oorlog of racisme is voor sommige mensen niet alleen een idee, maar de realiteit. Iets waar ze dagelijks mee te maken hebben. Hoe ga je daar als docent mee om? "Met die leerlingen ga ik eerst apart in gesprek", legt hij uit.

"Aan een leerling uit Syrië bijvoorbeeld, laat ik vooraf weten dat we het over oorlog gaan hebben. En ik vraag in zo'n situatie of die erbij wil zitten en of ze zelf ook iets willen vertellen. Dat stem je goed af." Als een leerling het liever niet heeft, is dat ook goed. "Ze mogen van mij dan gaan. Soms is het te heftig."

Mening toetsen

Die heftigheid die bij bepaalde discussies komt kijken ziet Jurgen het meest terug bij zijn leerlingen in de bovenbouw. "Soms is het spel ook leuk voor ze, het discussiëren. Ze willen provoceren, daar zijn ze natuurlijk ook puber voor. En als ze willen dat ik mee discussieer, dan doe ik dat ook. Want ik suggereer zelf nooit dat ik neutraal ben."

Een leerling erop wijzen dat hij of zij iets vrouwonvriendelijk zegt of vragen waarom iemand een bepaalde uitspraak doet, leidt vaak tot goede gesprekken. "Ze mogen meningen en uitspraken gewoon toetsen, daarna hebben we het erover."

'Blijf onderzoeken'

"Voor mij is het principe van een democratie dat je je mening mag geven", benadrukt Jurgen. Hij wil daarom dat zijn leerlingen, en anderen, blijven praten. "Zorg er alleen gewoon voor dat als je je mening geeft je de feiten op orde hebt en het genuanceerd probeert te brengen. Weet waar je het over hebt."

Die bubbel waar velen in leven, ziet hij als kuddegedrag. "En ik zeg tegen mijn leerlingen: 'Ik wil niet dat jullie schaapjes zijn.'" Hij wil dat ze blijven nadenken, blijven onderzoeken. "Want wie zoekt zal vinden, maar wie heeft gevonden, die heeft slecht gezocht", is zijn advies. "Ik bedoel hier mee te zeggen; als je denkt dat je het antwoord hebt, moeten er weer nieuwe vragen in je opkomen. Ga dus altijd verder met zoeken."