Hoe kennismigranten al eeuwen naar Nederland komen en integreren: 'In 19de eeuw werd al over 'expats' geklaagd'

Op een zomerse, bewolkte maandagochtend staat de in India geboren Peter in zijn nette kleren op een industrieterrein in Amsterdam klaar voor zijn dienst. Vanmiddag begint zijn eigenlijke werk, maar nu gaat hij aan de slag als vrijwilliger. Met andere expats sorteert hij fruit dat anders weggegooid zou worden, voor mensen met een krappe beurs.

Bubbels

Voor Peter is het een manier om iets terug te doen voor Nederland, vertelt hij. "Als je de taal wilt leren en de cultuur beter wilt leren begrijpen, dan zijn mensen zachter voor je. Er zijn heel veel bubbels in de stad. Ik praat er ook veel over met andere expats. Als je de Nederlandse cultuur niet begrijpt, is het heel moeilijk om hier langer te blijven."

En dat wil Peter graag. "Ik ben sinds twee maanden een Nederlander!", zegt hij trots. "Ik ben ingeburgerd. Ik ben heel blij. Straks mag ik ook stemmen." De Nederlandse politiek volgt hij al. "Ik kijk heel veel naar Arjan Lubach."

Verblijfsduur

Peter is niet de enige. Het merendeel van de kenniswerkers blijft hier langer dan 5 jaar wonen, blijkt uit recent onderzoek van onderzoeksbureau Decisio. Van de kenniswerkers die zich in 2017 vestigden, woont 53 procent inmiddels langer dan 5 jaar in Nederland. 6 procent woont hier exact 5 jaar, het overige deel 1 tot 4 jaar.

Dat migranten blijven hangen is van alle tijden, vertelt Marlou Schrover, hoogleraar migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden. "Bij eigenlijk alle migranten is er het idee om op termijn terug te keren, maar uiteindelijk blijft een groot deel gewoon." Schrover komt gemakkelijk met voorbeelden van groepen kennismigranten die uiteindelijk zijn geïntegreerd in Nederland.

Duitsers

"In de negentiende eeuw was de grootste groep migranten bijvoorbeeld Duits", zegt Schrover. Het waren aanvankelijk handelaren, arbeidsmigranten zou je ze nu noemen, die handel zagen in Nederland en winkels stichtten als de V&D, C&A en de Winkel van Sinkel. "Maar ook de universiteiten kwamen kennis te kort. Dus wierven ze heel nadrukkelijk hoogleraren uit Duitsland."

Ook toen werd er al geklaagd over de taal en het gedrag van nieuwkomers, zoals nu soms bij expats. "Met vrij grote aantallen kwamen ze deze kant op. En daar werd dan over geklaagd in Nederland. 'De hoogleraar spreekt geen fatsoenlijk Nederlands', werd er gezegd, en: 'de Duitse studenten gedragen zich niet goed'. De exacte wetenschappen profiteerden van de kennis uit Duitsland. Nederlanders kozen te weinig exacte wetenschappen, en dat is nog steeds zo."

De kerstboom

De groep Duitse migranten heeft het aanzien van Nederland op den duur veranderd, zegt Schrover. "De turnsport is bijvoorbeeld geïntroduceerd door Duitse migranten, en ook de roeiverenigingen hebben een sterke Duitse invloed."

"Maar ook de kerstboom komt uit Duitsland", vervolgt Schrover. "De grote winkeliers zetten rond kersttijd een boom in de etalage. De Nederlanders dachten uiteindelijk: dat wil ik ook wel in huis."

Integreren

In tegenstelling tot asielzoekers hoeven expats geen inburgeringscursus te volgen. Domweg omdat kennismigranten onder andere voorwaarden naar Nederland komen. Dat leidt bij expats zelf ook tot ongemak, vertelt de Zuid-Afrikaanse Judith. Net als Peter staat zij fruit te sorteren om 'iets terug te doen'.

"Soms loop ik rond in Amsterdam en dan denk ik: ben ik wel in Nederland?", zegt Judith in het Engels, waar ze zelf ook de ironie van inziet. "Je hoort zoveel andere talen, maar geen Nederlands. Ik kan mij voorstellen dat je dan denkt dat de Nederlandse cultuur verdwijnt door al die buitenlanders. Asielzoekers moeten door het proces om Nederlands te leren, om te integreren. Maar expats hoeven dat niet."

Voetbal

Ook dat is van alle tijden, benadrukt hoogleraar Schrover. Steeds opnieuw zie je dat groepen migranten niet verplicht hoeven te integreren, maar gaandeweg toch invloed krijgen op de cultuur, en uiteindelijk ook iets toevoegen. Dat gebeurde bij de Duitsers, maar ook later bij de Amerikanen en begin vorige eeuw bijvoorbeeld bij de Britten.

"Eind negentiende eeuw, begin twintigste eeuw kwamen Britse ingenieurs naar Nederland. Zij hielpen bij de aanleg van de toen nieuwe spoorwegen. Je zou hen ook kennismigranten kunnen noemen", aldus Schrover. "Wat zij in Nederland ook deden, was het oprichten van voetbalverenigingen. Vandaar ook dat veel voetbalverenigingen FC in hun naam hebben: football club."

Marshallhulp

Na de Tweede Wereldoorlog arriveert weer een nieuwe groep: de Amerikanen. "Nederland lag in puin en moest heel snel herbouwd worden", zegt Schrover. Ingenieurs en wetenschappers uit de Verenigde Staten kwamen helpen, "aangedreven door de Marshallhulp." De invloed van het Amerikaanse beleid ging verder dan de komst van migranten: de financiële hulp was een voorwaardelijke subsidie die Nederland uiteindelijk op het spoor van de Amerikaanse cultuur zette, zegt Schrover.

En nog altijd komen er mensen naar Nederland om hier te werken en te wonen. Vooral omdat het een fijne plek is, zegt de Zuid-Afrikaanse Judith. "Vaak als ik op de fiets zit denk ik: waarheen zou ik kunnen verhuizen én zo'n leven hebben als hier? Het is hier overal veilig, en mijn dochters hebben goed onderwijs."