
Hoe de minibieb dankzij corona nog populairder is geworden: 'Ze zijn voor sommigen een dagelijks uitje'
Kleine kastjes, gevuld met gratis boeken: je vindt ze tegenwoordig zowat in elke gemeente. De minibieb geeft een buurt sfeer en vergroot het gevoel van geborgenheid, zo lijkt het. En daarom zijn ze sinds de coronacrisis enorm in populariteit toegenomen.
Docent Nederlands Jacques Zuiderwijk beheert drie van de 53 minibiebs in zijn woonplaats Leidschendam. Onlangs adopteerde hij een vierde, die na het overlijden van de eigenaar in verval was geraakt. "Dat kon ik niet aanzien."
Aantal boeken verdriedubbeld
Sinds de komst van COVID-19 heeft Jacques drie keer zoveel boeken om zich over te bekommeren. "Vóór de coronacrisis kwamen er ongeveer honderd boeken per maand binnen. Tijdens de eerste golf ontving ik er wel driehonderd." Dat had ermee te maken dat veel mensen hun huizen gingen opruimen, denkt hij. Elke dag loopt Jacques een rondje langs zijn minibiebs. "Dat is zeker in coronatijd een belangrijk onderdeel van de dag, het geeft structuur." Hij ziet dat zijn biebs hetzelfde effect hebben op de gebruikers ervan. "Ze zijn voor sommige mensen echt een dagelijks uitje geworden."
De docent Nederlands houdt nauwkeurig bij welke boeken worden gedoneerd. "Niet alles vindt hij even geschikt. Een Bijbel haal ik eruit. Door de boeken te stempelen, probeer ik te voorkomen dat ze op Marktplaats terechtkomen." Het principe is 'neem een boek, geef een boek', maar Jacques vindt het geen probleem als mensen soms alleen komen om iets te nemen. "Als de minibiebs bijdragen aan een wereld waarin meer wordt gelezen, dan is dat winst."
Sociale functie
Minibiebs hebben een belangrijke sociale functie, ziet ook Regina Berends van Altijdwerkplaats. Haar 'boombiebs' - minibiebs in boomstammen - leveren een sprookjesachtig plaatje op. Haar minibieb in het Naarderbos is gemaakt van restanten van bomen, geoogst uit een natuurproject uit de directe omgeving. Bovenop ligt een vogelnest. "Prachtig om te zien hoe mensen reageren als ze de deur ontdekken en de boeken zien."
Regina merkt dat haar minibiebs mensen bij elkaar brengen. "Ze vormen een fantasierijk middelpunt in de wijk. Een minibieb is geen plek waar je gaat kibbelen, er ontstaan juist sociale keuvelmomentjes waar velen van ons naar snakken in deze rare tijd."
Boeken die anders verdwijnen
Ook schrijver Marjolijn de Cocq laat zich graag betoveren door de mini-biebs in haar buurt. "Als ik naar de minibieb loop, voel ik altijd een tinteling: wat zou er vandaag staan? Van een collega kreeg ik laatst een mooie uitgave cadeau van Remco Campert. Gescoord in de minibieb. Wat ik vrijwel altijd aantref is een exemplaar van oude bestsellers als Het Diner van Herman Koch. Zo'n boek dat iedereen las toen het uitkwam. Elke keer als ik Het Diner in een minibieb tegenkom, maak ik er een foto van. Ik heb inmiddels een hele verzameling."
Doordat de wereld sinds de coronacrisis voor veel mensen ineens veel kleiner is geworden, hebben we meer aandacht gekregen voor onze eigen buurt, merkt Marjolijn. "We ontspullen en we klussen. We proberen ons 'thuis' en de omgeving waarin we wonen meer vorm en inhoud te geven. Dat doen sommige mensen met een minibieb. De beheerders zijn een soort 'boekenhoeders' die zich bekommeren om boeken die anders verdwijnen. Daarbij helpen ze ook nog eens mensen met weinig geld gratis aan goede boeken. Ik vind het heel mooi dat mensen bereid zijn om daar tijd en liefde in te steken. De wereld van de minibieb is een hele lieve."
De eerste officiële minibieb werd opgericht in 2010 door de Amerikaan Tod Bol uit Hudson, Wisconsin. Hij noemde dit eerbetoon aan zijn overleden moeder Little Free Library. Inmiddels zijn er bij Little Free Library 110.000 geregistreerde minibiebs.
Volgens onderzoek van de RUG telde Nederland in februari 2020 1500 geregistreerde minibiebs met gemiddeld vijftig boeken. Minibieb.nl telde in mei 2020 1800 geregistreerden. Op Facebook is een actieve groep minibiebbeheerders met 1300 leden. Hoeveel mensen in Nederland een niet-geregistreerde minibieb in hun tuin hebben, wordt niet bijgehouden. Iedereen is vrij om een kastje met boeken in de tuin neer te zetten.

Feiten en fabels over zonnebrand: jullie vragen over de bescherming tegen UV-straling beantwoord
Iedereen weet: op een zonnige stranddag moet je smeren. UV-straling kan je huid verbranden en op termijn schade of kanker veroorzaken. Toch zijn er ook twijfels over hoe je zonnebrand moet gebruiken. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.
Jullie vragen worden beantwoord door dermatoloog Daniel Kadouch en scheikundige Heleen Kibbelaar. Kadouch werkt bij Centrum Oosterwal in Badhoevedorp. Hij promoveerde op huidkanker en ontwikkelde een eigen zonnecrème. Kibbelaar promoveerde op complexe vloeistoffen (zoals shampoos en crèmes) en deed onderzoek naar nieuwe UV-filtersystemen. Daarnaast deelt ze als onafhankelijk expert haar kennis over de wetenschap achter cosmetica.
1. Wat betekent de factor nou eigenlijk?
"Zonnecrèmes hebben een SPF-factor, een Sun Protection Factor. Die factor wordt bepaald door te kijken hoelang het duurt voordat de huid rood wordt", begint dermatoloog Kadouch. "Als dat met zonnebrandcrème 30 keer zo lang duurt als zonder, dan wordt gesproken over een 'factor 30'. Als het 50 keer zo lang duurt, over een 'factor 50'. Stel dat je zonder crème dus na 10 minuten in de zon rood wordt, dan zou dat mét de zonnebrand pas na 300 of 500 minuten gebeuren."
In de praktijk werkt dat helaas alleen niet zó goed. "In een laboratorium wordt getest met een flinke laag zonnebrand, maar als wij zelf smeren dan halen we die dichtheid nagenoeg nooit", vertelt Kadouch. "Als je dan ook nog eens zweet, of gaat zwemmen, dan ben je lang niet zo goed beschermd als in het lab berekend was. Dermatologen, het Huidfonds en het RIVM adviseren daarom om het smeren iedere 2 uur te herhalen."
Het bestanddeel in zonnebrand dat je huid beschermt tegen de zon, noemen we een UV-filter, legt Kadouch verder uit. "Dat bestaat uit een of meerdere stofjes die je beschermen tegen UV-straling. De SPF van een zonnebrand zegt iets over de bescherming tegen UVB-straling, het type straling waardoor je huid rood kan worden en kan verbranden."
"Daarnaast heb je UVA-straling, die diepere huidschade kan veroorzaken, je huid veroudert en waardoor je op de lange termijn huidkanker kunt ontwikkelen. De laatste jaren wordt geadviseerd om een zonnebrand te kiezen die ook tegen deze straling beschermt", zegt Kadouch. Volgens scheikundige Kibbelaar bieden bijna alle zonnebrandcrèmes die je kunt kopen inmiddels ook bescherming tegen UVA-straling. Maar voor de zekerheid: je herkent dit aan het logootje met UVA op verpakkingen.
2. Werkt factor 30 net zo goed als factor 50?
Kadouch vertelt dat een SPF van 50 tegen 98 procent van de UVB-straling beschermt, en een SPF van 30 tegen 96 procent wanneer er gekeken wordt hoeveel UV-straling er niet in de huid terecht komt. Toch zegt Kibbelaar dat het verschil in de praktijk groter is als je kijkt naar hoeveel straling er nog wél in de huid komt. "Daarnaar gekeken blijkt uit onderzoek dat SPF 50 anderhalf keer beter beschermt dan SPF 30."
Ook met factor 50 is het belangrijk om vaak genoeg te smeren, benadrukken beiden. "De kracht van zonnebrand is echt gebaat bij herhaling. Het is belangrijk om iedere 2 uur opnieuw te smeren, zeg ik ook vaak tegen patiënten in mijn spreekkamer", zegt Kadouch.
Het is bovendien belangrijk om te beseffen dat zonnebrand slechts een onderdeel is van zonbescherming, zegt hij. "Het gaat om het totaalplaatje van weren, kleren, smeren. In de piekuren van de dag moet je de zonkracht en UV-index checken, en bij een zonkracht van 3 of hoger de zon weren."
Daarnaast is het volgens hem verstandig om bedekkende kleding te dragen, inclusief een hoed en zonnebril. "Dat heeft als voordeel ten opzichte van smeren dat je niet per ongeluk een plekje kunt vergeten en dat het niet telkens opnieuw hoeft. Pas als derde in het rijtje van zonbescherming staat het smeren van zonnebrand."
Wat is zonkracht?
3. Is goedkopere zonnebrand net zo goed als duurdere merken?
"In bescherming wel. SPF 50 is, ongeacht of een zonnebrand duur of goedkoop is, altijd SPF 50, mits je er genoeg van smeert, namelijk 2 milliliter voor je gezicht", antwoordt Kibbelaar. "Dat is zo omdat de SPF van alle zonnebrandcrèmes moet worden getest volgens bepaalde standaarden die door de Europese Commissie zijn opgesteld."
Als een fabrikant een zonnebrandcrème ontwikkelt, moet die zich dus houden aan wettelijke protocollen, legt ze uit. "Daarin staat bijvoorbeeld hoe de testen uitgevoerd moeten worden. En er is een beperkt aantal instituten dat over die apparatuur beschikt en dus die tests kan uitvoeren."
"Het prijsverschil komt door de merkbeleving - soms is een product heel sterk gepromoot en daardoor duurder", zegt Kadouch. "En het prijsverschil kan ook te maken hebben met de keuze in ingrediënten, die bijvoorbeeld leiden tot verschillen in hoe de zonnebrand smeert. Daar hebben mensen dan een vrije keuze in waar ze de voorkeur aan geven."
4. Wie controleert dat er niet allerlei schadelijke stoffen in zitten?
"Er zitten geen mogelijk schadelijke stoffen in zonnebrand", maakt Kibbelaar duidelijk. "Dit wordt streng gereguleerd door de Scientific Committee on Consumer Safety (SCCS). Dat is een Europees adviesorgaan me tonafhankelijke experts. Zij evalueren alle rapporten die er bestaan over de ingrediënten, en bepalen vervolgens welke ingrediënten gebruikt mogen worden en in welke concentraties."
"De safety margins zijn heel zorgvuldig, eigenlijk overdreven zorgvuldig, gekozen. Doordat er zo streng wordt toegezien op de veiligheid, komen er ook bijna geen nieuwe type UV-filters op de markt", vertelt ze.
Kadouch benadrukt: "Dat bepaalde UV-filters kankerverwekkend zouden zijn, wat je soms hoort, daar heb ik nog nooit concreet iets aantoonbaars van teruggelezen in onderzoeken." Hij zegt verder dat het 'los van de UV-filters' goed is om kritisch te zijn op andere ingrediënten die in veel zonnecrèmes zitten, zoals parfums of microplastics. "Maar tegenwoordig is er zoveel keuze aan zonnecrèmes dat iedereen een zonnebrand kan vinden die voldoet aan de eigen eisen."
5. Komen stoffen uit de zonnebrand in je bloed terecht?
Kadouch antwoordt dat bepaalde chemische UV-filters in de huid trekken en daardoor in ons bloed terechtkomen. "Daarnaast kunnen ook de niet-actieve ingrediënten van een zonnecrème door onze huid worden opgenomen als de moleculen kleiner zijn dan nano."
Kibbelaar zegt dat de paar chemische filters die in diepere lagen van de huid terecht kunnen komen, slechts in hele lage concentraties in bloed zijn gevonden. "Zonnebrandcrème wordt in principe zo gemaakt dat die op de huid blijft liggen. Dat is ook nodig, om de bovenste laag van de huid te beschermen."
6. Voor opname van vitamine D is zonlicht belangrijk, zonnebrandcrème houdt die opname tegen. Botsen de adviezen van artsen?
"Dat lijkt inderdaad een tegenstrijdig iets, goed dat mensen hierbij stil staan", zegt Kadouch. "De zon biedt ons inderdaad ook voordelen zoals het helpen bij de aanmaak van vitamine D. Maar het is nodig om verstandig van dit voordeel te genieten, door je wel te beschermen als de zonkracht hoger is dan 3."
"Bij zo'n hoge zonkracht heb je voor de aanmaak van vitamine D bovendien al genoeg aan een kwartier buiten zijn in de ochtend- of namiddagzon", vervolgt hij. "Er is soms het idee dat hoe langer je in de zon zit, hoe meer vitamine D je aanmaakt. Maar er is een maximum dat je al vrij snel bereikt."
"Ook is het niet zo dat je bij gebruik van zonnebrand geen vitamine D meer aanmaakt. Ondanks de zonbescherming bereiken zonnestralen nog steeds je huid en kunnen bepaalde cellen nog wel geactiveerd worden. Dat geldt ook voor bruin worden door de zon. Los van dat we daar vanaf moeten als ideaalbeeld, kan dat nog wel als je zonnebrand gebruikt."
7. En is te veel smeren slecht voor je?
"In theorie zou dat kunnen", zegt Kibbelaar. "Als je een héle dikke laag zonnebrand smeert en verder de zon totaal vermijdt, dan kan het zijn dat je weinig vitamine D opneemt. Maar dat gebeurt pas als je jezelf met een verfroller insmeert, bij wijze van spreken. Dat doet niemand. Het omgekeerde - dat mensen te weinig smeren - gebeurt veel vaker en is veel gevaarlijker."
Kadouch is het hiermee eens. "Het belangrijkste is echt dat bescherming tegen de zon prioriteit heeft, omdat we weten dat overmatige blootstelling een risico op huidkanker en huidschade geeft." Tegelijkertijd ontkracht hij het idee dat het in Nederland nodig is om het hele jaar door zonnebrand te smeren. "Dat advies is als trend vanuit de Verenigde Staten overgewaaid, maar er is geen bewijs dat het bevoordelend werkt."
"Als je je huid wil verzorgen, dan kun je dat doen met een neutrale, hydraterende crème", vertelt hij verder, "maar daar heeft je huid dan voldoende aan. Zonnebrand kan geen kwaad, maar het is echt niet nodig bij een zonkracht lager dan 3."
8. Hoe lang blijft zonnebrand houdbaar? Zonde om ongebruikt weg te gooien...
"De houdbaarheid en de bescherming zijn twee verschillende dingen. In de regel is een ongeopende zonnebrandcrème zo'n 2 of 3 jaar houdbaar en heeft die dan nog steeds dezelfde bescherming", zegt Kadouch.
"Maar zodra een zonnebrandcrème is geopend, worden de stoffen blootgesteld aan de lucht. Je kunt daardoor niet zeker weten of de SPF nog steeds even goed werkt", vervolgt hij. "Daarom adviseren wij als dermatologen altijd om een zonnecrème in de zomer helemaal op te smeren, en niet een jaar te bewaren."
9. Wat is eigenlijk de milieu-impact van zonnebrand?
"Daar is inderdaad veel om te doen", zegt Kibbelaar. "Er zijn zonnebrandcrèmes die claimen reef safe te zijn, dat ze koraal niet beschadigen wanneer deeltjes in het milieu terechtkomen. Maar dat is vooral uit onderzoeken gekomen die niet betrouwbaar zijn. Ze gebruikten bijvoorbeeld veel te hoge concentraties UV-filters om het effect ervan op het koraal te bestuderen. Daarnaast vonden ze ook onrealistisch hoge concentraties UV-filters in het zeewater. Allemaal red flags dus."
"Er zijn nu wel officiële instanties die methodes opzetten om na te gaan of er een negatieve impact is op het koraal. Maar tot die tijd kunnen we er nog niet zoveel over zeggen. De reef safe-claim wordt dus door sommige merken als marketingtruc gebruikt. Terwijl bekend is dat klimaatverandering een veel groter effect heeft op het koraal dan deze UV-filters uit zonnebrand."