Daders cybercrime zijn vaak jong, ook Brian (22) deed het als tiener: 'Je bent niet bezig met wat je iemand anders aandoet'

Zelf was Brian* ook vatbaar voor het grote geld dat lonkte. "Ik heb nooit delicten gepleegd om status te voorzien of om hele dure spullen te hebben", vertelt hij. "Ik wou gewoon geld hebben."

'Achteraf sta je er bij stil'

Brian zat een gevangenisstraf uit voor online fraude en andere delicten en draagt een enkelband. Dat hij andere mensen, vaak ook oudere mensen, ermee benadeelde kwam toen niet bij hem op. "Achteraf sta je er natuurlijk bij stil", reflecteert hij.

"Vaak pas als je bent gepakt, daar ben ik heel eerlijk in," vertelt hij. "Op het moment dat je zo veel geld voor je ogen ziet, in zo'n situatie, in die context, dan ben je er al niet meer mee bezig wat dat met iemand anders doet", schetst hij over wat er in hem omging destijds. Hij ziet veel jongeren voor dezelfde verlokking vallen.

Net bedrijven

De groepen die met online oplichting bezig zijn, kun je volgens Brian zien als bedrijven. "De grotere netwerken hebben ook huizen die ze huren. Daar zitten ze dan met 10 of 20 man te bellen."

Maar er zijn ook netwerken die kleinschaliger zijn, vertelt hij. "Drie of vier jongens die het met elkaar doen." De rollen zijn daarbij goed verdeeld.

Verschillende taken

Zo zijn er mensen die potentiële slachtoffers bellen, vaak met het scenario dat er een hack is of er spullen veilig moeten worden gesteld. Er zijn daarnaast ook jongeren die de passen ophalen bij slachtoffers.

"Vaak gaat er ook nog een stukje inboedel mee, gouden horloges of andere sierraden, contant geld. Dat wordt ook binnen een dag of 2 weer doorverkocht," zegt Brian. "Als eenmaal de pinpas binnen is, wordt eigenlijk gelijk binnen een uur of twee de x-aantal duizend euro eraf gepind."

'Vacatures' via Snapchat

Kennis van cybercrime heb je niet eens nodig. "Het enige wat je hoeft te doen is leads zoeken of kopen", zegt Brian. Namen en nummers van potentieel te bestelen personen zijn eenvoudig te vinden via online platforms. "Er zijn mensen die het via Snapchat aanbieden", vertelt hij. "Ook via Telegram is er een groot aanbod."

Ook 'personeel' voor dit soort klussen wordt zo geworven. "Iedereen is te vinden en je kan ook zoeken op een bepaald soort jongen of meisje dat je nodig hebt." Er zijn accounts op Snapchat die alleen hiervoor bestaan. "Die plaatsen gewoon een verhaal van: hey, iedereen die een bankpas wil aanmaken en 6.000 euro wil verdienen kan mij een berichtje sturen." Net als echt vacatures. "Het gebeurt gewoon openlijk, het is niet dat mensen dat verbergen."

'Ik steel geld van de bank'

Fraude is 'gewoon' wel een lucratief delict om het even zo te zeggen, vindt Brian. "Het hoeft maar één keer goed te gaan, als je de goede vorm toepast, dan verdien je er in één keer 40, 50, 60 duizend euro mee. Mensen scheppen daarover op. Daar verdien je ook een stukje status mee." Het is bovendien makkelijker en sneller dan geld verdienen met drugs of auto's stelen.

Er is ook veel minder risico, vandaar dat het wel een groot ding is, vooral onder de jeugd, schetst hij. "Je doet er niemand fysiek pijn mee, het is heel laagdrempelig." Ze staan er volgens hem niet bij stil dat het een ernstig delict is en ze praten het goed voor zichzelf. "Ik steel geld van de bank hoor je dan, oude mensen hebben toch genoeg spaargeld"

Hele vriendengroep

Influencers laten enorme geldbedragen zien. Het is een verdienmodel dat interessant wordt gemaakt en online volop wordt gepromoot. "Iedereen doet het dus kan ik het ook doen, er is weinig sociale controle ook", zegt hij. "Als het in je omgeving normaal is, dan ga je er uiteindelijk zelf ook vanuit dat het kan."

Eenmaal 'ja' gezegd is het daarna moeilijk om nog nee te zeggen of je ervan af te sluiten. "Al helemaal als je hele vriendengroep er wel nog mee bezig is." De jongste jongen die Brian erbij betrokken heeft gezien was 12.

'Moet echt uit jezelf komen'

Brian is inmiddels tot inzicht gekomen dat hij op een andere manier zijn geld wil verdienen. Hij werkt nu in de sales en dat gaat erg goed. "Ik wil me daar gewoon op gaan focussen en hetzelfde doel bereiken op een manier waarop er minder risico's en minder pijn en leed aan vastzit."

"Dat moet echt vanuit jezelf komen." Hij gelooft niet dat campagnes helpen om ervoor te zorgen dat jongeren eruit stappen. Mensen hebben hem jaren geprobeerd te overtuigen dat hij moest stoppen. "Pas vanaf het moment dat ik zelf dacht van: hey, ik wil dit anders doen, dan gaat dat anders."

Ouders hebben vaak geen idee

Ook jongeren die het thuis goed hebben, zijn er gevoelig voor om in deze wereld te stappen, waarschuwt Brian. "Het is zo groot en zo breed gedragen, dat ook als je er niet mee bezig houdt, je wel twee of drie jongens kent die zich daarmee bezighouden."

Hun ouders hebben vaak geen idee. Ze blijven het goed verbergen. "Het is typisch die doelgroep waarvan je het niet zelf verwacht, vaak weten de ouders ervan niet dat ze er mee bezig zijn."

Stel vragen

Let dus op signalen, wil Brian zeggen. Zoals een tiener zonder geld, maar die wel wel uit eten gaat of nieuwe dure kleren koopt. "Als je wil weten waar je kind mee bezig is, dan moet je gewoon zijn telefoon openen: 'Als jij niet bezig bent met delicten, dan mag ik nu vast in je telefoon kijken'."

Brian zegt ook dat ouders veel vragen moeten stellen. "Over waar je bent, over met wie je omgaat, elke week met andere jongens omgaan, elke dag te laten thuiskomen, geen openheid van zaak over te mobiel geven."

Jaarsalaris van je ouders

Eruit stappen kan tot op zekere hoogte, maar lang niet iedereen wil dat. "Het is ook dat heel veel jongens er oprecht niet meer uit willen. Als je het jaarsalaris van je ouders in vier maanden kan verdienen", legt Brian uit. "Die jongens gaan er niet uit stappen, dat gaat niet gebeuren. Totdat ze worden gepakt en langere tijd naar binnen gaan."

Jonge jongens kunnen ermee kappen. Maar hoe hoger ze in de hiërarchie van zo'n netwerk komen, hoe lastiger het is om te stoppen. "Dan heb je afspraken en verantwoordelijkheid, dan kan je daar niet zomaar mee stoppen."

*Brian is een verzonnen naam, zijn echte naam is bekend bij de redactie.