Commandant der Strijdkrachten over de erbarmelijke staat van ons leger: 'Dit is niet uit te leggen'
De Nederlandse krijgsmacht schaamt zich voor de staat van ons leger. Zelfs volgens de hoogste militair van ons land, Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer, moet het anders. "Als de Russen hier voor de deur staan, dan kunnen we onszelf niet verdedigen."
Te weinig personeel en spullen, waardoor de helft van onze marineschepen noodgedwongen aan de kade ligt. Om dezelfde reden staan ook vliegtuigen van de luchtmacht aan de grond. In dagblad Trouw schetsen de commandanten van de landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee een ontluisterend beeld van de staat van de krijgsmacht.
Afhankelijk van de NAVO
Rob Bauer staat volledig achter het verhaal van zijn commandanten. Sinds 2017 is hij als Commandant der Strijdkrachten de hoogste militair van ons land: hij geeft leiding aan de verschillende afdelingen van het leger. "Op het moment dat de Russen hier nu voor de deur zouden staan dan kunnen wij onszelf niet verdedigen. Dat kunnen we alleen nog dankzij het feit dat we lid zijn van de NAVO."
Hij pleit dan ook voor een structureel bedrag van 4 miljard per jaar extra voor Defensie, bovenop het jaarlijkse budget van 11,5 miljard euro. "Mochten we het gevecht aan moet gaan met een tegenstander, dan zijn we daar minder goed klaar voor dan je zou willen. En dan je eigenlijk hebt afgesproken."
Corona geen argument
De veiligheid van Nederland kan door ons leger niet worden gegarandeerd, zegt hij. "Dat kan niet als je niet kunt varen, niet kunt vliegen en niet kunt zorgen dat je gezien wordt."
Al jaren speelt de discussie dat Nederland afspraken in de NAVO niet nakomt. 2 procent van ons Bruto Nationaal Product zou aan defensie moeten worden besteed, maar dat gebeurt niet. Maar is het niet logisch dat we daar middenin de coronacrisis niet mee bezig zijn? "Dat vind ik geen argument", zegt Bauer. "Iedereen in Europa heeft dezelfde pandemie. En iedereen in Europa komt, op drie na, beter uit de bus dan Nederland."
'Niet uit te leggen voor rijk land als Nederland'
"Van de 30 landen zijn er 26 die ondanks de pandemie en ondanks de crisis hun afspraken nakomen. En dat is niet uit te leggen voor een rijk land als Nederland. We rekenen nu wel heel erg op anderen, omdat we onze eigen verplichting niet nakomen."
In 1994 trad de toenmalige Commandant der Strijdkrachten Van der Vlis af toen het eerste Paarse kabinet de defensie-uitgaven met een miljard gulden terugschroefde. Komt Bauer tot soortgelijke conclusies als het gevraagde geld er niet komt? "Ik denk dat mijn aftreden slechts een rimpeling in de vijver zou zijn."
De organisatie verkleinen
"Wat wel kan is dat als de nieuwe regering besluit níét die 4 miljard extra te geven, dat je dan ingewikkelde keuzes moet maken. En dan kan het zijn dat je aan het einde van die discussie een krijgsmacht ziet waar je niet meer de verantwoordelijkheid voor wilt nemen."
Komt het geld er niet, dan kan dat volgens de Commandant vergaande consequenties hebben. "Om de bedrijfscontinuïteit te garanderen zul je dan moeten snijden in de organisatie en kleiner moeten worden, zodat je dus níet schepen tegen de kant hoeft te leggen of vliegtuigen aan de grond moet houden. Maar dan gaan we dus eenheden afstoten en wapensystemen verkopen."
'Als wij het niet doen, praat niemand erover'
Bauer legt uit dat zijn oproep geen makkelijke was om te maken. De defensietop had liever de zwakheden van onze krijgsmacht niet benadrukt. "Dat is het ongemak dat wij als militairen altijd voelen. Dat dat eigenlijk niet handig is vanuit veiligheidsoogpunt."
Toch is het nu zo hard nodig, dat er geen andere optie was. "Als wij er niet over praten praat niemand er over. Vandaar dat deze stap nu wel gezet is."
Meer werkgevers moeten hun personeel kunnen testen op drugs en alcohol, vindt deze rechter
De Rotterdamse kantonrechter Karin Frikkee wil dat meer werkgevers hun personeel mogen testen op alcohol, drugs of medicijnen. "Waarom mag een stewardess nu wel worden getest, maar een medewerker van een kerncentrale niet?"
Frikkee is kantonrechter en ziet in de rechtbank regelmatig ontslagzaken waarbij alcohol of drugs in het spel zijn. Een recent voorbeeld is een kraanmachinist in de Rotterdamse haven die onder invloed was van ketamine. "Wij zien in toenemende mate dit soort gevallen voorbijkomen en ik en mijn collega's denken dat het uitbreiden van testmogelijkheden echt een preventieve werking gaat hebben."
Uitzondering vanwege veiligheidsrisico's
Op dit moment mogen werkgevers hun personeel in principe niet testen op alcohol en drugs. Er zijn een paar uitzonderingen: zo mogen piloten, machinisten en schippers vanwege de veiligheidsrisico's wél worden getest op alcohol en drugs.
De uitzondering geldt alleen voor deze sectoren, omdat volgens de wet de privacy van de werknemer anders zwaarder weegt. De Autoriteit Persoonsgegevens is duidelijk: "Valt een bedrijf niet onder een van de specifieke wettelijke uitzonderingen? Dan is het afnemen van alcohol-, drugs- en geneesmiddelentests verboden."
Wet uitbreiden
Frikkee vindt het onwenselijk dat deze uitzondering alleen geldt voor deze paar sectoren. "Waarom mag een stewardess wel getest worden maar een medewerker van een kerncentrale niet?" vraagt ze zich af.
Niet alleen voor de piloten en stewardessen, de kapiteins en machinisten, maar ook voor andere beroepen waar risicovolle werkzaamheden worden verrichtKatonrechter Karin Frikkee over alcohol- en drugstesten
"Mijn oproep aan de wetgever is om meer mogelijkheden te maken en de wet uit te breiden. Niet alleen voor de piloten en stewardessen, de kapiteins en de machinisten, maar ook voor andere beroepen waar risicovolle werkzaamheden worden verricht."
'Geen goede zaak'
Interim-bestuurder bij vakbond FNV Leo Hartveld vindt dit geen goed plan. "Wij vinden dit geen goede zaak. Het mag niet en het helpt niet. Iets wat zo ingrijpend op de privacy en de persoonlijke levenssfeer ingrijpt, dat moet een zwaarwegende reden hebben, en een zwaarwegende reden is er niet."
Andere risico's op de werkvloer zijn ernstiger, zegt hij. "Als je gaat kijken naar wat er op het gebied van arbeidsomstandigheden aan de hand is, dan is alcohol en drugs niet het grote probleem. Bij de meeste bedrijfsongevallen is geen alcohol of drugs in het spel."
'Veiligheid voor alles'
Hoewel het volgens de Autoriteit Persoonsgegevens niet mag en vakbonden er niet blij mee zijn, zijn er in Nederland toch tal van bedrijven die nu al hun personeel testen. Een voorbeeld hiervan is Sif, een bedrijf dat funderingen maakt voor windmolens.
HR-directeur Robert Verkroost legt uit waarom. "Onze allerbelangrijkste regel in dit bedrijf is dat al onze mensen na het werk gezond en veilig naar huis moeten. Dat gaat voor alles. Alcohol- en drugstesten horen daarbij." Daarom wordt personeel steekproefsgewijs regelmatig getest. Wie positief, test mag de werkvloer niet op en vaak volgt ontslag.
Direct weg
In de fabriekshal legt de HR-directeur uit waarom veiligheid voor hem belangrijker is dan privacy. "Sommige stalen delen waar we hier mee werken, die wegen wel 60- tot 80.000 kilo. Die vervoeren we met bovenloopkranen. Als een medewerker die zo'n kraan bedient niet nuchter is en een verkeerde beweging maakt, dan kan dat enorme gevolgen hebben."
Hij snapt dat privacy van de medewerkers belangrijk is. Ook wil hij zijn personeel niet zomaar kwijt, maar als iemand positief op alcohol of drugs test, dan is Verkroost onverbiddelijk: ontslag. "Dat is heel pijnlijk besluit, maar weegt nooit op tegen het risico van zwaar lichamelijk letsel of dodelijke ongevallen."
Ontbreken wettelijke basis
Recent heeft demissionair staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Jurgen Nobel besloten dat ook in de toekomst werkgevers hun personeel niet mogen testen.
Hij vindt dat het testen een te grote inbreuk is op de privacy van werknemers. Daarmee ontbreekt de wettelijke basis voor bedrijven als Sif om hun personeel te testen.
Onrechtmatig ontslagen
En dat is soms ingewikkeld: zo heeft Sif een medewerker die onder invloed was van wiet ontslagen. Maar omdat de test wettelijk niet had mogen plaatsvinden, heeft de rechter geoordeeld dat het ontslag onrechtmatig is. Binnenkort doet de rechter in hoger beroep uitspraak over deze zaak.
Verkroost ziet daarom, net als rechter Frikkee, graag dat de politiek tóch stappen zet om testen in meer sectoren mogelijk te maken. "De oplossing is simpel. Geef ons, net als andere sectoren, ook een uitzondering om te kunnen testen."