Al vier winters op rij niet koud genoeg om te schaatsen, ijsverenigingen zijn bang dat ze moeten stoppen
Al een paar jaar kunnen we niet schaatsen op natuurijs en dat zorgt voor zorgen bij ijsverenigingen. Die worstelen met ledenaantallen en financiën. De Goorse IJsclub bijvoorbeeld, heeft het erg moeilijk. "Wat een troosteloos aangezicht."
Het is voorzitter André Bouma van de Goorse IJsclub die dit zegt, terwijl hij kijkt naar de grote plas met water. Elk jaar wordt aan het einde van de herfst in het Overijsselse Goor een groot grasveld onder water gezet, in de hoop dat de vrieskou doorzet. Maar die vrieskou komt maar niet.
Net niet
Begin januari leek het er even op dat er vorst aan zou komen, maar ook toen zette dat niet door. "Dat is zo teleurstellend, dan denk je: 'Weer net niet'."
Als ook deze winter niet geschaatst kan worden in Goor, is dat een triest record voor de Goorse IJsvereniging. Sinds de oprichting van de club in 1890 is het nog nooit voorgekomen dat er vier seizoenen achter elkaar niet geschaatst kon worden.
'De vereniging bloedt dood'
Bouma maakt zich grote zorgen over het voortbestaan van de vereniging. Van de 140 leden die de vereniging een paar jaar geleden telde, is nu nog de helft over. Vrijwilligers verliezen enthousiasme: zeven van de tien vrijwilligers zijn inmiddels gestopt. Ook ziet hij weinig toestroom van jeugd. "Als minder jongeren zich bij de vereniging aansluiten, en steeds meer ouderen verdwijnen, dan denk ik dat we op enig moment op moeten houden te bestaan."
Door de ijsloze jaren overstijgen de kosten inmiddels de inkomsten bij de vereniging: de clubkas loopt leeg. De ijsclub probeert zo lang mogelijk bestaansrecht te houden door zuinig te leven. Ook zorgen ze voor iets van inkomsten door het clubhuis te verhuren aan koren. "We hebben zo een goede buffer. We kunnen het financieel gezien nog wel een tijd volhouden. Maar als het zo doorgaat zijn we op een gegeven moment nog maar met een man of dertig over. En wat moet je dan? De vereniging bloedt zo dood."
Van schaatsvereniging naar wandelbond
Volgens het KNMI waren de winters de afgelopen 10 jaar gemiddeld 0,4 graden warmer dan de 10 jaar daarvoor. IJsvereniging Vinkeveen ziet de toekomst dan ook zonnig in, in de letterlijke betekenis van het woord. Om toekomstbestendig te blijven heeft IJsvereniging Vinkeveen het roer omgegooid: ze zijn gaan wandelen.
"Zo blijven we actief en houden we de vrijwilligers en het publiek om ons heen", vertelt voorzitter Stefano van Schie. Door de georganiseerde wandeltochten is het de vereniging gelukt om hun leden te behouden. Ook zorgt het voor iets aan inkomsten. "Wandelen is een leuk alternatief voor schaatsen en qua gezelligheid sluit het prima aan bij de vereniging. Je merkt dat je zo als vereniging blijft leven. Je blijft in the picture."
Hoe twee smeltende gletsjers op Antarctica 'onvermijdelijke' zeespiegelstijging veroorzaken, ook hier
Nieuw onderzoek van de Universiteit Utrecht naar smeltende gletsjers op Antarctica baart onderzoekers zorgen. Ook als de opwarming van de aarde nu direct stopt, gaat de zeespiegel flink stijgen. Langs de Nederlandse kust zelfs met zo'n 1,25 meter.
Een van de onderzoekers is Roderik van de Wal. Hij is hoogleraar Sea level change and coastal impacts aan de Universiteit Utrecht. Het onderzoek richt zich op twee gletsjers op het westelijke deel van Antarctica: de Thwaites-gletsjer en de Pine Island-gletsjer. Hij licht het onderzoek toe.
Toekomstvoorspelling
"In bepaalde gebieden op Antarctica is het ijs dunner aan het worden", zegt Van de Wal. Hij en andere onderzoekers weten dat door satellietmetingen over de afgelopen 20 à 30 jaar. "Wij hebben een model gemaakt dat de evolutie van Antarctica laat zien." Het model kan die waarnemingen van de afgelopen jaren precies herhalen, ook vooruit in de tijd, en dat maakt het bijzonder.
Want daardoor kunnen de onderzoekers simpel gezegd een soort toekomstvoorspelling maken, legt Van de Wal uit. "We hebben gekeken wat er gebeurt als het model voorwaarts de tijd in draait: naar welk nieuw evenwicht gaat het gebied dan toe?"
'Traag proces'
"Wat je dan ziet is dat de bekkens (een soort diepe kommen in het landschap, red.) van de Thwaites-gletsjer en Pine Island-gletsjer helemaal leegstromen", zegt hij. "Hoeveel ijs daar in zit, is ongeveer gelijk aan 1 meter zeespiegelstijging."
"Het laat wel zien dat het eigenlijk onvermijdelijk is dat dat wat in de afgelopen 30 jaar al is waargenomen, zich zal doorzetten in de toekomst", legt hij uit. Dat betekent dat bevroren delen van Antarctica helemaal leeg gaan lopen. "En dat is dan nog zonder dat er toekomstige klimaatverandering aan het model toegevoegd is."
Veel mensen wonen langs de kust
Die smeltende gletsjers zijn een probleem, omdat niet alleen in Nederland, maar overal op de wereld heel veel mensen heel dicht bij de kust wonen, zegt Van de Wal.
"Daarmee hebben we onszelf heel erg afhankelijk gemaakt van zeespiegelstijging. Een groot deel van de wereld is ingericht op waar de kustlijn nu ligt. En dat is een kwetsbare situatie op het moment dat Antarctica gaat smelten."
Zeespiegelstijging
Als het ijs dat op het land ligt smelt, veroorzaakt dat meteen zeespiegelstijging, zegt Van de Wal. "Het ijs ligt als het ware ergens opgeslagen en vervolgens gaat het naar de oceaan toe. Het gesmolten ijs verdeelt zich daar over het hele oceaanoppervlak. Dat is zeespiegelstijging."
Klimaatverandering, en dus de opwarming van de aarde, vertalen zich in het afsmelten van ijs. "Dat afsmelten van ijs kun je gewoon omrekenen naar hoeveel zeespiegelstijging dat is", zegt Van de Wal. "Dat is een eenvoudig rekensommetje, je hoeft dat alleen maar door de oppervlakte van de oceaan te delen."
Zorgen om de toekomst
De onderzoekers maken zich zorgen om de uitkomsten van het onderzoek. "In de werkelijkheid zal er óók nog klimaatverandering zijn", zegt Van de Wal. Terwijl dat nu dus nog niet meegenomen is in de berekening. "Dan zal het in dit onderzochte gebied sneller gaan en zullen andere gebieden ook leeg gaan lopen, dat tel je er dan bij op."
Kortom, de zeespiegel blijft stijgen. De zeespiegelstijging van ongeveer 1 meter is wel over de lange termijn, benadrukt de onderzoeker. "Dus dat is niet iets wat zich al voor 2100 gemanifesteerd heeft. Dat gaat honderden jaren duren. Maar het laat vooral dus zien dat het onvermijdelijk geworden is dat dit gaat gebeuren."
Klimaatverandering beperken
Het valt hem op dat in Nederland vaak een focus ligt op wat er in het jaar 2100 gebeurt, "en dat we ons geen zorgen maken over wat er daarna gebeurt. Maar dit onderzoek laat dus zien dat de stijging door zal blijven gaan." En dat heeft grote gevolgen, weet Van de Wal.
"Daarom moet je klimaatverandering zoveel mogelijk zien te beperken", zegt hij. "Want als je de klimaatverandering beperkt, dan zal de zeespiegelstijging uiteraard ook kleiner zijn. Dan wordt het probleem dus veel meer behapbaar, want je hebt meer tijd om je aan te passen aan de verandering, aan de stijging van de zeespiegel in dit geval. En dan zijn je risico's veel kleiner."
Klimaattop
Deze week start in Bélem in Brazilië de COP30, een grote klimaatconferentie van de Verenigde Naties over klimaatverandering.
"Ik verwacht niet zoveel rechtstreeks van COP30", zegt Van de Wal daarover. "Maar dat betekent niet dat er niks gaat veranderen de komende tijd."
Duurzaam wordt goedkoper
"Er zijn allerlei technologische ontwikkelingen in zicht", gaat de onderzoeker verder. Zonnepanelen installeren kan steeds sneller en efficiënter bijvoorbeeld, zegt hij, en het wordt steeds goedkoper om van herbruikbare materialen energie op te wekken. "Op die manier worden de fossiele brandstoffen uiteindelijk uitgefaseerd (geleidelijk afgebouwd, red.). Die beweging is denk ik niet meer te stoppen omdat dat gewoon veel goedkoper is."
Er zijn dus allerlei economische prikkels voor de energietransitie en die zullen doorgaan, denkt hij. "Dat moeten we met z'n allen zoveel mogen proberen te bespoedigen."